اعتراف‌نامه‌ی ملک‌الشعرای آمریکا

برگردان ونداد زمانی

هرگز به ذهنم خطور نکرده بود که ملک‌الشعرای ایالات متحده آمریکا خواهم شد. روزی که از طرف کتابخانه‌ی کنگره‌ی آمریکا با من تماس گرفتند در حال حمل سبد خرید مایحتاج خانگی از ماشین به درون خانه بودم. آنها در تماس تلفنی‌شان بدون این در و آن در زدن مستقیم رفتند سر اصل قضیه و گفتند: «پیشنهاد ملک‌الشعرا شدن من یک عزت و افتخار است و نه یک درخواست برای پذیرش یک شغل». البته، بهت ناشی از شنیدن این خبر ذهنم را کاملاً در هم پاشید ولی بدون آنکه پاکت خرید از دستانم بیفتد به آنها گفتم که اجازه دهند در باره‌ی پیشنهادشان کمی فکر کنم.

شنیده بودم که زندگی شلوغ، مسافرت‌های ناتمام و برنامه‌های پر طمطراق برای افزایش علاقه مردم به شعر، بخش بزرگی از وظایف شاعر رسمی کشور است. ولی من کجا و دنیای شلوغ ملک الشعرای کجا؟ اولین احساسم این بود که « من را چه به این کار؟ این قبا، وصله‌‌ی تن ما نمی گردد ».

چارلز سیمیک

بی دلیل نبود که ٣٧ سال گذشته زندگی‌ام را در یک روستا در ایالت «نیوهمپشایر» سپری کرده بودم چون می‌خواستم با صدای خروس بیدار شوم و شب‌ها در همهمه‌ی پارس سگ‌ها بخوابم. به همسرم گفتم: «اصلاً امکان ندارد»، و تصمیم گرفتم که صبح زود جواب منفی‌ام را در مؤدبانه‌ترین شکل ممکن به آنها اطلاع دهم. ولی وقتی فرزندانم یادآوری کردند که من از انصرافی که خواهم داد سخت پشیمان خواهم شد، در شگفتی تمام، تذکر فرزندانم بر من کارگر افتاد.

از تابستان سال ٢٠٠٧ کارم را شروع کردم و از همان زمان تا چندین هفته صدای زنگ تلفن خانه قطع نمی‌شد. مصاحبه‌های تلفنی و شخصی، حضور در برنامه‌های رادیوی و تلویزیونی و صدها ایمیل و نامه، زندگی آرام سابقم را از این رو به آن رو کرد. صندوق پستی‌ام پر شده بود از کتاب‌ها و دست‌نوشته‌هایی که شاعران ارسال کرده بودند تا از نظر من درباره‌ی‌‌ آثارشان آگاه شوند.

باید اقرار کنم که پس از مدتی، از توجهی که به من می‌شد لذت می بردم. از یک سو، آشنایی با آدم‌های متفاوت و گفتگوی هر روزه درباره‌ی شعر و از سوی دیگر اتفاقات غیرعادی در ملاقات‌های روزانه بر علاقه‌ام می‌افزود.

از من خواستند که در مجمع سالانه‌ی بازرگانان تگزاس شعر بخوانم، در بستنی‌فروشی معروف نیویورک باید در حین خوردن یک بستنی بزرگ دیده شوم و یا در قصابی، در حالی که قصاب در حال قطعه قطعه کردن جسد یک حیوان بیچاره است برای عکاس ژست بگیرم. چندین بار نیز از طرف خانم بوش به میهمانی‌های کاخ سفید دعوت شدم، ولی از آنها سر باز زدم.

در سال ١٩٣٦ میلادی آرتور هانینگتون، کارخانه‌دار بزرگ یک بنیاد خصوصی تأسیس کرد که از آن زمان [تا امروز] هزینه‌های ملک‌الشعراهای آمریکا را به عهده گرفته است. جمهوری‌خواهان محافظه‌کار همیشه به دیده‌ی مشکوک با شاعران بر خورد کرده‌اند. از نگاه آنان، هنرمندان به مذهب و ارزش‌های خانه و خانواده اعتقادی ندارند. محافظه‌کاران بر این باورند که شاعران زیادی آزادمنش‌اند و روابط جنسی بی‌بند و باری دارند.

البته ترس و نگرانی سیاستمداران مذهبی، کمابیش درباره‌ی شاعران صحت دارد، چون مطمئن هستم که بیشتر شاعران ما، به درد شب‌نشینی در خانه‌ی مردم سالخورده‌ای که دوست دارند درباره‌ی کتاب مقدس صحبت کنند نمی‌خورند.

فکر می‌کردم بعد از چند ماه سر و صداها می‌خوابد، ولی دریغ از آرامش. سال‌های متمادی در مقالات انتقادی می‌خواندم که شعر در آمریکا خریداری ندارد و خودم به عنوان یک استاد دانشگاه از بی‌مهری آشکار دانشجویان نسبت به شعر دلگیر بودم. در حین آنکه شعر جدی در حال از دست دادن رابطه اش با مردم بود ولی در این میان البته اشعار میهن‌پرستانه و جملات نغز و اشعار استفاده شده در کارت‌های تبریک همچنان مورد پسند « امریکایی‌های اصیل محافظه کار» بود.

با ناباوری ولی با میمنت تمام باید اعتراف کنم که در حال حاضر وضعیت شعر و علاقه‌مندان به آن کاملاً تغییر کرده است. با وجود آنکه آموزش ادبیات در مدرسه‌ها کاهش فاحش داشته است و هر سال از جمعیت کتابخوان کشور کاسته می‌گردد، ولی در حال حاضر بیشتر از هر زمانی در آمریکا شعر نوشته و خوانده می‌شود.

این موج گسترده‌ی علاقه‌مندان به شعر و ادبیات چه کسانی هستند؟ آیا انگیزه و گرایش جدید، در حقیقت پاسخی است به جستجوی بشر معاصر در یافتن معبدگاه‌های جدید؟ آیا به دنبال آرامشی می‌گردند که مذاهب سنتی نمی‌توانند آن را ارائه دهند؟ به نظر می‌رسد با وجود انتخاب مسیر جنگ و خشونتی که آمریکا در ده سال گذشته طی کرده است ، جذ‌به‌ی بیشتر به سمت شعر، واکنشی است صلح‌آمیز در مردمی که به جستجو و گفتگوی درونی نیاز دارند.

ملک‌الشعراهای سابق به سهم خود پیشنهاداتی را برای گسترش علاقه‌مندی به شعر مطرح کردند. یکی پیشنهاد تهیه و انتشار منظومه‌های شعر کشور را داد که با اجرای آن توانستند در تمام هتل‌های کشور در کنار کتاب مقدس اشعار را در دسترس مردم قرار دهند. یکی دیگر از آنها به جنگ با روزنامه‌ها رفت و از آنها خواست تا در هر شماره از آثار شاعران آمریکا قطعه‌ای چاپ کنند. در دوره‌ی یک ساله ملک‌الشعرایی من برنامه‌ی مشخصی اجرا نکردیم چون به اعتقاد من شعر آمریکا در دوره معاصر احتیاج به کمک نداشت.

نگاهی اجمالی به هزاران وبلاگ ویژه‌ی شاعران و صدها مجله‌ی اینترنتی مختص به شعر، گواهی‌دهنده‌ی موج فراگیری است که در کشور وجود دارد. پیدایش هزاران سایت شخصی شاعران و صدها مجله‌ی اینترنتی در طی سال‌های گذشته بر این نکته تأکید می‌ورزد که رشد و حضور فراگیر شعر در طول تاریخ آمریکا بی‌سابقه بوده است.

اگر از من که در صحنه شعر کشور حضور فعالی داشتم بپرسید به شما می‌گویم که در حال حاضر چیزی امیدوار‌کننده‌تر و جالب‌تر از شعر و شاعری در آمریکا وجود ندارد.

I spit on fools who fail to include
Breasts in their metaphysics,
Star-gazers who have not enumerated them
Among the moons of the earth...
They give each finger
Its true shape, its joy:
Virgin soap, foam

On which our hands are cleansed.

A poem by Charles Simic