بحران در خلیج مکزیک؛ مقصر کیست؟

بیژن روحانی

آلودگی گسترده نفتی در خلیج مکزیک، یکی از جدیدترین تهدیدات محیط زیستی است که پیامدهای آن همچنان ادامه دارد و می‌تواند به یک بحران فرامنطقه‌ای تبدیل شود.

آلودگی در پی نشت نفت از چاه‌های نفتی شرکت نفت بریتانیا (بی.پی) آغاز شد و بلافاصله محدوده‌ای بزرگ را در نزدیکی سواحل آمریکا در برگرفت. اکنون بیم آن می‌رود که آلودگی‌ها وارد جریان‌های آب اقیانوسی شده و به مناطق دیگر نیز سرایت کند.

غلظت نفت در آب‌های خلیج مکزیک

در پی منفجر شدن یک سکوی حفاری نفت، هزاران بشکه نفت روزانه به آب‌های خلیج مکزیک وارد شد و بحرانی جدی را برای محیط زیست منطقه پدید آورد؛ بحرانی که رییس جمهور آمریکا را نیز وادار به موضع گیری کرد. آقای اوباما در روزهای اوج گیری بحران، ضمن فاجعه آمیز توصیف کردن این رویداد از مسئولان شرکت بی.پی خواست تا هزینه پاکسازی محیط را متقبل شوند. شرکت بریتانیایی این درخواست را پذیرفت و اعلام کرد گرچه عملیات حفاری بر عهده شرکت دیگری بوده اما بی.پی تمام تلاش خود را برای مهار نشت نفت و جمع آوری آن به کار خواهد بست و هزینه‌های لازم را که ممکن است بالغ بر چندین میلیارد دلار شود، می‌پردازد.

با این حال عملیات مهار و جمع آوری آلودگی‌های نفتی روندی پیچیده و پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشته و تاکنون نیز به پایان نرسیده است. برخی پیش بینی کرده‌اند ممکن است پاکسازی کامل، چندین ماه طول بکشد. روز سه شنبه، هجدهم ماه می، شرکت بی.پی اعلام کرد با تهمدیدات پیش بینی شده، اکنون قادر است حدودچهل درصد از میزان نفت منتشر شده در محیط را جمع آوری کند.

با این حال اکنون مشخص شده که شدت و مقیاس آلودگی‌ها بیش از حد برآوردهای اولیه بوده است و حتا از سناریوهایی که بدترین حالت ممکن را در نظر می‌گرفت نیز فراتر خواهد رفت. گارد ساحلی جزیره کی وست key west در جنوب فلوریدا با مشاهده گلوله‌های جامد و حباب‌های نفتی اعلام کرده است احتمال دارد آلودگی‌ها در داخل یک جریان پر فشار آب از طرف خلیج مکزیک به سمت سواحل آتلانتیک حرکت کند.

مهار آتش سوزی در روزهای ابتدایی

شرکت بی.پی در روزهای ابتدایی نشت نفت تخمین زده بود روزانه چیزی در حدود پنج هزار بشکه معادل دویست و ده هزار گالون نفت به آبهای خلیج مکزیک نشت کند. این تخمین را اکنون برخی منابع دیگر بسیار خوشبینانه تلقی می‌کنند. دانشمندانی از مراکز تحقیقی مختلف با بررسی عکس‌ها و ویدیوهای منتشر شده و اندازه گیری افزایش آلودگی‌ها روی سطح آب اعلام کرده‌اند میزان نشت نفت می‌تواند بین پنج تا شانزده برابر رقم اعلام شده توسط بی.پی باشد. به تازگی یک کشتی تحقیقاتی اقانوس پیما از مشاهده رد آلودگی‌های نفتی به طول بیش از ده کیلومتر در عمق آبها خبر داده است.

انتشار یک ویدو از زیر آب به تاریخ دوشنبه هفدهم ماه می نیز به نگرانی محافل علمی افزوده است. این فیلم که از محل شکستگی چاه نفت تهیه شده نشان می‌دهد نفت با حجمی عظیم مانند یک توده‌ی سیاه ابر از دهانه چاه فوران می‌کند و درون آب پخش می‌شود. دولت آمریکا اکنون منطقه ماهیگیری ممنوع را به بیش از نوزده درصد خلیج مکزیک گسترش داده است.

با این حال شرکت بی.پی همچنان اصرار می‌ورزد که علیرغم نشت گسترده نفت، تاثیر مخرب آن بر محیط زیست چندان زیاد نخواهد بود.

آلودگی به مناطق دیگر نیز سرایت کرده است

اما بحران محیط زیستی در خلیج مکزیک تنها به بحث‌های محیط زیستی و فنی در مورد چگونگی مهار نشت نفت و پاکسازی محیطی محدود نمانده است. اکنون عالی‌ترین سطوح تصمیم گیری در آمریکا نیز با این مساله عمیقا درگیر هستند. هر جایی که پای نفت در میان باشد، بی تردید سیاستمداران نیز پا به صحنه می‌گذارند. بحث در این مورد اکنون به سنای آمریکا نیز کشیده شده و سناتورهای این کشور مسئولان دولتی را در مورد نقششان در این حادثه مورد بازخواست قرار داده اند.

بحران خلیج مکزیک به جدالی سیاسی میان دو رقیب عمده عرصه سیاست در این کشور نیز تبدیل شده است. انتقاد صریح باراک اوباما از شرکت‌های نفتی بحث‌های گسترده‌ای در خصوص وظیفه نهادهای دولتی ناظر بر امور محیط زیستی و شرکت‌های نفتی پدید آورده است. آقای اوباما گفته است این روابط دوستانه و گرم باید تغییر کند.

اشاره رییس جمهور آمریکا به صدور مجوز کاوش و استخراج نفت برای شرکت های نفتی بوده که در بسیاری مواقع بدون اخذ تضمین‌های ایمنی و محیط زیستی لازم و بیشتر بر مبنای روابط گرم این شرکت‌ها با سیاستگذران و نهادهای دولتی صادر شده است. شواهد منتشر شده سرانجام باعث شد تا روز سه شنبه مقامات دولتی بپذیرند که میزان خطر حفاری‌های نفتی را در سواحل دست کم گرفته بودند.

آلودگی جان بسیاری از پرندگان و آبزیان را به خطر انداخته است

کن سالازار وزیر کشور آمریکا در همین مورد گفته است قصور و کوتاهی هایی از جانب نهادهای مسئول در خصوص کنترل حفاری های نفتی در سواحل وجود داشته است و از این نظر این نهادها احتیاج به خانه تکانی دارند. برخی فعالان و نهادهای زیست محیطی در آمریکا خواهان ممنوعیت عملیات استخراج نفت در آب‌های آمریکا شده‌اند. اما ارتباط عمیقا نزدیک شرکت‌های نفتی با برخی سیاستمداران در آمریکا، هرگونه بحث در این زمینه را با پیچیدگی‌های بسیاری مواجه خواهد کرد.

نشت نفت در زیر آب