ممنون از دیدگاه قابل تامل شما که باب گفتاری بسیار مهم را در حیطه تاریخ روانپزشکی و روانکاوی در ایران باز می کند . دوگانگی حیطه خصوصی و عمومی زندگی ایرانی بدون شک روانکاوی را در بستری متفاوت از نوع غربی اش -بویژه از منظر تاریخی - قرار می دهد . اما اگر جسارت نباشد ، نکته دیگری نیز در اینجا حائز اهمیت است ، و آن سابقه تاریخی حریم اعتمادی ست که مشاغل معدودی از آن بهره جسته اند :‌علمای دینی و اطبا در طول تاریخ ایران -مانند خیلی جوامع دیگر - همواره امین مردم بوده اند و کارکردی مشابه کارکرد اجتماعی و فردی «اعتراف» در مسیحیت - از نظر میزان اعتماد ، و نه به منظور پالایش روح- در نزد حکیم و طبیب همواره دیده شده است . از سویی به جاست که به شکل گیری مفهوم روانکاوی در میان ایرانیان از تظر تاریخی نگاه کنیم : بر خلاف کشورهایی چون فرانسه که روانکاوی از حلقه های روشنفکری به درون توده مردم راه یافت، روانکاوی در ایران -همانند سالهای آغازین حیاتش در ایالات متحده - همواره در سایه طب تعریف شد ورنگ و بوی « درمان» به خود گرفت ، و لذا روانکاو را مانند طبیب ، امین مردم کرد . باید دید آیا این امر روانکاو را وارد حیطه خصوصی فرد ایرانی کرده یا نه . پاسخ به این سوال ، بررسی بیشتر تاریخی و مفهوم شناختی و پدیده شناختی می طلبد . ضمن اینکه توجه به گوناگونی های بسیار در داخل جامعه و فردیت ایرانی نیز در بررسی امری به این پیچیدگی بسیار ضروری ست ، از آن رو که انتیته ای به نام«جامعه ایرانی » یا «فرد ایرانی» مفهومی پیچیده و چندبعدی ست که تعریف واحدی ندارد . و در آخر ، یکی از کلیدی ترین عوامل در شکل گیری مفاهیم بالا ، بعد زبان شناختی آنهاست ، که اهمیت ویژه ای به خصوص در شکلگیری رابطه مهاجرین و روانکاوی دارد .
ضمن تشکر از مطالب شما ، و نیز بابت اشاره به موضوع مهمی که کارکرد فرهنگی روانگاوی را در جامعه ما به چالش می کشد ، سوالی که برای من باقی می ماند این است که موضوع بحث شما دقیقا کدام فرد ایرانی ست؟ در کدام حیطه جغرافیایی و فرهنگی و تاریخی؟ و منظور از روانشناس در بخشهای پایانی متن ، همان روانکاو است ؟ و از سوی دیگر ، اگر گفتار -به معنای زبانی اش - در فرهنگ عرفانی و ایرانی بسط داده نشده ، آیا «نوشتار» جایگزین آن نبوده ؟ و اگر شعرمحوری ذهن ایرانی و اهمیت ادبیات صوفی را در نظر بگیریم ، آیا به «فرم» متفاوتی از تبادل کلام نمی رسیم که می تواند به نوعی «بیان» و «راز دل گفتن» را تشویق کند؟ بسیار مشتاقم دیدگاه شما و خوانندگانتان را در این مورد بدانم .

با سپاس و امتنان
ارکیده بهروزان

سلام آقاي کاظم زاده. خوشحالم که با کارهاي يک همکار ديگر ايراني آشنا ميشوم و نيز خوشحالم که در سايت زمانه اکنون براي خواننده ايراني امکان ديدن چند چشم انداز مختلف به مباحث روانشناسي بوجود مي آيد و نيز وسيله ايست تا ما روانشناسان مختلف از قبيل من، شما، کاهن و ديگران تفاوتهاي نگاهي و نگرشي مان را در عين ديدن بستر مشترک نگاهي بيان و مطرح کنيم و چالشي مدرن را آغاز کنيم. بحث شما به باور من به يکي از مباحث مهمي مي پردازد که به قول خودتان براي ارتباط عملي با بيمار ايراني و ديدن تفاوتهاي فرهنگي بسيار مهم است و از اين رو خواندن نگاه و تجارب شما و مقايسه ان با تجارب پانزده ساله خودم با انواع و اشکال بيمار ايراني و آلماني و غيره برايم جالب است. فقط براي شروع اين بحث دو موضوع را مي خوام بگم. اول تعارف تنها داراي اين جنبه منفي که شما مي گوييد نيست. تعارف در واقع نمادي از درک حضور مرز و فاصله ميان فرد با غير است و بنابراين تا اين حد نماد بلوغ و درک فاصله است. اما اينکه تعارف چرا به نفي ديالوگ تبديل ميشود، در واقع ناشي از بحثي است که دکتر موللي تحت موضوع حالت واحده هويت ايراني و موضوع «رودربايستي» مطرح کرده است و من نيز اين موضوع را در مبحثي بنام « از حجاب تا بي مرري ايراني» در سايت زمانه به شيوه ديگري باز کرده و نمادهاي ديگر آن را نشان داده ام. موضوع ايراني اين است که تحت تاثير حالت نارسيستي نابالغانه، ايراني يا به جاي ديالوگ در واقع رو مي پوشاند و حجاب مي گيرد و رويش را برميگرداند و يا بيمرز و پررو ميشود. در رابطه با روانکاو معضل بيمار ايراني به شکل نوع رابطه مريد/مرادي با روانکاو و يا تلاش براي ابزاري کردن روانکاو و بدست گرفتن او از طريق بازي نقش مظلوم است. بويژه به کمک تئوري چهار ديسکورس لکان مي توانيم به باور من اين دو حالت ديسکورس رفتاري آقا/برده و هيستريک بيمار ايراني را بهتر بفهميم و باز کنيم و به مقابله با آن بپردازيم. موضوع مهم ديگر اما تفاوت فرهنگي و تفاوت مفاهيم است زيرا ما روان درمانگران نيز طاقچه جدا بافته نيستيم و فرزندان همين ديسکورس و گرفتار همين حالات تعارف و مونتاژگري و غيره هستيم. يعني بايستي مشکل بسياري از ما روان در مانگران ايراني در برخورد با بيمار ايراني را نيز ديد که دقيقا تن به بازي متقابل سيستماتيک مي دهند و نقش پدر يا مراد را به ميل بازي مي کنند و يا نقش ناجي مظلوم. يا متوجه تفاوت مفاهيم مشابه در روانهاي مختلف نمي شوند. براي مثال بارها ديده ام که هم خودم در اوايل کارم و هم همکاران فراوان ديگري به بيمار ايرانيشان مرتب توصيه کردند که به خودش برسد و به خواستهاي خودش توجه کند و وقتي مي ديدند که طرف اين به خود رسيدن را به اين تعبير مي کرد که براي مثال به درون خويش فرو رود و به خانقاه رود، بعد متعجب ميشدند. زيرا متوجه نبودند که مفهوم «من» و «سلف» در جهان مدرن معنايي ديگر دارد تا در زبان عارفانه ما . با آنکه کلا گفتن جملاتي مثل « خودت باش» در معناي کومونيکاسيون درماني يک دوبل مايند و يک سخن غلط است. زيرا خوب هرکسي در هر لحظه دقيقا همان است که هست. موفق باشيد و به اميدهاي چالشهاي خوب و مرسي از مقاله خوبتان.

ba salam khedmate aghaye kazem zade
besyar lazzat bordam va tashakkor be khatere maghaleye ghashangetun

خانم بهروزان و همکار گرامی آقای برادری با تشکر از توجه و دقتتان به مطلب من. متاسفانه به علت مشکل کامپیوتری در حال حاضر نمیتوانم با شما کفتگو بکنم. سعی میکنم تا به بعضی از نکاتی که اشاره داشتید در مطالب بعدی بپردازم. منتظر نظرات بعدی شما خواهم بود. با سپاس.
رضا کاظم زاده

به بانگ چنگ بگوییم آن حکایت ها
که از نهفتن آن دیگ سینه می زد جوش
حافظ

بحث جالبی است و مقاومت در برابر وسوسه شرکت کردن مشکل. ببخشید اگر کمی طولانی است.

موضوع شامل هر نوع روان درمانی (اعم از روان کاوی و رفتار گرایی و شناخت گرایی و روان درمانی وجودی و انسان گرایانه و سیستمی و ...) می شود. به کار گیری نظریه ها و روش های درمانی روان شناسی که در حوزه های فرهنگی – تاریخی – علمی خاص شکل گرفته اند، به چه صورت می تواند در رابطه با مراجعین کنتکست های دیگر (در ایران یا با ایرانیان مهاجر در خارج از کشور) به کار گرفته شود؟ در مورد بخش هایی از روان شناسی کاربردی مثل تست های هوش و شخصیت شاید این نسبیت و محدودیت به کار گیری و لزوم انطباق با زمینه فرهنگی مشخص تر باشد و عدم جهان شمولی آشکار تر تا در بخش هایی مثل مشاوره و روان درمانی. اغلب ممکن است سطوح فرهنگی و نسبی نظریه ها و روشهای مشاوره و روان درمانی نادیده گرفته شود. گر چه مباحث زیادی تحت عناوین روان درمانی حساس به فرهنگ یا روان درمانی بین فرهنگی و عناوین دیگر چه به طور کلی و چه در رابطه با روان درمانی مهاجران در کشورهای اروپایی و آمریکا و ... مطرح، بحث و تحقیق شده، اما کارهای سیستماتیک در مورد ایران و بین روان شناسان ایرانی محدود است.

مثال کاظم زاده نشان می دهد که با نگرش واصطلاحات روان کاوی، پدیده علامت سوال گذاشتن بعضی مراجعان ایرانی در مقابل روش " درمان از طریق حرف" را می توان با "مقاومت" و "انتقال" تفسیر کرد. کامنت برادری روش لاکانی گفتمانی، الگوی "آقا – برده" ، رفتارهیستریک و حالت نارسیستی نابالغانه را ذکر می کند. قابل تعمق است. گرایش ها و بخشهای دیگر روان شناسی و روان درمانی این پدیده را چطور ممکن است تفسیر کنند؟ کدام دیدگاه "واقعیت" را پوشش می دهد؟ کدام دیدگاه یا کدام ترکیب دیدگاهی قابلیت بهتری برای کار با مراجعان ایرانی دارد؟ چنین بحثهایی طبعاً متاتئوریک و بین نظریه ای است. در سطح درون نظریه ای می توان در مورد چگونگی به کار گیری نظریه برای تفسیر پدیده و دخالت بحث کرد و نه پیش فرضهای نظریه و دیدگاه کلی نسبت به انسان و روان و ... .

عدم آشنایی بعضی مراجعین ایرانی با نقش های متقابل مراجع و روان درمان گر یا مشاور به شکل مدرن و به نحو مورد انتظار یک روان درمان گر اروپایی یا آمریکایی، همان طور که کاظم زاده اشاره دارد عجیب نیست. رابطه روان درمان گر یا مشاور با مراجع و نقش ها و انتظارات آنها در "غرب" (از جمله در اثر عمومیت یافتن دست آوردهای روان شناسی در دانش عمومی) تا حدی شکل مشخصی یافته اما در همه سطوح فرهنگی ایران این طور نیست. البته بازار مشاوره و روان درمانی در ایران در سالهای اخیر در بخش دولتی و خصوصی به شدت در حال گسترش است و مشاوره به عنوان روشی برای حل مسائل روانی و اجتماعی بیشتر جا افتاده. تنوع مراجعین از نظر فرهنگی و نگرش و انتظارات و شیوه برخورد با مشاوره هم زیاد است، از مراجعین آشنا به کنتکست و دیسکورس روان درمانی گرفته تا مراجعینی که پند و اندرز می خواهند یا مایلند مشاور بین آنها و همسرشان قضاوت کند و ... . گروه ها و اقشار و افراد مختلف در جامعه بشدت متنوع ایران و در میان مهاجران ایرانی هر یک به نوعی با پدیده مراجعه به روان پزشک، روان شناس و مشاور و روان درمانگران (با روشهای مختلف)، ارتباط برقرار می کنند. نکته وجود الگوهای مشابه روان درمانی در فرهنگ کاتولیکی اعتراف، البته نکته جالبی است اما به نظر من مسئله ای که در رابطه با مراجع ایرانی مطرح می شود، عدم وجود الگوهایی که در آن به بیان و تغییر تجارب درونی پرداخته شود نیست. همین ایرانی تو دار همان طور که کامنت بهروزان اشاره دارد در برابر طبیب همه راز نهان آشکار می کند و دوا می طلبد. یا با رفیقی یا همسفری درد دل می کند و سبک می شود، به اشتباهات خود اعتراف می کند و تسکین می یابد و ... . الگوهای مختلفی از فرهنگ ایرانی ممکن است در رابطه مراجع و مشاور یا روان درمان گر، فعال شود (مرید و مرادی، بیمار و طبیب، غمدار و غمخوار، رفیق راز دار، سنگ صبور، پدر یا مادر و فرزند، جوان و پیردنیا دیده، مرجع و مقلد، معلم و شاگرد، همسر مهربان، مشاور مشفق و ...).
به هر حال این واقعیت که بیان و انتقال تجربیات درون – روانی و کنش متقابل با فرد دیگر در شرایط خاص اثر مثبتی بر وضعیت روانی افراد دارد، پدیده ای انسانی و فرا فرهنگی است و در ادبیات و فولکلور ایران هم قابل ردیابی، و طبیعتا" آنطور که کامنت بهروزان می پرسد در فرهنگ ایران می توان عناصری را یافت که روند شکل گیری رابطه روان درمانی را به شکل مطلوب تسهیل کند.

به نظر من چالش بزرگ روان شناسی کاربردی در حوزه مشاوره و روان درمانی این است که با نگاهی انتقادی و فرا نظریه ای به نظریه ها و روشهای روان درمانی، ضمن درک جهان پدیدارشناسانه مراجع، به کمک الگوهای موجود فرهنگی و نوآوری های الگویی، با مراجع ارتباط مناسب درمانی برقرار و رشد روانی او را تسهیل کند. کار مشاور را شاید بتوان به طرح ساختی تشبیه کرد که بتواند در پازل دنیای فردی و فرهنگی و اجتماعی مراجع جا بگیرد و آن را به چالش بکشد یا تکمیل کند. به گفته کی یر که گور " تو باید از او بیشتر بدانی اما اول باید آنچه را او می داند بدانی. برای کمک کردن باید از جایی که او هست آغاز کرد و از آنجا ادامه داد.". این چالش و رفع موانع نظری و روشی آن در قالب یک مکتب نظری و کاربردی خاص ممکن نیست. پژوهش های کمی و کیفی روان شناسی در جامعه ایران و جوامع ایرانیان مهاجر، گفت و گو و همیاری نقادانه و بی رو دربایستی همه گرایشهای موجود روان شناسی علمی ایران و انتقال دست آوردهای روان شناسی به گفتمان های مختلف جامعه و نقد و اصلاح کاربردهای روان شناسی در حوزه عمومی لازمه رشد روان شناسی نظری و کاربردی ایران است. از آنجا که همه نظریه ها و روشها به نوعی دعوی جهان شمولی و فرا فرهنگی دارند، و گاه حتی حالت ایده ئولوژیک و اعتقادی پیدا می کنند، باید از طرح بحث های روان شناسی اجتماعی و فرهنگی مثل بحث فوق در این حوزه ها استقبال کرد.

با احترام
محمد رضا جاوید

فکر می کنم که در این مقاله تا حدود زیادی گفتمان روانکاوی و روانشناسی به هم مخلوط شده اند.
پیش از همه می خواستم یادآور شوم که موضوع «مقاومت» در گفتمام روانکاوی بشکلی که در ابتدای این مقاله می خوانیم، به خود آگاه ارتباطی ندارد (یا ارتباط چندانی ندارد) و مقاومت همواره ناخود آگاه است. در مجموعه مقالات فروید، پنج درس دربارۀ روانکاوی، احتمالا در درس چهارم این مطلب را توضیح می دهد. و البته یک مورد خاص هست که می توانیم مقاومت را به خود آگاه نسبت دهیم و اینهم زمانی ست که در فرد آگاهانه مطلبی را که به ذهنش متبادر شده (در تداعی معانی آزاد) بزبان نمی اورد و واپس می زند. در غیر اینصورت مقاومت همواره ناخود آگاه است.
موضوع دوم، به Trabsfert مربوط می شود که بشکل «انتقال» ترجمه شده است. در واقع باید به «انتقال قلبی» یا « اعتماد قلبی» ترجمه شود، که مفهوم آن حاکی از اعتمادی ست که بیمار به شخص پزشک پیدا می کند و بهمین منوال این رابطه بین روانکاو و روانکاوی شونده (تحلیلگر) نیز بوجود می آید.

با توجه به توضیحات پایانی در می یابیم که این مقاله جزدی از یک پژوهش گسترده در باب روانشناسی فرهنگی ست. با توجه به نمونه ای ارائه شده، موضوع جالبی بنظر می رسد. حال باید که اساس روش شناسی و اصول و قواعد و ابزارکار آن کدام است. بدون شک ما در روانکاوی مبحث گسترده این داریم که همگی آنرا تحت عنوان روانکاوی کاربردی می شناسیم.
مقایسه کردن «گفتگو» یا «کلام» در متن تحلیل روانکاوی و موضوع اعتراف در مذهب مسیحیت می تواند در بحث «ماقبل روانکاوی» مطرح باشد. علاوه براین باید دانست که نوعی اعتراف در مسیحیت وجود دارد که در حضور همگان انجام می گیرد و حالت عممومی پیدا می کند که گویا ثواب آن بیشتر است. جالب است یاد آور شویم که نوعی روان درمانی مقدمتا در آمریکا متداول است که از همین روش بهره می گیرد.

نکتۀ دیگری که می خواستم یاد آور شوم این است که در بررسی این زمینه ها مثل روانشناسی و روانکاوی بهتر این است که وجه نظری نظریات را یاد آور شویم. روانکاوی روش خاصی را پیشنهاد می کند که بر اساس نظریه این و یا آن نتیجه از آن انتظار می رود. ولی امر قطعی نیست. حد و حدود روانکاوی را باید مشخص کنیم. این بحث برای من یک بحث نظری نیست و عملا در چهار چوب روانکاوی خودم با آن روبرو هستم. متأسفانه بسیاری از روانکاوها بشکلی از روانکاوی حرف می زنند که گویی کلید تمام مشکلات را در اختیار دارند...روانکاوی اینکار را می کند یا آن کار را می کند...
نه اینطور نیست. و بهمین علت نیز هست که بسیاری از روانکاوان دست در دست مددکاران اجتماعی بخدمت نظام اجتماعی در آمده اند که ممتاز گرا ست و زندگی را برای همگان و شایستۀ همگان نمی داند.
خلاصۀ کلام این که «گفتگو» (که البته بجای گفتگو شاید بهتر باشد بگوییم تداعی معانی آزاد) هر عمل کردی در چهار چوب روان درمانی داشته باشد، در جامعه و بطور مشخص در جامعۀ اقتدار گرا و طبقاتی (در شرق و غرب) روندهایی هست که خود این روندها بیماری زا هستند و آدم عاقل را هم به دیوانگی می کشانند. بنابراین به اعتقا من تمام روشها و راه حلهای طلایی برای مشکلات نوع بشر از جمله مشکلات روانی، حل نخواهد شد مگر اینکه امکانات مادی و ذهنی آن در جامعه وجود داشته باشد و خشونت طبقاتی حذف شده باشد. متأسفانه برخی روانکاوان و روانشناسان چنین مباحثی را در حوزۀ تأملات خود بحساب نمی آورند. البته روشهای فعلی، زمانی که برای افراد ممکن می گردند می توانند در حد پانسمان عمل کند...این مطالب را خیلی سریع گفتم. البته جای بحث دارد.
با سپاس از خوانش شما و همگی

salam

neveshte hayetan ra khandam va lezat bordam

ba arezoye movafaghiyat barayetan

zende bashid 110sal

يه چيز درست و حسابي تو وبلاگتون بزاريد
مثل:نقش هنجار ها در جوامع مختلف