حیات، آن‌قدرها هم متنوع نیست

ترجمه‌ی احسان سنایی

زمین میزبان چه‌تعداد از گونه‌های زیستی است؟ طبق تجدید برآوردی توسط یک تیم از پژوهش‌گران بین‌المللی، این تعداد، به طرز قابل تأملی کمتر از آن چیزی است که تاکنون تصورش می‌رفت؛ فقط ۵.۵ میلیون.

هرچند همین آمار هم در نوع خود فراوان است؛ اما در برابر برآوردهای پیشین که از وجود ۳۰ تا ۱۰۰ میلیون گونه را پیش‌بینی می‌کرد؛ حتی به چشم هم نمی‌آید. در حقیقت این پژوهش اخیر که در نشریه‌ی «امریکن نچرالیست» انتشار یافته، نشان می‌دهد شانس صحت برآورد وجود ۳۰ میلیون گونه تنها ۰.۰۰۱ درصد است!

برآورد جدیدی که انتشارش در سال بین‌المللی تنوع زیستی هم امری به‌هنگام بود؛ همچون نمونه‌های پیشین، تمامی حیوانات و گیاهان را درنظرگرفته اما باکتری‌ها که گونه‌هایی آشکارا فراوان‌ و متنوع‌اند را مستثنی ساخته است.

طرح از Mark McGinnis

دکتر «اندرو همیلتون» از دانشکده‌ی زمین و محیط دانشگاه ملبورن و نیز نویسنده‌ی ارشد مقاله‌ی مزبور می‌گوید: «هرکس دوباره داده می‌گیرد و پاسخ‌های متفاوتی هم می‌شنود. پس ما به‌جای اینکه بگوییم گونه‌های زیادی وجود دارند، از منظری متفاوت به این [نتیجه] رسیده‌ایم و میزان قطعیت و یا مشکوک بودن برآوردها را هم لحاظ کرده‌ایم.»

به‌گفته‌ی همیلتون، در مطالعات پیشینی که در آنها از برآوردهای متوسط و یا جهت‌دار استفاده می‌شد، تعیین دقت یک برآورد خاص امکان‌پذیر نبود. اما بوم‌شناسان با بهره‌گیری از روش‌های مدل‌سازی احتمال، در نهایت برآوردهایی را به دست آوردند که احتمال صحت داده‌های نخستین نیز در آن لحاظ شده بود. این نوع از مدل‌سازی‌ها، به‌طرز گسترده‌ای در ارزیابی ریسک‌های اقتصادی کاربری دارد؛ اما به‌ندرت نشان‌اش را در علومی چون بوم‌شناسی می‌توان یافت.

الگویی که توسط همیلتون و تیم‌اش به‌کار رفته، بر شمار مفصل‌داران مناطق حاره تمرکز کرده؛ گروهی که جاندارانی چون حشرات، عنکبوتیان و خرچنگ‌ها را شامل می‌شود. عنکبوتیان، گمان می‌رود که گسترده‌ترین گونه‌های سیاره‌مان باشند و همچنین گروهی‌اند که به‌نظر ناشناخته‌ترین گونه‌ها را هم مشمول خود می‌کنند.

پژوهش‌گران در این بررسی با نگاهی به تمامی سوسک‌هایی که در تک‌درختی در «پاپوا گینه‌ی نو» می‌زیستند؛ موفق شدند آمار جمعیت محلی این گونه‌ها را وسعتی جهانی بخشیده و به کل جانداران زمین تعمیم دهند.

سوسک سه‌شاخ جنگل‌های گرمسیری. با داده‌های به‌دست‌آمده از جمعیت سوسک‌ها؛ پژوهش‌گران برآورد کرده‌اند که شمار گونه‌های زیستی سیاره آشکارا از آنچه تصورش می‌رفت، کمتر است / عکس از Martin Harvey

این امر از آن‌رو صرفاً بر جمعیت سوسک‌ها متمرکز بود، که این جانداران، شناخته‌شده‌ترین دسته‌ از حشرات‌اند. هرچند اینکه یک درخت ساده بتواند از فراوانی کلیه‌ی گونه‌های روی سیاره بگوید، اندکی نامحتمل به نظر می‌رسد؛ اما این بررسی، چندین عامل را در نظر گرفته بود: رابطه‌ی مابین سوسک‌ها و دیگر مفصل‌داران؛ شمار گونه‌های درختی گینه‌ی نو در قیاس با دیگر نقاط زمین و نهایتاً احتمال عدم تعلق برخی گونه از سوسک‌ها، صرفاً به یک یا چند گونه‌ی درختی.

به‌گفته‌ی همیلتون، گینه‌ی نو مکانی مناسب برای آغاز برآوردهاست؛ چراکه نه‌تنها جامع‌ترین مجموعه‌داد‌ه‌های این نوع از مطالعات را در اختیار دارد؛ که مسکن بالغ بر یک‌سوم از گونه‌های درختان گرمسیری نیز هست. وی، به‌علاوه بدین نکته اشاره دارد که شمار سوسک‌هایی که در درختان گینه‌ی نو یافت شده‌اند، همانند آمار مطالعاتی است که تاکنون بر پهنه‌ی جنگل‌های گرمسیری سرتاسر زمین انجام شده بود.

محاسبات، از احتمال ۹۰ درصدی آمار قطعی مفصل‌داران گرمسیری از ۲ تا ۷ میلیون گونه خبر می‌دهند؛ هرچند این عدد احتمالاً حول ۳.۷ میلیون گونه می‌چرخد. آنها با بهره‌گیری از این داده‌ها، بهترین برآورد از شمار دیگر جانوران این مجموعه را شامل ۵۰ هزار مهره‌دار؛ ۴۰۰ ‌هزار گیاه و احتمالاً ۱.۳ میلیون از دیگر جانداران؛ خصوصاً میکروارگانیسم‌های غیرباکتریایی، صورت دادند.

دکتر «دیه‌ته هاچیولی»؛ پژوهش‌گر مفصل‌داران از دانشگاه سیدنی، معترف است که این یافته‌ها شدیداً در این حوزه‌ حائز اهمیت‌اند. او می‌گوید: «در حقیقت این [پژوهش]، ابهامات را کمیت‌گذاری کرد و ما را در فهم اینکه واقعاً چه‌تعداد از گونه‌ها را بایستی که داشته باشیم، یاری داد.

هنوز انبوهی از کارهاست که باید انجام‌شان داد. شمار کلانی از گونه‌ها وجود دارد و ما حتی اسم‌ و یا شکل‌شان را ‌نمی‌دانیم». بر اساس این پژوهش، هنوز در حدود ۷۰٪ از گونه‌های مفصل‌دار ناشناخته مانده‌اند.

همیلتون می‌گوید: «آن‌ها با طرح محیط کار کاملاً موجه‌تری، خدمتی بزرگ به این حوزه کردند. آمار گونه‌های موجود بر سیاره‌مان چنان پرسش ساده‌ای شده که هر زیست‌شناسی بایستی بتواند در موردش پاسخ دهد؛ اما همین در گذشته برایمان دشوار بود.»

او معتقد است که میلیون‌ها گونه، چه پنج میلیون باشند و چه نُه میلیون، در هر صورت فراوان‌اند و درک‌شان دشوار است. «من امیدوارم که مردم این را به این عنوان که "چون تنوع زیستی گسترده‌ای در زمین نیست؛ پس توجهی نکنیم" نگیرند. خوشبختانه آن‌ها از جنبه‌ی دیگری هم بدین امر می‌نگرند؛ اینکه "گونه‌های چندانی نیست؛ پس بایستی که در رفتار با آنها محتاط باشیم.»

نویسنده: Meghan Miner
منبع: Cosmos Online