گلستان، سهم کدام استان

بیژن روحانی

آیا پارک ملی گلستان، نخستین پارک ملی ایران، تجزیه می‌شود؟ پاسخ این سوال را باید میان ادعاهای حقوقی استان خراسان شمالی و مخالفت‌های استان گلستان جست‌وجو کرد.

در حالی که استاندار خراسان شمالی و سایر مسئولان این استان پیش از این خواستار به دست گرفتن مدیریت بخش‌هایی از این پارک ملی شده بودند، اکنون مسئولان استان گلستان این ادعاها را غیر کارشناسی خوانده و عامل نابودی این پارک ارزشمند عنوان می‌کنند.

از آنجا که بخش زیادی از مساحت این پارک ملی بزرگ در استان خراسان شمالی واقع شده، مسئولان این استان با نامه‌نگاری به مجلس و سازمان حفاظت از محیط زیست خواستار تفکیک این بخش و واگذاری مدیریت آن به استان خود شده بودند. در نهایت فاطمه واعظ جوادی، رییس سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، از مسئولان محیط زیست استان گلستان درخواست کرد تا برای این ادعای جدید حقوقی راهکاری ارائه دهند. اما این درخواست با مخالفت شدید کارشناسان محیط زیست و مسئولان استان گلستان رو به رو شده است.

به گزارش خبرگزاری مهر، فتح‌الله نوری، معاون استاندار گلستان روز پنج‌شنبه در نشست خبری خود ضمن مخالفت با این درخواست اعلام کرد تکه تکه شدن پارک ملی گلستان موجب تخریب این پارک بین‌المللی می‌شود.

بنابر اظهارات معاون استانداری گلستان، تفکیک این پارک ملی قابلیت های آن را به خصوص در ابعاد بین‌المللی از بین می‌برد. او همچنین با اشاره به این‌که از پنجاه سال گذشته تاکنون مدیریت این پارک در دست محیط زیست گلستان بوده، واگذاری مدیریت بخش هایی از آن را عامل نابودی پارک دانست.

او بسیاری از مشکلات موجود در پارک از جمله آتش سوزی‌ها و شکار غیرمجاز را مربوط به بخش‌های شرقی آن یعنی استان خراسان شمالی عنوان کرد. نوری در اظهارات خود گفته است: «‌پيشینه ۱۵ ساله آتش سوزی های پارک ملی گلستان بيانگر اين موضوع است که غالبا اين اتفاقات در بخش شرقی پارک رخ داده و اين نشان می دهد که بی توجهی ها از آن منطقه بوده است.»

این در حالی است که پیش از این محمد حسین جهانبخش، استاندار خراسان شمالی در گفت و گو با خبرگزاری فارس (۲۳ اسفند ۸۷) گفته بود در تمام حوادثی كه در بخش شرقی اين جنگل رخ ‌می‌دهد، دستگاه‌های مختلف اين استان در سريع‌ترين زمان در محل حاضر می‌شوند. بنابر گفته‌های آقای جهانبخش بیشتر آتش‌سوزی‌ها در این بخش پارک، توسط نیروهای خراسان شمالی مهار شده است.

پارک ملی گلستان نخستین منطقه‌ای در ایران است که به عنوان پارک ملی به ثبت رسیده. این منطقه پیش از سال ۱۳۳۶ به عنوان شکارگاه شناخته می‌شد. این پارک با بیش از نود و یک هزار هکتار مساحت به عنوان یکی از ذخیره‌گاه های زیست‌کره (بیوسفر) در فهرست سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، یونسکو، قرار دارد.

پارک زیستگاه جانوران گوناگونی مانند خرس، گوزن، گربه وحشی، بز کوهی، گراز، قوچ و میش و پلنگ و همچنین پرندگان فراوانی است و به دلیل همین تنوع زیستی از جایگاه مهمی برخوردار است. کارشناسان محیط زیست دو پاره شدن مدیریت مناطق تحت حفاظت را سبب تنزل جایگاه آن‌ها و تضعیف مبانی حفاظتی می‌دانند. بسیاری عقیده دارند در شرایط حاضر به جای مطرح شدن چنین بحث‌هایی، باید امکانات، منابع مالی و نیروهای بیشتری در اختیار مدیریت یگانه پارک قرار گیرد.

بحث دوپاره شدن و تفکیک مدیریت پارک ملی گلستان در حالی مطرح می‌شود که در جریان آتش سوزی‌های گسترده در سال‌های اخیر، کمبود شدید امکانات حفاظتی کاملاً مشخص شد. در جریان این آتش‌سوزی‌ها به دلیل دراختیار نبودن بالگرد‌های آتش نشانی و سایر تجهیزات خاموش کردن آتش، پارک ملی گلستان چند روز در آتش سوخت. همچنین عملیات تعریض و راه سازی در پارک ملی گلستان در سال گذشته خسارت‌هایی را به این منطقه حفاظت شده وارد کرده است.

اکنون در حالی که پارک با خطرات مختلفی رو به روست و امکانات کافی برای مقابله با بسیاری از آن‌ها را در اختیار ندارد، منتقدان تقسیم مدیریت پارک میان دو استان را باعث برهم خورد تمرکز مدیریتی و به وجود آمدن شیوه‌های دوگانه و متفاوتی می‌دانند که زیان اصلی آن متوجه محیط زیست این منطقه خواهد شد. گرچه بخشی از پارک ملی گلستان اکنون از نظر تقسیمات سیاسی در استان خراسان شمالی قرار گرفته است، اما تقسیمات مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست، الزاماً از تقسیمات استانی تبعیت نمی‌کند و در این‌گونه موارد اصل بر حفظ مدیریت یگانه بر پارک‌های ملی است.

پارک ملی گلستان که در سال‌های اخیر متحمل آسیب‌های فراوانی شده، اکنون در چنبر رقابت مدیریتی میان استان‌های همجوار گرفتار شده و خطر تفکیک شدن بر سر منابع طبیعی آن سایه افکنده است