May 2009

از آب تا آتش؛ سرنوشت کتاب در افغاستان

به آب افکندن هزاران جلد کتاب در ولایت نیمروز افغانستان به بهانه مضر و تفرقه‌برانگیز تشخیص دادن آن‌ها توسط مقامات محلی، برای بسیاری از فعالان فرهنگی این کشور یادآور روزهایی است که کتاب و کتابخانه و میراث مکتوب در افغانستان قربانی خشونت‌های جنگ می‌شد و یا به غارت می‌رفت. در جریان جنگ‌های داخلی، قاچاق کتاب‌های نایاب، نسخ خطی و عتیقه پس از قاچاق مواد مخدر در مکان دوم قرار داشت. کتاب‌های بسیاری از کتابخانه‌های عمومی نیز به صورت کیلویی و به قیمت کاغذ آن‌ها در بسیاری از شهرها به فروش رسیدند. در دوران طالبان نیز هزران جلد کتاب در آتش سوختند.

بازگشت ایران به دوسالانه ونیز

پنجاه و سومین دوسالانه هنر ونیز از شانزدهم خرداد برابر با ششم ماه ژوئن کار خود را آغاز خواهد کرد. بعد از یک دوره غیبت، ایران با سه هنرمند در دوسالانه هنر ونیز حضور یافته است. این سومین بار پس از انقلاب است که ایران در این رویداد بزرگ هنری شرکت می‌کند. حضور هفتاد و هفت کشور در این دوره از دوسالانه ونیز، رکورد جدیدی محسوب می‌شود. شیر طلایی یک عمر فعالیت هنری به یوکو اونو هنرمند ژاپنی الاصل و جان بالدساری هنرمند آمریکایی اهدا خواهد شد.

شدت یافتن تخریب آثار تاریخی در خوزستان

در ماه‌های اخیر تخریب‌های گسترده در محوطه‌های باستانی خوزستان و به خصوص در اطراف شهر رامهرمز، اعتراض انجمن‌های غیردولتی دوستدار میراث فرهنگی و همچنین اتحادیه‌ دانشجویان باستان‌شناسی کشور را در پی داشته است. این محوطه‌ها که در جریان عملیات عمرانی آسیب دیده‌اند عمدتاً مربوط به دوران اشکانی و ساسانی هستند. حفاران غیرمجاز نیز از عدم مراقبت این محوطه‌ها سوء استفاده کرده اند. رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران به تازگی وعده داده است به مسایل اخیر در خوزستان رسیدگی خواهد شد.

نگرانی از عملیات اکتشاف نفت در کویر

کارشناسان محیط زیست بار دیگر هشدار داده‌اند که صدور مجوز برای اکتشاف و استخراج نفت و گاز در پارک ملی کویر ایران، تعادل زیست محیطی و اکوسیستم این منطقه را برهم خواهد زد. پارک ملی کویر با داشتن گونه‌های جانوری و گیاهی منحصر به فرد و چشم‌اندازهای بکر طبیعی، یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست کره در ایران است که از سوی سازمان جهانی یونسکو مورد شناسایی قرار گرفته است. پیش از این نیز تلاش پیمانکاران شرکت ملی نفت برای ورود به این منطقه به درگیری‌ و اعتراضاتی منجر شده بود.

زیبایی ربوده شده

انتشار دو خبر جداگانه اما مرتبط به یکدیگر در روزهای گذشته، بار دیگر توجه افکار عمومی را به غارت آثار هنری توسط نازی‌ها در طول جنگ جهانی دوم جلب کرد. موزه‌ای در شهر درسدن آلمان به تازگی اعلام کرده که یکی از تابلوهای ارزشمندش جزو آثاری است که نازی‌ها به زور توقیف و مصادره کرده بودند. در نیویورک نیز یک اثر نقاشی قرن شانزدهمی که توسط نازی‌ها ربوده شده بود به دست آمده است. در جریان جنگ جهانی دوم، آلمان نازی صدها هزار اثر هنری را از کشورهای تحت اشغال مصادره کرد. گرچه پس از جنگ بسیاری از این آثار بازگردانده شدند اما هنوز از سرنوشت هزاران اثر دیگر خبری در دست نیست.

ریتون‌ در آیین‌های ایرانی

ریتون که ظرفی است به شکل حیوانات مختلف برای نوشیدن شراب، از دوران پیش از تاریخ تا دوران پارتی در ایران تغییرات شکلی متفاوتی کرد. پائولا پیاچنتینی، باستان‌شناس موزه هنرهای شرقی رم با بررسی نمونه‌های مختلف ریتون، تغییرات شکلی، تنوع، پیچیدگی و همچنین اهمیت نمادین آن را در فرهنگ ایرانی تا دوران پارتی بررسی کرده است. نظریه غالب در مورد چرایی استفاده از جام‌هایی به شکل حیوانات آن است که مردمان دوران کهن اعتقاد داشتند با عبور مایع از درون چنین ظرفی، نیروی آن جانور به انسان منتقل می‌شود. اما به اعتقاد این باستان‌شناس ایتالیایی ریتون‌های هلالی شکل دوران پارتی اشاره‌های نمادین دیگری نیز دارند.