شهرهای جهانی فرمان نمی‌پذیرند

پَرگ خوانا
برگردان: ونداد زمانی

صاحبان و زمامدران اصلی قرن ٢١ دولت‌هایی چون امریکا، چین و یا برزیل نخواهند بود. در قرن جدید، شهرهای بزرگ مراکز اصلی تصمیم‌گیری آینده‌ی سیاسی و اجتماعی کره‌ی زمین خواهند بود. با این ترتیب، نظم نوین جهانی نیز بر شانه‌ی یک دهکده‌ی جهانی نخواهد بود بلکه به ترکیبی از شبکه‌ی وسیع دولت - شهرها تبدیل خواهد شد.

هم اکنون بیش از نصف جمعیت جهان ساکن شهرها هستند و هر لحظه بر سرعت جابجایی و مهاجرت به شهرها افزوده می‌شود و ١٠٠شهر دنیا، مسئولیت بخش بزرگی از اقتصاد و تمام اختراعات و اکتشافات جهان را بر عهده دارند. امروزه در کنار شهرهای اصلی که اقتصاد جهان را به رسم چند قرن گذشته تعیین می‌کردند، شاهد پیدایش شهرهای جدیدی هستیم که هم‌تراز با نیویورک، لندن و پاریس به بازیگران جدید اقتصاد جهان تبدیل شده‌اند.

بارسلونا

هجوم میلیونی مردم جهان به مراکز کار، ثروت و خدمات، ضرورت ایجاد شهرهای جدید را با سرعت تمام در دستور کار قرار داده است. پیش‌بینی شده است که چین تا سال ٢٠٢٥ بیش از ١٥ شهر بزرگ‌تر از پکن و هنگ‌‌‌کنگ و با جمعیت بالای ۲۵ میلیون نفر خواهد داشت. ظرف ٢٠ سال آینده بیش از ٢٧٥ میلیون هندی به شهرهای موجود و در حال ساخت مهاجرت خواهند کرد.

این تغییرات به غول‌آسایی و گسترش هرچه بیشتر شهرهای بزرگ سنتی نظیر قاهره، استانبول، دهلی، جاکارتا، ریودوژانیرو، بمبئی، سائوپولو، کوالالمپور، مانیل، لاگوس، مکزیکوسیتی و بسیاری از پایتخت‌ها دامن زده است و نیز باعث پیدایشِ سریع شهرهایی شده ‌است که در سطحی غیر قابل مقایسه با گذشته، عرصه‌ی وجود یافته‌اند.

دبی

شهرهایی با مدل‌های جسورانه و سرشار از ایده‌های مدرن که نمونه‌اش را می‌توان در شهر کارخانه‌ایی «گانگ دونگ» چین سراغ گرفت. این پدیده را در شهر مصنوعی از صفر ساخته‌شده‌ی «مَلِک عبدالله» در صحرای عربستان نیز می‌توان جست‌و‌جو کرد که ترکیبی است از همه‌ی بلندپروازی‌ها و شگردهای اقتصادی شهرهای شکل‌گرفته در کنار خلیج فارس نظیر دبی و قطر.

پروژه‌ی ۴۰ میلیارد دلاری شهر «سانگ - دو» در کره‌ی جنوبی قرار است تا سال ٢٠١٥ با برنامه‌ریزی خارق‌العاده، نمونه‌ی جدیدی از الگوی شهرسازی کاملاً خوکفا، کم‌مصرف و مطابق با بالاترین استانداردهای محیط زیست را به کمک معماران بین‌المللی برپا نماید. شهر آلمانی «هافن» در کنار هامبورگ نیز از جمله شهرهای جدیدی است که از ترکیب آخرین دستاوردهای علم صرفه‌جویی و بازسازی انرژی‌های طبیعی و مدرن‌ترین مدل‌های‌ شهرسازی اروپایی ساخته شده‌است.

هنگ‌کنگ

آزادی و استقلال در تبیین و تدوین مشی سیاسی و اقتصادی مهم‌ترین دستاورد شهرهای بسیار بزرگ جدید و قدیمی نظیر نیویورک و لندن (دو شهری که ٤٠ درصد فعالیت‌های اقتصادی جهان را به خود اختصاص داده‌اند) است که الگوی تسلط خط‌مشی‌های دولت‌های بزرگ را نادیده‌ می‌گیرند و تعریف جدیدتری از جهانی‌شدن را رقم زده‌اند.

شهر‌های جدید بدون توجه به قراردادهای دولتی به عقد قرارداد اقتصادی و همکاری‌های مشترک با شهرهای دیگر در سراسر جهان مبادرت‌ می‌ورزند که نمونه‌های بسیاری از آن را می‌توان سراغ گرفت.

شهرهای دُبی و هامبورگ منتظر دستور مقامات کشوری نیستند تا به قرار گمرکی ویژه خود در زمینه‌ی حمل و نقل دریایی دست‌ یابند. ابوظبی و سنگاپور به شکل مستقل، پیمان اقتصادی تشکیل‌ می‌دهند و هیچ‌کس منتظر دستور و چراغ سبزِ پایتخت‌ها نیست. شهرهای بزرگ و سرشار از رونق و جنب و جوش اقتصادی در سراسر جهان با سرعت تمام در حال جدا ‌شدن از دولت‌ها هستند و با همان شتاب به حلقه‌ی جهانی داد و ستد بین شهرها می‌پیوندند.

مکزیکوسیتی

تاریخ شکل‌گیری امپراطوری‌های اروپایی نیز با رونق اقتصادی، تجمع ثروت و گسترش مبادلات بین‌المللی شهرهایی چون آنتراپ و بِراژ شروع شد و بعد از برپایی بازار بورس در شهر‌های یادشده و تمهیدات اقتصادی دولت - شهرهایی چون «ونیز» که برای داد و ستد‌های جهانی منطقه‌ی آزاد و بدون مالیات تشکیل داده بودند (دُبی و ابوظبی در زمانه‌ی ما با هوشمندی تمام آن را تکرار کرده‌اند) به اوج قدرت اقتصادی رسیدند و توانستند سرمایه‌ی لازم برای انقلاب صنعتی را فراهم کنند.

شهر‌های پرقدرت معاصر پا را فراتر گذاشته‌اند و بیش از پیش خود را از چنگ دولت‌های خویش رها کرده‌اند و بلکه ضرورتی نیز نمی‌بینند که در کنار اقتباس کردن از مدرن‌ترین دستاوردهای تکنولوژی غربی، از پیشرفت‌های سیاسی و اجتماعی آنها نیز پیروی کنند. نمونه‌ی بارز آن امارات خلیج فارس‌نشین هستند که با بی‌اعتنایی تمام به آزادی مذهب و حقوق بشرِ غربی، فقط از داده‌های تکنیکی و مدیریتی غرب استفاده می‌کنند.

ابوظبی که کشوری است کاملاً مذهبی، به ساختنِ بلندپروازانه‌ی شهری همت گمارده به نام «مصدر» که اجازه‌ی رفت و آمد اتومبیل‌ها را ممنوع کرده‌ و طوری طراحی شده است که هیچ انرژی‌ای در شهر هدر نمی‌رود.

پَرگ خوانا، نویسنده‌ی گزارش

در کنار رشد غول‌آسای دولت- شهرهای مدرن، بی‌تردید نابراری بسیار عمیقی نیز با آن رشد کرده است. از بالای برج های عظیم و از درون آپارتمان‌ها و شرکت‌های شیک و مدرنِ استانبول و سائوپائولو به‌راحتی می‌توان زاغه‌نشین‌ها و حلبی‌آبادها را به چشم دید.

میلیاردر هندی «موکش آمبانی» چهارمین مرد ثروتمند جهان نزدیک به ۲ میلیارد دلار خرج ساختن آپارتمان ٢٧ طبقه‌ی خود در بمبئی کرده است که هم باند هلی‌کوپتر دارد و هم کلینیک درمانی، و هم می‌توان «داهراوی» را که بزرگ‌ترین کپَرنشین بمبئی است، به‌راحتی از درون ساختمان مشاهده کرد.

شهر سائوپائولو نیز پر رفت و آمدترین تاکسی‌های هوایی (هلی‌کوپترها) را به خود اختصاص داده است که ثروتمندان شهر برای رسیدن به مقاصد درون شهری و برای احتراز از عدم امنیت و جنایت‌های درون شهر و فاصله گرفتن از واقعیت زندگی در شهر از آن استفاده می‌کنند.

دولت- شهرهای جدید برای تثبیت امنیت خود نیز به نیرو‌های دولتی اکتفا و اعتماد نمی‌کنند و سازمان‌های پلیس و اطلاعات خصوصی، منبع اصلی حفاظت مراکز و فعالیت‌های اصلی شهر را بر عهده گرفته‌اند. تماشاگران جام جهانی فوتبال که به افریقای جنوبی رفته بودند بی‌تردید متوجه شده‌اند که تعداد محافظان گاردهای وابسته به شرکت‌های خصوصی دو برابر پلیس دولتی بود.

سنگاپور

در مقابل گردانندگان فاسد و دیکتاتور دولتی که یکی بعد از دیگری کشورها را به ورطه‌ی بحران و جنگ‌های داخلی وعقب‌ماندگی سوق می‌دهند، شهرهای بزرگ جهان ضمن نافرمانی از دولت‌ها، دیر یا زود نشان می‌دهند که آیا توانایی آن را دارند تا جمعیت اصلی زمین را به سمت مدینه‌ی فاضله بکشانند و یا در ناکجاآباد دولت‌ها و نابرابری‌های اقتصادی درجا می‌زنند.

منابع:

Parag Khanna, Beyond City Limits, The age of nations is over. The new urban age has begun
http://www.foreignpolicy.com/articles/2010/08/16/beyond_city_limits?page=full
knowledge cities
Masdar City
HafenCity