ایران، دهمین کشور تخریب‌کننده محیط‌ زیست

بیژن روحانی

ايران رتبه دهم تخريب محيط ‌زيست در دنيا را دارد. این سخنان محمدجواد محمدی‌زاده، رییس جدید سازمان حفاظت محیط زیست ایران، در همایش سراسری مدیران کل این سازمان در روز پنجم آبان است. مطابق این گفته‌ها تنها نه کشور دیگر در جهان دارای وضعیتی بدتر از ایران هستند.

به گزارش خبرگزاری ایرن، آقای محمدی‌زاده در این همایش هشدار داد چنان‌چه روند تخریب محیط زیست در ایران به صورت کنونی ادامه پیدا کند تا صد سال دیگر شاهد وجود حتی یک درخت نیز نخواهیم بود. او این عامل را زنگ خطری خواند تا نسبت به حفظ محیط زیست توجه بیشتری شود.

محمدی‌زاده توجه به مدیریت تالاب‌ها و هم‌چنین قراردادن موضوعات مرتبط با محیط زیست در کتاب‌های درسی مدرسه‌ها را جزو مواردی برشمرد که باید بر آن‌ها تأکید شود. او هم‌چنین به تردد سی هزار کشتی در منطقه خاورمیانه اشاره کرد که کار انتقال شصت درصد نفت دنیا را برعهده دارند، کشتی‌هایی که به گفته رییس سازمان محیط زیست ایران عمری بالای بیست سال دارند.

محمدی‌زاده ضمن تأکید بر نقش مهم اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در زمینه محیط زیست تأکید کرد: «بايد به مردم در خصوص زوايای مختلف و اهميت محيط زيست اطلاع‌رسانی کنيم چرا که در خصوص نحوه برخورد، نگهداری و شيوه صحيح زندگی کردن تا کنون فرهنگ‌سازی مناسب و مساعدی صورت نگرفته است.»

محمد جواد محمدی‌زاده رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران

با دقت در عرصه‌های گوناگون محیط زیست ایران و نحوه حفاظت از آن‌ها تصویری به دست می‌آید که آمار رییس این سازمان را تأیید و چشم‌اندازی نگران‌کننده از وضعیت عمومی طبیعت در ایران ترسیم می‌کند. مطابق آمار رسمی میزان فرسایش خاک در ایران سالانه حدود دو میلیارد تن و بیشتر از میزان متوسط در کشورهای آسیایی و حدود شش برابر میانگین جهانی است.

طبق برآوردها بیش از هفتاد و پنج درصد مساحت کشور در برابر خطر فرسایش خاک قرار دارد. با فرسایش خاک هر ساله بخش قابل توجهی از زمین‌های مناسب کشاورزی از بین می‌رود. یکی از اساسی‌ترین عوامل فرسایش خاک جاری شدن سیلاب‌هاست که باعث شسته شدن و نابودی خاک حاصل‌خیز می‌شود. سیلاب‌ها نیز عمدتاً به دلیل نابودی و از میان رفتن پوشش گیاهی و جنگلی جاری می‌شوند.

سالانه حدود دو میلیارد تن خاک حاصلخیز در ایران از بین می‌رود

اما روند تخریب و نابودی جنگل‌ها نیز در ایران در دهه‌های اخیر شتاب بیشتری گرفته است. کارشناسان عوامل مهم تخریب جنگل‌ها را تغییر کاربری آن‌ها و تبدیل جنگل به اراضی کشاورزی و اجرای طرح‌های توسعه بدون توجه به حفظ محیط زیست می‌دانند. فعالیت‌های معدن کاوی، قاچاق چوب و رهاسازی زباله و فاضلاب در مناطق جنگلی نیز جزو عوامل تهدید کننده جنگل‌ها هستند.

در طول سی سال گذشته بخش مهمی از جنگل‌های ایران نابود شده است. در تازه‌ترین اتفاق از این دست، هزاران اصله درخت در منطقه جنگلی دنا، جهت احداث خط لوله گاز در ظرف مدت دو روز قطع شدند. اتفاقی که از آن به عنوان یک فاجعه زیست محیطی کم‌سابقه نام برده شده و پرونده آن جهت رسیدگی به تخلفات به دادگستری ارسال شده است.

هزاران اصله درخت در مهرماه امسال در منطقه دنا قطع شدند، عکس: خبرگزاری مهر

خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها در ایران بخش مهم دیگری از تهدیداتی است که در سخنان رییس سازمان محیط زیست نیز به آن اشاره شده است. به جز خشکسالی‌های پیاپی عوامل انسانی نیز در خشک شدن و نابودی بسیاری از تالاب‌ها در ایران مؤثر بوده‌اند؛ سد بستن روی رودخانه‌هایی که آب تالاب‌ها را تأمین می‌کنند و انجام فعالیت‌های عمرانی، صنعتی و راه‌سازی در حاشیه این تالاب‌ها به محیط زیست و حیات وحش آن‌ها آسیب وارد کرده است.

برخی از مهم‌ترین تالاب‌های ایران هم اکنون خشک شده و تعدادی دیگر نیز در معرض خطر جدی هستند. تالاب‌های هامون و بختگان جزو تالاب‌های خشک شده و تالاب‌های انزلی، ارومیه، پریشان و گاوخونی جزو تالاب‌هایی هستند که آسیب‌های فراوانی را متحمل شده و هم‌اکنون نیز در معرض آسیب قرار دارند.

لوله‌های فرسوده انتقال نفت نیز باعث آلودگی محیط زیست هستند

پیش از این رییس سازمان محیط زیست ایران از فرسودگی لوله‌های نفت نیز به عنوان یکی از عوامل مهم تخریب محیط زیست نامبرده بود. بيش از ٢ هزار كيلومتر از لوله‌های انتقال نفت جنوب كشور در خليج فارس فرسوده است كه در صورت بحرانی شدن شرايط حيات ميليون‌ها آب‌زی و موجود دريايی خليج فارس را با خطرات جبران ناپذيری مواجه می‌كند. محمدی‌زاده از مسؤولان وزارت نفت خواست تا هرچه سریع‌تر برنامه‌ای را برای جایگزینی لوله‌های فرسوده ارائه کنند.

در بخش آلودگی هوا نیز آمار‌های جدید نشان می‌دهد که ایران در میان یازده کشور نخست منتشر کننده گاز‌ دی‌اکسیدکربن حضور دارد. روند تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایران از سال ۱۹۹۰ تاکنون بیش از صددرصد رشد داشته است. از عوامل مهم افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایران آتش زدن گازهای خروجی از چاه‌های نفت و هم‌چنین استفاده روزافزون از اتومبیل و سایر فعالیت‌های صنعتی است.