Apr 2007

ميل مبهم آشفتگی

اگر در یکی از کوچه‌های تهران قدم بزنید، کلکسیونی از انواع نماها را در یک کوچه‌ای که در عرض ده دقیقه به انتهای آن می‌رسید می‌بینید. انگار هر ساختمان قرار بوده تنها و به طور مجرد و انتزاعی دیده شود و بنابراین خود را از الزام به هماهنگی با واحدهای همجوار رهانیده است.

فضای فراموش شده

آیا آن‌چه ما نامش را شهر مدرن ایرانی می‌گذاریم، به راستی مدرن است؟ تهران شهری با بیش از ده میلیون نفر جمعیت، فاقد کوچترین فضای لازم برای تحرک عابر پیاده است. تحرک نه به معنای جابه‌جایی بلکه به معنای گردش، توقف و مکث. این در حالی‌ست که مفاهیمی مانند گذران اوقات فراغت، بیشترین محصول زندگی جدید و مدرن‌اند.

جدایی از ریتم طبیعی

شاید بتوان یکی از اصلی‌ترین مصداق‌های عوض شدن چهره و ساختار شهر و معماری امروز نسبت به گذشته را در تغییر رابطه فضای ساخته شده با محیط، اقلیم و طبیعت پیرامون پیدا کرد. اگر تا پیش از دوران معاصر، معماری سعی در هماهنگ کردن خود با شرایط اقلیمی و طبیعی پیرامون خود داشت، از یک دوره خاص به بعد خود را از این قید رها کرد. این آزاد کردن البته هر دو وجه مثبت و منفی را با خود دارد.

فکر به فضای ساخته شده: دعوت به یک بحث عمومی

در بحث‌ها و انتقادات موجود به ساختار و سیمای شهرهای امروزی ما، معمولن نوک پیکان انتقادات متوجه معمارانی است که بنابر اعتقاد منتقدان از یک سو با میراث معماری و شهری ما آشنا نبوده‌اند و از سوی دیگر به نیازهای زندگی جدید هم پاسخ جامعی نداده‌اند. اما آن چه مورد غفلت قرار گرفته و می‌گیرد نقش "شهروند" در تعریف و انعکاس نیازهای خود است.

درخشش فلزکاری هخامنشی در گنج آمودریا

تمام شواهد نشان می‌دهد که بازگرداندن گنج آمودریا از موزه بریتانیا به تاجیکستان به این سادگی‌ها امکان‌پذیر نباشد. کارشناسان نمی‌توانند برای این گنج که تاجیکستان خواهان آن است، قیمتی تعیین کنند.

خورشید بخارا

آرامگاه امیراسماعیل سامانی در بخارا بنایی کوچک است که هم گنبد و هم تزیینات آن، در تاریخ معماری ایرانی بسیار پراهمیت است. این بنا، که در یکی درخشان‌ترین دوره‌های فرهنگی ایران ساخته شده است، الگوی ویژه‌ای برای گونه‌ای خاص از معماری در ایران محسوب می‌شود: معماری آرامگاهی.

چهارتاقی؛ تداوم یک فرم

"چهارتاقی" به بنایی چهارگوش گفته می‌شود که روی چهار پایه یا دیوار محیطی آن قوس‌ها یا گوشواره‌هایی قرار دارد که به گنبد منتهی می‌شوند. بسیاری اصطلاح "چهار تاقی" را برای مشخص کردن آتشکده‌ها به کار می‌برند. اما این فرم معماری فقط مختص آتشکده‌ها نبوده و در ساختمان کاخ‌ها و قلعه‌ها نیز نمونه‌های آن را مشاهده می‌کنیم.

مربع و دایره؛ ترفند قدیمی معماران

در سیر تکامل گنبد، یکی از ابداعات مهمی که در ایران صورت گرفت، تبدیل پلان یا زمینه مربع به دایره بود. گنبد یک فرم مدور است و برای آن که بتواند روی اتاق یا ساختمانی بنشیند به یک زمینه یا پایه مدور نیاز دارد. یکی از این تکنیک ها که در ایران مورد استفاده قرار گرفت به "گوشوار" یا "فيلگوش" معروف است.