تلویزیون‌های خصوصی در افغانستان

افغانستان بعد از فروپاشی رژیم طالبان تحولات چشمگیری را تجربه کرده است. حضور رسانه های خصوصی و به ویژه تلویزیون های خصوصی نمونه ای از این دست می باشد. اکنون در افغانستان شش شبکه تلویزیون خصوصی در کنار یک شبکه ی تلویزیون دولتی فعالیت می کند.

اولین تلویزیون خصوصی بعد از سقوط رژیم طالبان، تلویزیون افغان بود. این تلویزیون با وجود امکانات محدود توانست به پخش برنامه ها اقدام ورزد. برنامه های این تلویزیون عمدتا به پخش آهنگ های هندی و خارجی محدود می شود.

دومین تلویزیون خصوصی تلویزیون ایینه بود. این تلویزیون رسانه ای وابسته به جنرال عبدالرشید دوستم فرمانده ی جنگسالار و از قوم ازبک می باشد. قوم ازبک چهارمین قوم عمده در افغانستان است و جنرال دوستم به نوعی رهبر این قوم محسوب می شود. تلویزیون آیینه با حمایت دولت ترکیه فعالیت خود را آغاز کرد. دولت ترکیه تا اکنون هم که تقریبا سه سال از فعالیت آن می گذرد به این تلویزیون خدمات فنی و کمک های مالی ارائه می کند.

تلویزیون خصوصی طلوع سومین تلویزیونی بود که با مالکیت خصوصی شروع به کار کرد. این تلویزیون که توسط تعدادی از افغان های از خارج برگشته ایجاد شده بود در مسائل فرهنگی و برنامه سازی سعی داشته است تا دیدی متجددانه داشته باشد. برخی از سنت گرایان می گویند که برنامه های این تلویزیون سعی در به بیراهه بردن جوانان دارد. در هر صورت تلویزیون طلوع موفق ترین شبکه ی تلویزیونی در افغانستان است. تلویزیون طلوع یک مجموعه ی رسانه ای است که ابتدا کار خود را از یک رادیو اف ام شروع کرد. رادیو آرمان اف ام به سرعت توسعه پیدا کرد و تلویزیون طلوع به آن اضافه شد.

با موفقیت های تلویزیون طلوع تب شدیدی برای راه اندازی ایستگاه های تلویزیونی به وجود آمد. تلویزیون آریانا محصول این دوره است. تلویزیون آریانا متعلق به بنیاد بیات می باشد. احسان الله بیات رئیس این بنیاد علاوه بر این شبکه ی تلویزیونی مالک شرکت خدمات تلفن موبایل افغان بیسیم نیز می باشد. تلویزیون آریانا یکی از ثروتمندترین و پرامکانات ترین تلویزیون های خصوصی در افغانستان است.

پنجمین تلویزیون خصوصی تلویزیون شمشاد است. برخی می گویند تلویزیون شمشاد متعلق به قوم پشتو و با تعلقات قومی و زبانی بسیار است. تا به حال که در حدود چهار ماه از شروع به کار این تلویزیون گذشته است به نظر می اید که این نظر کاملا درست است. تلویزیون شمشاد نیز وابستگی هایی به گروه های مختلف دارد که به نظر می آید که هنوز زود است تا در مورد منابع مالی آن صحبت شود.

ششمین و آخرین تلویزیون خصوصی افغانستان که اخیرا و در حدود یک ماه است شروع به کار کرده است تلویزیون لمر است. این تلویزیون لمر متعلق به مجموعه ی رسانه ای طلوع و آرمان اف ام می باشد.

با نگاهی به برنامه های تلویزیون های خصوصی در افغانستان متوجه می شویم که این تلویزیون ها در امر برنامه سازی دچار کاستی های بسیار هستند. بیشتر برنامه ها بصورت مستقیم از ماهواره و دیگر کانال های خارجی ضبط می شوند و برای افغان ها دوباره پخش می شوند. در این میان تلویزیون طلوع کمی جلوتر از بقیه قرار دارد و تعداد برنامه های تولیدی در داخل آن بیشتر است.

با توجه به جنگ زده بودن افغانستان و دوران گذار، نقش اول را در برنامه های تمام این تلویزیون ها برنامه های سیاسی و میزگردها دارد. اخبار به صورتی بسیار ضعیف نشر می گردد و بیشتر آن کپی برداری از بی بی سی و رویترز است.

در پایان به نظر می رسد که در آینده ی کوتاه مدت کانال های تلویزیون در افغانستان افزوده خواهند شد. شنیده می شود که تعداد پانزده مجوز دیگر برای ایجاد شبکه های تلویزیونی از سوی وزارت فرهنگ و جوانان صادر شده است. اما چالش بزرگ برای این شبکه ها بازده اقتصادی و کسب درآمد می باشد. تا به حال اکثر کانال های تلویزیونی به کمک های خارجی یا گروهی وابسته بودند و از این رو هر آن ممکن است که آن کمک ها قطع شود و این شبکه های نیز با تعطیلی مواجه شوند. به همین خاطر در این اواخر رقابت شدیدی در میان تلویزیون ها برای کسب تبلیغات و درآمد بیشتر درگرفته است. بازار تبلیغات در افغانستان ارزشی 10 میلیون دلاری دارد و از این ده میلیون دلار پنج میلیون آن در سال گذشته نصیب شبکه های تلویزیونی شده است.

ساخت برنامه های بهتر، جلب توجه مردم و گسترش گستره ی پخش برنامه ها به تمام ولایت افغانستان راه هایی برای باقی ماندن در این رقابت شدید است.