محیط زیست

بحران در خلیج مکزیک؛ مقصر کیست؟

با وجود آن که عملیات مهار نشت نفت و پاکسازی محیط زیست در خلیج مکزیک آغاز شده، اما بیم آن می‌رود که حجم و گستره آلودگی‌ها بیش از میزان برآورد شده باشد. اکنون آب‌های اقیانوس نیز به نفت آلوده شده است. بسیاری بر نقش نهادهای دولتی در این بحران تاکید دارند و روابط نزدیک این نهادها با شرکت‌های نفتی را عاملی برای نظارت کمتر عنوان کرده‌اند. مقامات دولتی آمریکا از لزوم تغییر در این مناسبات سخن می‌گویند.

دشواری‌های محیط زیست ایران در سال ۸۸

چشم اندازهای طبیعی و محیط زیست ایران سالی پر مخاطره را پشت سرگذاشتند. رییس سازمان محیط زیست ایران بزرگترین مشکل فعلی زیست محیطی ایران را انتشار گرد وغبار در مناطق وسیعی از کشور اعلام کرد. قطع هزاران درخت در منطقه دنا نیز از پرونده‌های مهم سال گذشته بود. دست اندازی به منابع طبیعی و جنگلی، آلودگی‌های مختلف و همچنین خطر انقراض تعدادی از گونه‌های جانوری نیز بخش دیگری از تهدیدات محیط زیست ایران را تشکیل می‌دادند.

کپنهاگ: انتظار تا دقایق پایانی

نشست جهانی تغییرات آب و هوایی اکنون به مهم‌ترین مرحله خود رسیده است. رهبران کشورهای مختلف جهان باید بتوانند بر سر چگونگی مقابله با افزایش دمای زمین به توافقی گسترده و موثر دست پیدا کنند. روز چهارشنبه اختلاف نظر میان کشورها باعث وقفه‌ای چند ساعته در جریان مذاکرات شد. همچنین یک مذاکره کننده ارشد آمریکایی گفته است باراک اوباما چیزی فراتر از مواضع اعلام شده آمریکا را بیان نخواهد کرد.

نشست کپنهاگ؛ بیم‌ها و امیدها

افشای پیش‌نویس بیانیه‌ی نشست تغییرات آب و هوایی در کپنهاگ، نگرانی و اعتراض کشورهای زیادی را برانگیخته است. همایون خیری، کارشناس محیط زیست، به زمانه می‌گوید: «مشکل اصلی نامتوازن بودن پیشنهادهای مطرح شده در این پیش‌نویس است.» گرچه هنوز تا پایان این نشست چند روزی باقی مانده، اما به نظر می‌رسد کاهش گازهای گلخانه‌ای، به میزانی که مورد نظر دانشمندان است، شاید به این آسانی‌ها محقق نشود.

ایران، دهمین کشور تخریب‌کننده محیط‌ زیست

مطابق سخنان رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران، تنها ٩ کشور در جهان وضعیتی بدتر از ایران دارند. محمد جواد محمدی زاده هشدار داده است چنان‌چه روند تخریب محیط زیست در ایران به صورت کنونی ادامه پیدا کند تا صد سال دیگر شاهد وجود حتی یک درخت نیز نخواهیم بود. نابودی جنگل‌ها، فرسایش خاک، خشک شدن تالاب‌ها، آلودگی هوا و آب از جمله‌ موارد مختلفی هستند که پایداری طبیعت در ایران را با خطر مواجه کرده‌ است.

آتش در گندمان و جستجو برای «عباث»

با گذشت ۱۱ روز، آتش‌سوزی در تالاب گندمان واقع در استان چهار محال و بختیاری هم‌چنان ادامه دارد. پیش از این برخی مسئولان این استان اعلام کرده بودند آتش‌سوزی مهار شده؛ اما انتشار گزارش‌های جدید نشان از وجود آتش در اطراف تالاب دارد. هم‌چنین جستجوها برای یافتن عباس جعفری (عباث)، عکاس و طبیعت‌گرد ایرانی در نپال دوباره آغاز شده است. قایق آقای جعفری چندی پیش در رودخانه‌ای در نپال واژگون شده بود و از آن زمان گروه‌های متعددی به دنبال یافتن نشانه‌هایی از او هستند. عکس‌های او از مردم و طبیعت ایران در بسیاری نشریات ایرانی و خارجی منتشر شده است.

محیط زیست در صحن عمومی سازمان ملل

سخنرانی روز گذشته‌ی باراک اوباما در مجمع عمومی سازمان ملل دربرگیرنده‌ی توجه و نگرانی‌های فراوانی نسبت به حفاظت محیط زیست و مسأله‌ی گرمایش زمین نیز بود. او ضرورت کاهش گازهای گلخانه‌ای را در کنار مسائل دیگری همچون بحران اقتصادی و گسترش سلاح‌های هسته‌ای به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های جامعه‌ی جهانی مطرح کرد. یک روز پیش از سخنرانی اوباما، سازمان ملل میزبان اجلاسی جهانی به منظور مقابله با تغییرات آب و هوایی بود. قول مساعد چین برای کاهش گازهای گلخانه‌ای از دیگر نکات بسیار مهم این اجلاس بود.

گسترش بیابان‌ها و ادامه آلودگی پالایشگاه تهران

ساختار مدیریتی و نداشتن اعتبارات کافی و نیروی انسانی باعث شده تا روند مقابله با گسترش بیابان‌ها در ایران کند شود. رییس جامعه جنگلبانی ایران اعلام کرده مناطق بسیار وسیعی از کشور با خطر بیابان زایی رو به روست. از سوی دیگر آخرین گزارش منتشر شده از سوی شرکت ملی نفت ایران نشان می‌دهد منابع آب‌های زیرزمینی و مناطق روستایی در جنوب تهران همچنان در معرض آلودگی‌های نفتی ناشی از پالایشگاه تهران قرار دارند.

مدیرانی بیگانه با حفاظت محیط زیست

ریاست سازمان حفاظت محیط زیست ایران سرانجام به محمد جواد محمدی‌زاده سپرده شد؛ مردی که در کارنامه‌ی مدیریتی‌اش نشانی از فعالیت در زمینه حفاظت از محیط زیست دیده نمی‌شود. مژگان جمشیدی، کارشناس و روزنامه‌نگار محیط زیست به زمانه می‌گوید: گویی قرار است همیشه مدیرانی بر این سازمان ریاست کنند که با این مقوله بیگانه هستند. او معتقد است دولت‌ها اتفاقاً چنین افرادی را انتخاب می‌کنند تا مانعی برای طرح‌های توسعه ناپایدار آن‌ها به وجود نیاید.

طرحی برای تضعیف جایگاه محیط زیست

طرح جدید مجلس برای ادغام سازمان محیط زیست در وزارت جهاد کشاورزی با مخالفت گسترده کارشناسان محیط زیست رو‌به‌رو شده است. سام خسروی‌فرد، نویسنده و کارشناس محیط زیست به زمانه می‌گوید این طرح ساختار حفاظت از محیط زیست در کشور را بیش از گذشته منفعل خواهد کرد و نقش نظارتی آن را به شدت کاهش می‌دهد. او این ادغام را در جهت حذف صورت مسأله‌ای به نام محیط زیست در ایران می‌داند.

جاده‌ها، قلب کوهستان را نشانه رفته‌اند

طبق تصمیمات مقامات استان مازندران و شهرستان کلاردشت، قرار شده است تا جاده‌ای کوهستانی برای اتصال کلاردشت به طالقان احداث شود که این راه از میان مناطق کوهستانی علم کوه عبور خواهد کرد. پیش از این نیز صحبت از آسفالت کردن جاده‌‌ای در ارتفاعات کوهستان دماوند شده بود. عباس محمدی، رييس انجمن کوه‌نوردان ايران و مدير گروه ديده‌بان کوهستان در گفت و گو با زمانه از دلایل مخالفت حافظان محیط زیست با این پروژه صحبت می‌کند. او معتقد است در احداث چنین جاده‌هایی معمولاً فشار کانون‌های «زمین‌خواری» برای احداث ویلا و شهرک‌سازی نیز در میان است.

مرگ سروها در باغ فین کاشان

باغ فین کاشان که ترکیبی است از باغ‌سازی و معماری ایرانی، علاوه بر ارزش‌های تاریخی و فرهنگی خود به سبب سروهای کهنسالش نیز مشهور است. اما چند وقتی است که سروهای چهارصد ساله این باغ دچار مرگ تدریجی شده و درحال از میان رفتن هستند. محمد درویش، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور به زمانه می‌گوید روش‌های نادرست نگهداری و مشاوره‌های غلط، عامل مرگ سروها هستند. او عدم تعامل میان سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان حوزه منابع طبیعی را باعث به کار بستن روش‌های نادرست توسط مسئولان حفاظت باغ قلمداد می‌کند.

گلستان، سهم کدام استان

پارک ملی گلستان اکنون در چنبر رقابت‌های مدیریتی میان دو استان همجوار گرفتار شده و خطر تفکیک بر سر آن سایه افکنده است. در حالی که مسئولان استان خراسان شمالی خواستار واگذاری مدیریت بخش‌های وسیعی از پارک به این استان هستند، مسئولان استان گلستان این درخواست را غیر کارشناسی ارزیابی کرده و آن را عامل نابودی این پارک ارزشمند عنوان می‌کنند. پارک ملی گلستان نخستین پارک ملی ایران است و در فهرست ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره از سوی سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. کارشناسان تفکیک مدیریت پارک را باعث تضعیف حفاظت از آن قلمداد می‌کنند.

افزایش قربانیان گرمایش زمین

مطالعات جدید نشان می‌دهد تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین سالانه جان سیصد هزار نفر را در سراسر جهان می‌گیرد. گزارشی که اخیرا توسط مجمع جهانی امور بشردوستانه ارائه شده پیش بینی می‌کند تا بیست سال دیگر تعداد قربانیان دو برابر شده، میلیون‌ها نفر مجبور به کوچ و جا‌جایی اجباری می‌شوند و جهان با بحرانی بی‌سابقه رو به رو خواهد شد. بیشترین قربانی از میان کشورهای فقیر و در حال توسعه است در حالی که این کشورها نقش کمتری در تغییرات آب و هوایی دارند و در عوض کشورهای پیشرفته از این خسارت‌ها کمترین زیان را متحمل می‌شوند.

نگرانی از عملیات اکتشاف نفت در کویر

کارشناسان محیط زیست بار دیگر هشدار داده‌اند که صدور مجوز برای اکتشاف و استخراج نفت و گاز در پارک ملی کویر ایران، تعادل زیست محیطی و اکوسیستم این منطقه را برهم خواهد زد. پارک ملی کویر با داشتن گونه‌های جانوری و گیاهی منحصر به فرد و چشم‌اندازهای بکر طبیعی، یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست کره در ایران است که از سوی سازمان جهانی یونسکو مورد شناسایی قرار گرفته است. پیش از این نیز تلاش پیمانکاران شرکت ملی نفت برای ورود به این منطقه به درگیری‌ و اعتراضاتی منجر شده بود.

خانه‌ی آبی ما

دوم اردیبهشت در سراسر جهان مراسمی به نام روز زمین برگزار شد. مراسمی که سابقه برگزاری آن به حدود سی و نه سال پیش باز می‌گردد. امسال شعار مرتبط با روز زمین «نسل سبز» بود. این شعار و اهداف مرتبط با آن تا سال آینده تعقیب می‌شود. سازمان‌ها و تشکل‌های حامی محیط زیست امیدوار هستند که سال آینده را به نقطه عطف مهمی در زمینه توجه به مسائل زیست محیطی و روی آوردن به انرژی‌های پاک و جایگزین سوخت‌های فسیلی تبدیل کنند.

آب، نگرانی مهم جامعه جهانی

بحران منابع آبی یکی از محورهای اصلی پنجمین مجمع جهانی آب است که در شهر استانبول ترکیه برگزار می‌شود. سازمان ملل در گزارشی که به تازگی منتشر شد، پیش بینی کرده تا سال ۲۰۱۵ چهل درصد از جمعیت جهان برای دستیابی به آب سالم مشکلات فراوانی خواهند داشت. مجمع جهانی آب که هر سه سال یک بار در یکی از کشورهای دنیا تشکیل می‌شود بزرگترین نشست در نوع خود در مورد مساله آب در جهان است. این مجمع می‌کوشد توجه سیاستمداران و دولت‌ها را به مساله بسیار مهم و حیاتی آب و نقش آن از یک سو در توسعه و از سوی دیگر در بحران‌های آینده جلب کند.

تالاب‌های ایران، سی و هشت سال پس از پیمان رامسر

سی و هشت سال پس از امضای پیمانی جهانی که سازمان محیط زیست ایران افتخار برگزاری نشست‌های مرتبط با آن را دارد، اکنون ایران در فهرست کشورهایی قرار گرفته است که بیشترین تالاب‌ها و دریاچه‌های درحال نابودی را دارند. هفت تالاب ایران در وضعیت قرمز هستند و احتمال افزوده شدن موارد دیگری همچون دریاچه ارومیه، گاوخونی و پریشان نیز به این فهرست وجود دارد.

«پریشان»؛ ماشین‌ها خواب دریاچه را آشفته کردند

اخبار اقدامات غیرقانونی اداره راهسازی کازرون مبنی بر تخریب حریم دریاچه «پریشان» در حالی در روزهای گذشته منتشر شد که این دریاچه از بیش از سه‌دهه گذشته در فهرست تالاب‌های تحت حفاظت به ثبت رسیده است. دکتر اسماعیل کهرم کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با زمانه می‌گوید: «این اقدامات نشان‌دهنده ناهماهنگی دستگاه‌های اجرایی کشور با یکدیگر است که در نهایت زیان‌های آن متوجه محیط زیست می‌شود.»

بوم‌شناسی ژرف

آرن نائس، فیلسوف کوهنورد نروژی که به تازگی درگذشت مفهومی را به نام «بوم‌شناسی ژرف» ابداع کرد که در آن کره زمین و طبیعت، موجودی زنده در نظر گرفته می‌شود که به اندازه انسان از حق حیات و زندگی برخوردار است. تفکرات او بر پایه آموزه‌های اسپینوزا، گاندی و بوداییسم استوار بود و به طور گسترده جنبش سبزها را در سراسر دنیا تحت تاثیر قرار داد. با این حال برخی بوم‌شناسان اجتماعی، تفکرات او را به شدت مورد انتقاد قرار داده بودند.