از همه‌ی نکات جالب مقاله که بگذریم،‌ به هیچ‌وجه نمی‌توانم با این ترجمه‌ی خانم شرف از «انتولوژی» کنار بیایم. وقتی معادل «وجود شناسی» و «وجودشناختی» دهه‌هاست در بین اهل فلسفه به زبان فارسی جا افتاده (و غلط هم نیست) چه نیازی‌ست زبان فلسفی را از این که هست پیچیده‌تر کنیم و راه هرگونه ارتباط را ببندیم؟ البته متوجه تأویل‌های خانم شرف از فلسفه‌ی مشایی ارسطو هستم، اما در باب فلسفه‌ی سینوی به هیچ‌وجه نمی‌توانیم «ماهیت‌شناسی» را به کار ببریم. چرا که فورا با نزاعی دیگر در فلسفه‌ی اسلامی، یعنی اصالت وجودیان و اصالت ماهیتی‌ها، مشتبه می‌شود.

خانم شهلا شرف که انگار تقریبا هم رشته هستند توجیهات خویش را در محدود کردن اندیشه و فلسفیدن اورده اند. تیتر انتخابی حال از زمانه یا خانم شرف جای توجه دارد
(عاقبت ترس از یک نژاد یا ایده ایدئولوژی‌ست!) این در حالیست که موضوع متن درباره ی فاجعه ی یازده ی سپتامبر نمیباشد بلکه پرداختن به دین و خصوصیات فرهنگی ان ومنتقدانش.
یشان انگونه نقد یا هدف نقد دین یا ایدووولگویی که بدنه ی اصلای فرهنگی را تشکیل میدهد بنام ترس اورده اند.
نکته ی دیگری که دربخش اول نوشته بعنوان نظریه ی ایشان اورده شده است این کلام ایشان جهانبینی من وما را اینگونه توصیف میکنند
(آن‌چه مسلم است، خدا را از انسان نمی‌توان گرفت. تا وقتی سایه‌ی مرگ بر سر ماست، پناه‌گاهی به نام خدا و بهشت، دغدغه‌ی جان ِ پریشان خواهد بود)
جمله ی بعدی ایشان
(مردم ایران مسلمان هستند و چه بخواهیم و چه نخواهیم، مسلمان خواهند ماند، حتی اگر جریان روشنفکری ایران راهی درست خلاف آن برود)

(زیبا کردن خدای یک دین، حذف ِ وجوه ِ "غیرانسانی" و بی‌رحمانه از او و یا ارائه‌ی تعبیر نو از خصلت‌های او، بی‌شک نه فقط به گسترش دموکراسی، بل‌که به رواج ِ فرهنگ مدارا در کشور ما کمک گسترده‌ای می‌کند. خدای اسلام باید انسانی شود؛ باید به زنان همان‌قدر بها بدهد که به مردان؛ خدای اسلام باید صلح‌طلب شود؛ خدای اسلام باید خصوصیات انسان ِ امروزی را کسب کند، نیازهای انسان امروزی را بفهمد و پناه‌گاه کسی شود، که او را به عنوان الگو انتخاب کرده)
به کلامی دیگر ایشان جنگجویی در جنگی که ایشان موئلفه هایش را توصیف کرده اند میباشندو حتی شاید همه را لباس جنگ بتن کرده اند!. اندیشه در جنگ ایشان وابسته به تحلیلهای سیاسی و اجتماعی میماند. جنگی در دفاع هویتشان هویتی دسته جمعی که جداشدن از انرا خیانتی درین کارزار بسود گروهی دیگر میبیند. جنگی که ایشان اینگونه توصیفش میکنند<
(جنگی که می‌خواهد به ما! بقبولاند، نه فقط مذهب مردم ما، تاریخ ما، دستاوردهای علمی، ادبی، فلسفی و فرهنگی ِ ما پشیزی ارزش ندارند، بل‌که هویت ِ ما (خودآگاه و ناخودآگاه جمعی ما) هیچ نیست جز حادثه‌ای شوم در تاریخ؛ جنگی که چندفرهنگی را برنمی‌تابد و قصد ِ تحمیل یک‌رنگی، و صدالبته رنگ ِ غرب، بر مهاجران را دارد؛ جنگی که پیام‌اش این است: اروپایی و امریکایی از شرقی / مسلمان برتر است.)
انها که نه چون نگارنده ی این کمنت به کارهای روزنامه نگاری یا حضور در حوزه ی عمومی علاقمندند میتوانند باایشان گفتگو کنند. نظر شخصیم فقط اشاره به چند کلام ایشان بود و نه نقد و همینطور اینکه نقدهایی چون ارامش دوستدار .محمد رضا نیکفر .عبدی کلانتری میبایست همان میزان فضا برا ی رساندن صدای خویش را در جامعه و نهاد های دانشگاهی اموزشی و رسانه های عمومی داشته باشند. اگر هرگونه محدودیتی صورت گیرد این وسط مشکلات هویتی و ایدوولوگیک است که انها را برنمیتابد. دفاع از فلسفه و نوع نقدشان اول برعهده ی خودشان است و بعنوان یک خواننده یا شهروند ان اجتماع فقط حق موجودیت انها را میخواهم.
موفق باشید

در ضمن Anwesenheit را هم من "حضور" ترجمه می کنم و نه "وجود". چون باز هم اگر "وجود" ترجمه شود مشکل پيدا می کنيم با اکسيستنز. خب تلفظ اسم فيلسوف المانی Heidegger هم شده برای خانم شرف ايدئولوژی. حالا خواهر جان مهم که نيست "هايدگر" که همه دنيای فارسی زبان می گويد و می نويسد يا "هايدگا" که فقط شما می نويسيد و آن بنده خدا هم از وقتی با شما آشنا شده مجبور است بنويسد "هايدگا!

نوشته یِ خانم شرف چنانکه انتظار می رفت آموزنده بود!

اما در بابِ ماجرایِ خدایِ اسلام، من این جملاتِ خانم شرف را دوباره تکرار می کنم:

"خدای اسلام باید انسانی شود؛ باید به زنان همان‌قدر بها بدهد که به مردان؛ خدای اسلام باید صلح‌طلب شود؛ خدای اسلام باید خصوصیات انسان ِ امروزی را کسب کند، نیازهای انسان امروزی را بفهمد و پناه‌گاه کسی شود، که او را به عنوان الگو انتخاب کرده."

از جملاتِ نقل شده از خانم شرف چنین برداشت می شود که ایشان هم معتقدند که خدایِ اسلام انسانی نیست، به مردان بیش از زنان بها داده و ناگزیر خدایی مردانه است، بیشتر جنگ طلب جلوه می کند تا صلح طلب، و گرنه هیچ نیازی نبود که خانم شرف بگویند چنین خدایی باید انسانی گردد، به زنان نیز بهایِ هم ارز با مردان دهد و صلح طلب باشد.
نتیجه ای که می خواهم بگیرم اینکه، اگر الله همان خدایِ غیرانسانی مردانه یِ جنگ طلب و ستیزه جو است آیا صرفِ "مصلحت" مجوزی ست برایِ کتمانِ "حقیقتِ" چهره یِ چنین خدایی؟
البته این را می دانم و می پذیرم که پرسش از وجهِ برتریِ یکی از این دو (حقیقت و مصلحت) بر دیگری چنان سهمگین است که براحتی نمی توان پاسخی به آن داد. اما بزرگترین ساده اندیشی و خطایِ روشنفکریِ دینی دست بر قضا یکی هم این است که پیشاپیش پاسخ خود به این پرسش را تعیین کرده است. برایِ یک روشنفکر دینی همیشه مصلحت برتر از حقیقت است، حال آنکه وجهِ این برتری دانسته نیست و قابل دفاع بودن اش نیز محرز.
بهرحال وضعیتِ یک روشنفکر دینی که بر خلافِ خانم شرف (به حدس) و آرامش دوستدار (به یقین)، معتقد است خداوندِ اسلام انسانی، غیرتبعیض مدار و مسالمت جو است، با شرائطِ دسته یِ دوم بسیار تفاوت دارد. زیرا تصویری که او از الله ارائه می دهد در تناسب با باورهایِ شخصی اش است اما کسی مثل آرامش دوستدار چگونه می تواند همت در کار ترویج چهره ای از خداوندِ محمد کند که در باور فردی اش به آن معتقد نیست؟ می خواهم بگویم واقعاً از کسی مثل آرامش دوستدار نباید توقع داشت که در هیأتِ یک روشنفکر دینی ظاهر شود. اتفاقاً نحوه یِ مواجهه یِ او با اسلام کاملاً سازگار با باورهایِ خودِ او ست. به رسم طبع تناقض گریز بشری، وقتی کسی "اللهِ خونریز" را حقیقت می پندارد، دیگر نمی تواند بنا به مصلحت به رؤیایِ "اللهِ انسان دوست" پر و بال بدهد. اینکه شخص ناباور به الله، سعی در تلطیفِ چهره یِ الله داشته باشد بی گمان او را دچار پارادوکس می کند و بنظرم کنار آمدن با چنین تناقضی چندان ساده نیست.
بهرحال همیشه بابِ بحث در اینکه حقیقتِ الله با باورهایِ کدامیک از این دو گروه بیشتر تناسب دارد باز بوده، هست و خواهد بود. اما فارغ از این جدالِ پایان ناپذیر، من تنها خواستم این نکته را یادآوری کنم:
اینکه به بهانه یِ مصلحت، بر آنچه حقیقت می پنداریم پا بگذاریم، امری نیست که از هر کسی بر بیاید. (باز هم فارغ از قابل دفاع بودن یا نبودنِ چنین ترجیح ای.)

تلفظ (r)در آخر نام Heidggerرامی توان غیر ملفوظ تصور کرد(مگر اهالی بایرن آلمان که همچون ایرنیها(r) را کامل تلفظ میکنند)آما هیچکاه (آ )تلفظ نمیشود

"آن‌چه مسلم است، خدا را از انسان نمی‌توان گرفت...."
-شرف

"فرض کردن آنچه باید اثبات کنیم، امتیازات زیادی دارد، همان امتیازاتی که دزدی در مقایسه با تلاش صادقانه، در اختیار می گذارد"
-راسل

مبارک بادا این انس جانانه به هست و نیست فرهنگی ما.
این نوشته بمن آموزاند که پیش و بیشتر از وسوسۀ مزاحم رسیدن به :حق با کیست؟ پیمودن راه اندیشه باید سودای ما شود.
لطفا بیشتر بنویسید. سیاوش

خانم شرفی، قصد نقد قسمت اصلی نوشته بسیار بلند شما را در این کامنت کوتاه ندارم، فقط در مورد مقدمه نوشته تان، چون خودم را بنوعی مخاطب آن می دانم، یکی دو مورد را از نگاه خود کوتاه توضیح میدهم. نوشته اید( بدبخت‌انه اما شاهدیم که بخشی از ایرانی‌یان شرمنده از به‌دنیا آمدن در کشوری اسلامی، آب در آسیاب خودبرتربین‌ها می‌ریزند و علنن به خودزنی می‌پردازند. بزرگ‌ترین عامل این خودزنی به نظر من عدم شناخت ِ واقع‌بینانه از فرهنگ ِ شرقی-ایرانی ست) و بعد با تعیین روشنفکر غربی/ احتمالا منظورتان چپ های ایدلوژ غربی، یعنی فتوکپی افراطی های مذهبی شرقی بوده است/ نوشته اید که( خطاب به این گروه از هم‌وطنان بگویم، روشن‌فکران اروپایی هم دل ِ خوشی از گروه ِ راحت‌طلبان ِ پرمدعا ندارند) لابد عاشق بقیه مدل های شرقی هستند!. سپس و بعد از دادن چند حکم کلی و مسلم کردن باور خود بعنوان حقیقت مطلق اضافه کرده اید که ( زیبا کردن خدای یک دین، حذف ِ وجوه ِ "غیرانسانی" و بی‌رحمانه از او و یا ارائه‌ی تعبیر نو از خصلت‌های او، بی‌شک نه فقط به گسترش دموکراسی، بل‌که به رواج ِ فرهنگ مدارا در کشور ما کمک گسترده‌ای می‌کند. خدای اسلام باید انسانی شود؛ باید به زنان همان‌قدر بها بدهد که به مردان؛ خدای اسلام باید صلح‌طلب شود؛ خدای اسلام باید خصوصیات انسان ِ امروزی را کسب کند، نیازهای انسان امروزی را بفهمد و پناه‌گاه کسی شود، که او را به عنوان الگو انتخاب کرده. هواداران ِ هر دینی با خدای خود هم‌ذات‌پنداری می‌کنند). خانم شرفی شما که من نوعی را متهم به راحت طلبی و پرمدعایی می کنید و خود را روشنفکر و/احتمالا/ دارای شناخت واقع بینانه از فرهنگ شرقی- ایرانی و دانسته و دست آوردهای ایرانی را برخ ما می کشید، لطفا بگویید که این عقیده زیبا کردن خدا را از کجا آورده اید؟ برابری زن و مرد را چطور؟ منظورتان از انسان امروزی انسان غربی است با نحوه رفتار، علم، زندگی و اندیشه اش/ که به جهان شرق هم صادر می کند/ یا انسان شرقی/ که در مقابل اکثر آنها ایستاده است/؟ شما حتی خدای خود را دعوت به دمکراسی/ حتی زحمت ترجمه آن به مردم سالاری را هم به خود نداده اید/ میکنید، بدتر اینکه جا در جای پای غرب اصلاح دینی را هم به تقلید از تاریخ غربی ها فقط در ید لوتری اسلامی می بینید. این یعنی با عرض معذرت از شما و ایرج میرزا/ به خاطر تحریف گفته اش/ هر دو ما از یک چمن زار تغذیه می شویم منتها یکی مان به مرتع کار بی ادبی هم می کند. من شخصا معتقدم که دمکراسی و فرهنگ غربی قابل تطبیق با انسان و باور شرقی نیست و انسان شرقی هم می بایست/ اگر بتواند/ خودش را از نو تعریف کرده و سازنده نوعی زندگی انسانی تر/ و نه لزوما مطابق و یا مورد پسند غرب/ بشود ولی خودم را با لاف های تاریخی و خود باوری کاذب گول نمی زنم. امیدوارم که مجالی بیابم که در این مورد نظرم را کامل تر بیان کنم. مهدی هلند

شهلا جان مرسي از مقاله خوبت. من مدتي بود مقاله اي در ادامه اين بحثها از لحاظ روانشناختي نوشته بودم که مي خواستم بعدها به شکل تيکه تيکه در سايت زمانه منتشر کنم. اما چون مطلب اکتوئل است و تو نيز مقاله خوبي نوشتي. لازم ديدم من نيز از لحاظ روانشناختي اين موضوع را باز کنم و اين مطلب را منتشر کردم تا بحث بازتر و چندلايه شود.. لينکش را براي تو و ديگر دوستان علاقه مند. در سايت زمانه بعدا مطالب ديگري بر اساس |آسيب شناسي باليني مطرح مي کنم.
http://www.iranglobal.info/emtyseite3.php?news-id=2651&nid=haupt
داريوش برادري
باشد که بحث خوبي صورت گيرد/

خانم شرف. عجالتا که مقاله بلند بالای خودتان از قول خودتان بگویم : خیلی سفره ابوالفضلی بود !

آقای حسن، انتولوژی معنای عمومی تری از اصالت وجود دارد. انتولوژی همه ی فلسفه هایی را که به علل ِ انواع و حقیقت آنها پرداخته اند دربر می گیرد؛ افلاطون هم جزو این گروه است، با اینکه پدر فکری اشراقیون است.
Existenz حتمن می دانید وجود خاص انسانی ست. من خودم در ترجمه هستی را معادل اکسیی تنز بکار می برم، چون بار ِ آگاهی دارد. "وجود" در فلسفه ی ابن سینا هم تعریف نشده. اما کسی که با کارهای ابن سینا آشنا باشد، متوجه می شود منظورش در دنیا بودن، حضور است. در این رابطه می توانید کتاب "تک خدایی و فلسفه ی نوافلاطونی" از آندریاس بشکلی-هینتس مطالعه کنید.
َAndreas Bächli-Hinz: Monotheismus und neuplatonische Philosophie
که ترجمه و تفسیر ِ "در باره ی علل" از آلبرتوس ماگنوس است.
در مورد نام هی دگا: چرا وقتی می توانیم با کمی زحمت با لهجه ی هانوفری حرف بزنیم، بایرنی حرف بزنیم، که فهمیدنش حتی برای همسایگانشان هم مشکل است؟

آقای علیرضا، با عرض معذرت باید بگویم مشکل من با آرامش دوستدار و امثالهم نیست. آرامش دوستدار مثل هر شهروند دیگری حق دارد، نظراتش را بگوید و بنویسد؛ مسئله ی من رابطه ی مرید و مرادی ست؛ این است که آنچنان شیفته ی یک نفر می شویم، که خصلت انسانی خودمان، (کنجکاوی، تحقیق و کند و کاش) را رها می کنیم و هر حرفی را دربست می پذیریم. خروشیدن های شما مرا یاد جوان هایی می اندازد که اول انقلاب در فرودگاه مهرآباد و بهشت زهرا با خنده می خندیدند و با گریه گریه می کردند.

مخلوق عزیز،
1- فکر می کنم هم ذات پنداری ای که ما با امور می کنیم، خیلی وابسته به شخصیت خود ماست. من این شانس را داشته ام، در خانواده ای به دنیا بیایم که چند تا مسلمان مومن، مومن هایی که مثل علی شبانه در خانه ها می روند و نان پخش می کنند، در آن بود. من می دیدم اینها مثلن مرغ رو سر نمی بریدند. نه اینکه به جهت دین این کار را نمی کردند، نه! ندای درونی مانع می شد و دلیل دینی هم برایش پیدا می کردند تا بگویند حق با آنهاست. از هر اندیشه ای می توان سوء استفاده کرد. ابرمرد نیچه و نازی ها را فراموش نکنیم. حرف من بر سر این است که این منافذ را ببندیم تا مانع از سوءاستفاده شویم. بی شک قرآن بخش های خشن دارد. کتاب 1400 سال پیش نوشته شده؛ زمان جنگ و کشت و کشتار در سراسر جهان. دوست عزیز، حقیقت مطلقن و مطلقن مربوط به گزاره هاست. ما با گزاره ها می توانیم ماهیت یک چیز را در ذهن کسی جور دیگری جلو دهیم. قرآن به همان اندازه که دلنشین است و نکات نغز دارد، نکات توجیه ناپذیر هم دارد که ارائه ی تفسیر نو از آنها کار من نوعی نیست. اینکه در حقیقت چه بوده، دوباره بازگشت به روش عقلیون است. حقیقت امور انسانی و حتا بخشن امور مادی را ما در گزاره تعییـــــــــــــــــــــــن می کنیم، چرا که امور انسانی ماهیت ثابت ندارند.
2-اگر ما 5 ساحت در تعین بخشیدن به انسان فرض کنیم (سیاست / جغرافیا / دین / من / جامعه)، یکی از این ساحتها دین است. وضعیتی که در حال حاضر در ایران شاهدیم، یک وضعیت خاص است که به نظر من به هیچ وجه ربطی به دین ندارد. دین در ایران تنها حفاظی ست برای کوتاه کردن زبان خارجی ها. همانطور که نوشتم تفسیر دین کار ما نیست، اما از آنجا که دین یکی از ساحت هایی ست که ما در آن زندگی می کنیم، بی شک باید به آن پرداخته شود و بی شک به کسانی نیاز داریم که آن را (مثل بقیه ی ساحت ها همیشه در حال تغییر اند) تفسیر جدید کنند.
3-مخلوق جان پس به نظر تو هم طرف صحبت دوستدار بنیادگراها هستند و نه مسلمانان.

مهدی از هلند، مستند حرف بزنید، آقا و مکنونات ذهنی خودتان را فرافکنی نکنید. شــــــما دارید دنبال حقیقت مطلق می گردید و نه من.

سلام داریوش جان، مرسی از لطفت دوست عزیز. نوشته ات را خواهم خواند.

در اين لينک مقاله بهتر قابل خواندن و ديدن است.بويژه که عکسم را نيز لينک قبلي حسابي خراب کرده است.
http://asre-nou.net/1386/khordad/23/m-fardiat.html

با سلام
خودم هم نمی دونم که خوبه یا بده. مطلبی رو می خونم، اظهارنظرهاشو می خونم. نکاتی درست و گاه کج فهمیده شده( البته در حد سوادم) را می بینم. یه دفه حالی به حالی میشم. فکر می کنم که الان همه ی اونایی که مطلب نوشتن تو اتاق من هستند. پس شروع می کنم باهاشون گب زدن. وقتی گب هامو نوشتم و روی مستطیل" بفرست" کلیک کردم، انگاری وول وول اون کرم ِ روشنفکری ِ تو وجودم از حرکت می افته. اما اون کرمه دوباره و دوباره وول می خورن و منو از کاراصلیم وامیداره. نوشته ی زیر هم یکی از اون وول وول خوابوندن هاست. امیدوارم آخریش باشه.
شهلا شرف در مطلبش: " عاقبت ترس از یک نژاد یا ایده ایدئولوژی‌ست!" در "زمانه" نکاتی رو نوشته که چندان با چیزهایی که من یادگرفتم و با اون دنیامو نگاه می کنم همخونی نداره. اما برامم جالبه که به دنیای دیگری هم سری بزنم و بهش بگم دنیای من چور دیگه ای یه. اما چون سواد و حوصله شم ندارم( ای کاش میداشتم) که بخوام وارد بحثش بشم، کاک می زنم، چون وول ووله ول کن معامله نیست. پس:
1. چون با حرف ها و نوع نگاه هلموت شمیت دربخش پنجم ازسخنرانی اش در هفتمین اجلاس "دین های جهان در توبینگن آلمان با نگاه خودم "هم هویتی Identifiziern " می بینم، بخصوص حرفاش در مورد نگاه سقراط و ارسطو و کنفوسیوس و بعد کانت و ماکس وبر در مورد رابطه ی چگونه اندیشیدن با مذهب و عقل Religion & Vernunft، که مربوط میشه(شاید هم نامربوطه) به حرفای شهلا شرف، که در بخش ارسطو فیلسوفی الهی-طبیعی بود، ، کپی همون بخش رودر زیر میارم. از قرار شهلا زبون آلمانی میدونه.( کاش یکی همت می کرد و این سخنرانی هلموت شمیت رو ترجمه می کرد. جون میده واسه ی داغ شدن این بحث، که پی آمد بحث قبلی در مورد مصاحبه ی عبدی با دوستداره. من که همتشو ندارم. )
V.
Ich habe allerdings auch verstanden, dass vor zweieinhalbtausend Jahren einige der grundlegenden Lehrer der Menschheit, Sokrates und Aristoteles oder Konfuzius und Menzius, keiner Religion bedurften, auch wenn sie ihr aus Gründen der Opportunität, mehr am Rande ihrer Arbeit, Lippendienst geleistet haben. Nach allem, was wir von ihnen wissen, hat Sokrates seine Philosophie und hat Konfuzius seine Ethik allein auf die Anstrengung der Vernunft gegründet – nicht auf Gott oder auf mehrere Götter; all ihre Lehre hatte keine Religion zur Grundlage. Gleichwohl sind beide bis auf den heutigen Tag zu Leuchttürmen für Abermillionen Menschen geworden. Ohne Sokrates kein Platon – vielleicht auch kein Immanuel Kant und kein Karl Popper. Ohne Konfuzius und ohne den Konfuzianismus sind die in der Weltgeschichte einmalig lange Lebensdauer und die Vitalität der chinesischen Kultur und des Reiches der Mitte schwer vorstellbar. Siebte Weltethos-Rede
von Altbundeskanzler Helmut Schmidt
http://www.weltethos.org/00--home/helmut-schmidt-rede.htm
2. شاید هم بد نباشه به نظر "ماشاله آجودانی" هم در مورد چگونگی تجدد گرایی ایرونی ها نظری بندازیم. فکرمی کنم حرفای آجودانی بی ربط به حرفا و نگاه شهلا شرف نباشه. اینم آدرسش:
بايد از نقد تجددمان آغاز کنيم، گفت و گو با ماشاءالله آجودانی، شرق
http://1384.g00ya.com/politics/archives/2007/06/060125.php

حالا که وول وولم خوابید، هنوزم نمیدونم که این کارم خوبه یا بده. خودتون به بزرگیتون ببخشین.

علی صیامی/هامبورگ/13 ژوئن 2007

به نظر می آید کامنت من در رابطه با سئوالات ثبت نشد. دوباره می فرستمش.

آقای حسن، انتولوژی معنای عمومی تری از اصالت وجود دارد. انتولوژی همه ی فلسفه هایی را که به علل ِ انواع و حقیقت آنها پرداخته اند دربر می گیرد؛ افلاطون هم جزو این گروه است، با اینکه پدر فکری اشرقیون است.
Existenz حتمن می دانید وجود خاص انسانی ست. من خودم در ترجمه هستی را معادل اکسیی تنز بکار می برم، چون بار ِ آگاهی دارد. "وجود" در فلسفه ی ابن سینا هم تعریف نشده. اما کسی که با کارهای ابن سینا آشنا باشد، متوجه می شود منظورش در دنیا بودن، حضور است. در این رابطه می توانید کتاب "تک خدایی و فلسفه ی نوافلاطونی" از آندریاس بشکلی-هینتس مطالعه کنید. در مورد نام هی دگا: چرا وقتی می توانیم با کمی زحمت با لهجه ی هانوفری حرف بزنیم، بایرنی حرف بزنیم، که فهمیدنش حتی برای همسایگانشان هم مشکل است.

آقای علیرضا، باید بگویم مشکل من کمتر با آرامش دوستدار و امثالهم نیست. آرامش دوستدار مثل هر شهروند دیگری حق دارد، نظراتش را بگوید و بنویسد؛ مسئله ی من رابطه ی مرید و مرادی ست؛ این است که آنچنان شیفته ی یک نفر می شویم، که خصلت انسانی خودمان، (کنجکاوی، تحقیق و کند و کاش) را رها می کنیم و هر حرفی را دربست می پذیریم. خروشیدن های شما مرا یاد جوان هایی می اندازد که اول انقلاب در فرودگاه مهرآباد و بهشت زهرا با خنده می خندیدند و با گریه گریه می کردند.

مخلوق عزیز،
1-من فکر می کنم هم ذات پنداری ای که ما با امور می کنیم، خیلی وابسته به شخصیت خود ماست. من این شانس را داشته ام، در خانواده ای به دنیا بیایم که چند تا مسلمان مومن، مومن هایی که مثل علی شبانه در خانه ها می روند و نان پخش می کنند، در آن بود. من می دیدم اینها مثلن مرغ رو سر نمی بریدند. نه اینکه به جهت دین این کار را نمی کردند، نه! ندای درونی مانع می شد. البته برایش دلیل دینی هم پیدا می کردند تا بگویند حق با آنهاست. از هر اندیشه ای را می توان سوء استفاده کرد. ابرمرد نیچه و نازی ها را فراموش نکرده ایم. حرف من بر سر این است که این منافذ را ببندیم تا مانع از سوءاستفاده شویم. بی شک قرآن بخش های خشن دارد. کتاب 1400 سال پیش نوشته شده؛ زمان جنگ و کشت و کشتار در سراسر جهان. دوست عزیز، حقیقت مطلقن و مطلقن مربوط به گزاره هاست. ما با گزاره ها می توانیم ماهیت یک چیز را در ذهن کسی جور دیگری جلو دهیم. قرآن به همان اندازه که دلنشین است و نکات نغز دارد، نکات توجیه ناپذیر هم دارد که ارائه ی تفسیر نو از آنها کار ما نیست. اینکه در حقیقت چه بوده، دوباره بازگشت به عقلیون است. حقیقت امور را ما در گزاره تعییـــــــــــــــــــــــن می کنیم، چرا که امور انسانی ماهیت ثابت ندارند.
2-اگر ما 5 ساحت در تعین بخشیدن به انسان فرض کنیم (سیاست / جغرافیا / دین / من / جامعه)، یکی از این ساحتها دین است. وضعیتی که در حال حاضر در ایران شاهدیم، یک وضعیت خاص است که به نظر من به هیچ وجه ربطی به دین ندارد. دین در ایران تنها حفاظی ست برای کوتاه کردن زبان خارجی ها. همانطور که نوشتم تفسیر دین کار ما نیست، اما از آنجا که دین یکی از ساحت هایی ست که ما در آن زندگی می کنیم، بی شک به کسانی نیاز داریم که آن را (مثل بقیه ی ساحت ها که تغییر می کنند) تفسیر جدید کنند.
3-مخلوق جان پس به نظر تو هم طرف صحبت دوستدار بنیادگراها هستند و نه مسلمانان.

آقای مهدی از هلند، لطفن مستند حرف بزنید. این من نیستم که دنبال حقیقت مطلق می گردم، بلکه شمایید. تمام این نوشته می خواهد بگوید، تمام حقیقت نزد هیچیک از ما نیست.

سلام داریوش جان، مرسی از لطفت دوست عزیز. نوشته ات را خواهم خواند.

پاسخی کوتاه به اقای برادری. مقاله ی شما را خواندم. به دانش شما احترام میگذارم. مهمترین اشکال ان زبان نوشتاری ان بود که فاقد گویایی است. پر از حرف ربط واو میان جملات پشت هم زنجیر وارردیف شده است. و بسیار پراکنده. شاید بهتر باشد کمی انرا جمع و جور کنید حتما چیز خوبی از اب در میاید. درباره روانکاوی شخصیت من هم ممنون اما فکر کنم اشتباهی گرفتید. این هیچ دنباله روی به دوستدار ندارم و منظورم شما نبوده است البته مگر برنتابیدن عده ای بسیار بر حضور این گونه نقدها انکار فر مایید. جهت اگاهی میتوایند سری به کمنت ها و دیگر نوشته ها و وبلاگهای مربوطه بزنید شاید رابطه ی مریدی مراید را انجا بهتر دریافتید. تاکید بر موجودیت نقد دیگران ربطی به مرید و مرادی ندارد. خانم شرف هم دارای جهانبینی مشخصی هستند که در بخش اول نوشته ی شان کاملا اشکار است. بیشتر افراد یکه در حوزه ی عمومی میبینم دچار خود شفیتگی هستند. تحسین شما از نوشته ی بخش اول خانم شرف با توجه به دانشتان و ان نگاهتان بسیار عجیب نیست؟
موفق باشید. علیرضا

با عرض پوزش کمنت قبلی خطاب به اقای برادری نوشته شد از انجا که کمنت دو بخش داشت و انرادر ادیتوری دیگر نوشتم و اینجا وارد کردم اشتباهی در ان صورت گرفت ممنون میگردم خطاب به اقای برادری و خانم شرف در کمنت توسط ادیتور محترم تصحیح گرددی اصلا بهتر کمنت منتشر نگرددتا اصل انرا وارد کنم. با سپاس و پوزش از اشتباه وارد گشته.

Thursday, June 14, 2007
خانم شرف، خواسته اید مستند بنویسم، نصف کامنت من نوشته های خود شما و اعتراض من به آنها بود، چه جوری مستند تر می توانم بنویسم؟ در ابتدا گفتم که قصد نوشتن فقط در باره مقدمه مقاله شما را دارم. شما در ابتدای مقدمه بخشی از ایرانیان را/ که من خود را در این بخش معنی می کنم/ بعنوان خود باخته جدا کرده و بعد از اعطای القابی مثل پر مدعا و تنبل، ناراحتی روشنفکران اروپایی از این جماعت را هم تعیین کرده اید. نمی خواهم کامنت قبلی خود را تکرار کنم/ چون شما هنوز جوابی به آن نداده اید/ فقط چون شما در جواب مرا /به جای خود/متهم به دنبال حقیت مطلق گردی کرده اید، یک بار دیگر چند مطلق شما در مقدمه مقاله تان را مرور می کنم. (1 -بی‌شک پس‌زمینه‌ی روانی این نگاه به انسان شرقی-ایرانی هیچ نیست، جز حس برتری‌جوی ِ....2- آن‌چه مسلم است، خدا را از انسان نمی‌توان گرفت. تا وقتی سایه‌ی مرگ بر سر ماست، پناه‌گاهی به نام خدا و بهشت، دغدغه‌ی جان ِ پریشان خواهد بود...3-.بی‌شک با تحقیر مردم، نمی‌توان ساختارذهنی‌شان را عوض کرد...، 4- ما به تفاسیر جدید از قرآن نیاز داریم. بی‌تردید این کار، کار من، آرامش دوستدار، عبدی کلانتری و داریوش محمدپور نیست. این یک کار تخصصی ست، که روشن‌فکران ِ دینی تنها می‌توانند از عهده‌اش بربیایند). من شخصا اکثر این مطلق های شما را /با حذف مطلق آن/ منطقی و قابل بحث و دفاع می دانم، مشکل من بیشتر با مطلق آن است. در آخر خیلی دلم می خواهد بدانم که چگونه شما من را مطلق گرا تشخیص داده اید؟ من که حتی نظرم را در کامنت قبلی با اضافه کردن کلمه شخصا کاملا مشخص نسبی کرده بودم. مهدی هلند

چون خانم شرف به شیفتگی خود به گنجینه‌ی عرفان ایرانی اذعان دارد، گفتاری از مقالات شمس تبریزی را پیشکشش می‌کنم:" واعظ وعظ می‌گوید جهت بیان نشان مقصود و جهت نشان راه و راه رو، و شیخ ناکامل و شاعر شعری می‌گوید جهت بیان و نشان، پیش دانا رسواتر می‌شود. چنانکه یکی سخن ماهی می‌گفت، یکی گفتش که خاموش، تو چه دانی که ماهی چیست؟ چیزی که ندانی چه شرح دهی؟ گفت من ندانم که ماهی چیست؟ گفت: آری، اگر می‌دانی نشان ماهی بگو. گفت که نشان ماهی آن است که همچنین دو شاخ دارد همچون اشتر.گفت: خه! من خود می‌دانستم که تو ماهی را نمی‌دانی، الا اکنون که نشان دادی چیزی دیگر معلوم شد که تو گاو را از شتر نمی‌دانی." ایکاش ایشان به همان کامنت گذاری بسنده می‌کردند.

آقای مهدی از هلند، اول اینکه این مطلب عکس العمل یا پاسخی ست به آرامش دوستدار و عبدی کلانتری. در واقع در ادامه ی یک سری مقاله و بحث در نیلگون زمانه. بنابراین من از این زاویه حرکت می کنم که آن مطالب را خوانده اید.
.
دوم اینکه من سعی کرده ام یک تیپ بخصوص را در نوشته ام ترسیم کنم. تیپی که در برابر غرب و ارزش های غربی دست و پای خودش را گم می کند و به نظر من- آدم وقتی نظرش را مدون می کند البته فکر می کند درست است- این تیپ درمقابل انسان غربی خودش را گم کرده. چرا شما با این تیپ هم ذات پنداری می کنید؟ شاید این سئوالی باشد که باید از خودتان بپرسید.
.
دوست گرامی، اساس بحث بر سر شرق و غرب نیست؛ بلکه بر سر نگاه شیفته است؛ می خواهد به یک جامعه باشد یا به یک فرهنگ و یا به یک فرد. نگاه خطرناکی ست که بستر فاشیسم است.

اين "تيرغيب" که دقيقاً مثل تير غيب نشست درست به هدف! ايول "تيرغيب"!

ظاهرا خانم شهلا شرف به این نکته توجه نداشته اند که نقد آرامش دوستدار بر آرای ابن سینا، در درجه ی نخست، برای نشان دادن وابستگی اندیشه و به سخن روشن تر التزام عقل به ایمان است. دست کم دیگر در این امر کمترین تردید وجود دارد که آرای متافیزیکی فارابی و ابن سینا، پیش از آنکه متاثر از اندیشه ی یونانی باشد، تحت تاثیر افکار اسکنرانی و بويژه آرای فلوطین بوده است. آفرینش از نیستی برای یونانی به اندیشه در نمی آید. در آرای فلوطین است که همه چیز از «واحد» برمی آید. در آرای ابن سینا می توان دید که او بر خلاف ارسطو، فقط به وجود یک علت یگانه ی مطلق که همان «واجب الوجود» است باور دارد. خود او در رساله ی نجاة می نویسد که: «همه ی اشیا از او صادر شده اند و همه ی اشیا خود بخود و بالذات ممکن الوجودند». در این جملات می توان رگه های نوافلاطونی اندیشه ی ابن سینا را بازیافت. برای او واجب الوجود موجودی است که فرض غیر موجود بودن آن محال باشد. باید افزود که نه خدای صانع افلاطون (دمیورگ) و نه جنباننده ی بی جنبش ارسطو، هیچ یک واجد چنین خصوصیاتی و آفرینشگر از نیستی نیستند. اما ابن سینا در بحث حدوث و قدم عالم خود، تلاش می کند میان اندیشه ی ارسطو و باور اسلامی به حدوث عالم تلفیقی ایجاد کند. ابتدا به ارسطو استناد می کند تا مسائل عالم قدیم را تشریح کند اما سرانجام نتیجه می گیرد که: «عالم قدیم زمانی است و به ذات از باری متاخر است و خداست علت و مبدا آن». در واقع افکار ابن سینا نیز مانند فارابی در بسیاری زمینه ها التقاطی و تلاش برای آشتی دادن اندیشه ی یونانی با بینش اسلامی است. آنان در آنجا که قرار بوده میان عقل و ایمان خود گزینش کنند، در مقابل ایمان سر تعظیم فرود آورده اند. این همان التزام عقل به ایمان و سرسپردگی اندیشه به «ساحت برتر» است و مهم ترين ویژگی «در وابستگی اندیشیدن!». نمونه ی روشن آن را می توان در حمله ای که ابن سینا به افکار رازی می کند دید. رازی دانشمندی آزاد از دین بود اما به خدا باور داشت. اما همین امر هم از نظر ابن سینا گناه تلقی می شد.
توصیه ی دیگر من به خانم شرف این است که مباحث نظری را از بحث های سیاسی روز تفکیک کنند.
با تشکر
بهرام

آقای بهرام،
در هیچ کجای این نوشتار به رد موضوعی به نام واجب الوجود نزد ابن سینا نپرداخته ام، که برعکس. تأثیر فلوطین بر فلاسفه ی ایرانی موضوع این بحث نیست، بلکه ارتباط فکری ارسطو و ابن سینا ست. فلسفه موضوعات متعددی دارد. یکی از این موضوعات مسئله ی خلقت است.
.
مثال ساده ای می زنم: هر کسی می داند مغز مرکز کنترل و هدایت ِ اعضای بدن است؛ اما وقتی پای کسی می شکند، هیچ کس توصیه نمی کند، به واسطه ی مغزش درمانش کنیم، بلکه درمان موضعی صورت می گیرد.
اگر نوشتار را دوباره، این بار لطفن با دقت، بخوانید، متوجه خواهید شد، من به موضوعات دیگر فلسفه نزد ابن سینا و به روش فلسفیدن ِ ابن سینا پرداخته ام.
.
دوست گرامی، مستند حرف بزنید. در کجای این نوشتار برای توضیح ابن سینا به سیاست آویخته ام؟ اگر کمی دقت در خواندن به خرج دهید، متوجه می شوید، همه ی حرف من این است که تحت تأثیر سیاست به قضاوت ننشینیم.

خانم شرف،
حق با شماست، اتفاقا شما به موضوعاتی نپرداخته اید که تلاش ابن سینا را برای اسلامی کردن اندیشه ی یونانی نشان می دهد. اشکال کار و یکی از گره های فرهنگی ما هم در همینجاست. وگرنه شاید این واقعیت را که اندیشه (یا دست کم اندیشه ی فلسفی) با التزام به ایمان ممکن نمی شود را می پذیرفتید. ابن سینا در بسیاری موارد از خود قدرت اندیشیدن نشان داده است و در مواردی نیز از این کار بازمانده است. چون ناچار بوده گام در مناطق ممنوعه ی ترسیم شده توسط ایمانش بگذارد.
از سوی دیگر موضوع ارتباط فکری ارسطو و ابن سینا قابل انکار نیست. بحث اما در «سنخ» چنین ارتباطی است. بی تردید ابن سینا از سرآمدان فکری در حوزه ی فرهنگ اسلامی است و شاید حتا چکاد آن باشد. و این حق شما به عنوان یک ایرانی است که تلاش کنید از او در چارچوب یک چنین حوزه ی فرهنگی دفاع کنید. اما در اعتلای جایگاه او در تاریخ اندیشه نباید مبالغه کرد. ابن سینا در تاریخ اندیشه، در بهترین حالت یکی از شارحان ارسطو به شمار می رود و نه حتا مهم ترین آنان. خودش اذعان کرده که یکی از آثار ارسطو را چهل بار خوانده و نفهمیده و سرانجام به شرحی از فارابی در مورد آن دست یافته و سپس توانسته آن را بفهمد! تازه ظاهرا آن اثر چیزی جز «اثولوجیا» که یکی از بخش های انئادهای فلوطین است نبوده و فارابی آن را از ارسطو می پنداشته است!
خلاصه اینکه نه فقط ابن سینا و فارابی در حوزه ی فرهنگ اسلامی که غالب یزدانشناسان سده های میانه که تلاششان متوجه پوشاندن لباس عقلی به تن مسیحیت بوده، آنچنان تحت تاثیر اندیشه های یونانی و بویژه وامدار ارسطو هستندکه اگر گوهر تفکر یونانی را از آرای آنان بگیریم، چیزی جز آموزه های انجیل و کلام الله از آن باقی نمی ماند. اقتدار معنوی ارسطو تنها با برآمد اندیشه ی دوران جدید است که درهم می شکند، آن هم نخست به مدد دانش های طبیعی در دوران جدید و نه اندیشه های فلسفی.
نکته ی آخر اینکه من هرگز نگفتم شما در جریان بحثتان در مورد ابن سینا، به سیاست پرداخته اید. اشاره ی من به کل نوشته ی شما بود که با یک بحث تند و عصبی سیاسی می آغازد و به یک بحث نظری ختم می شود. هنوز توصیه ی من این است که این دو را باید از هم جدا ساخت. در حوزه ی نخست احساسات و جدل به سرعت بر عقل و استدلال غالب می شود. در حوزه ی دوم می توان با آرامش سخن گفت و عیار گفته ها و ادعاها را با خرد سنجید.
بهرام

آقای بهرام، بر این خلاصه ای/ دومین کامنت/ که در جواب خانم شرف نوشته اید آیا متن کاملی هم دارید؟ چند قسمت آن برای من بسیار جالب بود. خوشحال می شوم اگر به متن کاملی از آن دسترسی پیدا کنم. مهدی هلند

آقای بهرام، ممنون از توضیحتان. ترجیحن این آخرین کامنت من در پاسخ به شماست، چون فکر می کنم اینجا یک رسانه ی عمومی ست و وبلاگ من نیست. اگر مایل به ادامه ی بحث بودید می توانید در وبلاگ من کامنت بگذارید:
.
www.titusbogen1.blogspot.com
.
و اما در مورد نظرتان. من با خشم ِ سالم هیچ مخالفتی ندارم. انگیزه ی من برای نشستن سر کتابهای ارسطو، کانت و توماس و چند فیلسوف دیگر در این نوشتار همین خشم ِ سالم بود؛ وگرنه برای من ارزش و اعتبار هر یک از این فلاسفه روشن است، نیازی به مرور اینها برای خودم ندارم و خوب می شناسمشان.
.
با تأکید بر تنها همین نکته ی پیام شما : "ابن سینا در بسیاری موارد از خود قدرت اندیشیدن نشان داده است و در مواردی نیز از این کار بازمانده است"، می توانم بگویم با من هم نظر هستید. قصد من نه تأکید بر خارق العاده بودن ابن سینا و یا هر فیلسوف دیگری ست، بلکه بر این است که یک خداشناس ِ روشنفکر و فیلسوف هم قادر به تولید اندیشه است. امروز از تمامی ِ نقادی ِ عقل ِ محض ِ کانت، ناکامی ِ ما در پرداختن به امور ماوراء الطبیعه است که اعتبار دارد. اما این چیزی از ذکاوت و نگاه پیجیده ی کانت کم نمی کند. به این مسئله هم در پایان به عنوان نتیجه گیری اشاره کرده ام.
.
با وارد کردن ِ مفاهیم خیر و شر (جبهه ی خوب و بد) در بحث های نظری مخالف هستم و این همان کاری ست که دوستدار انجام می دهد. این یک نگاه ایدئولوژیک است. این بار جبهه ی شر، جبهه ی "مسلمانان" است. در کلام اسلامی "مشرکین" است. نفس قضیه یکی ست. با این تفاوت که یکی مجهز به سلاح دین است و دیگری نژاد. من فرقی در ساختار این نگاه به آنچه نمی پسندیم نمی بینم. شما چطور؟

اقای بهرام: سلام و ممنون از نوشته هایتان. انگار شما اطلاعات خوبی از تاریخ اندیشه ها و متفکران یونانی و همچنین از متفکرانی مثل فارابی و بوعلی سینا و غیره دارید. من جدا دو تا سئوال دارم که امیدوارم جوابش بدهید زیرا که تا کنون همین دو سئوال را از دیگران هم پرسیده ام ولی هیچکس نتوانسته جواب بدهد. 1: اگر ما رشد و اعتلا فرهنگ و دانش و هنر و صنعت غرب را مدیون اندیشه های متفکران یونانی میدانیم چرا خود یونان از لحاظ رشد از غرب عقب افتاد. 2: اینهمه کتاب و مقاله و نوشته که به افلاطون و ارسطو و دیگر فیلسوفان یونانی نسبت داده میشه کی و کجا کشف شده اند و از آنجاییکه در آن زمان کاغذ و صنعت چاپ وجود نداشت اینها را روی چی نوشته بودند و اصل نوشته ها و اثار این همه متفکر و دانشمند و غیره یونانی کجا نگهداری میشه.؟ پیشا پیش از توجه و صرف وقتتان سپاسگزارم.

خانم شرف،
درست می فرمایید که این ستون عمومی را نباید به گستره ای برای بحث دونفره تبدیل کرد. بنابراین من با پایان دادن به این بحث مخالفتی ندارم. اما از آنجا که تفسیر آخرتان را با پرسشی خطاب به من پایان داده اید، بد نمی دانم چند سطری در پاسخ شما بنویسم. من بر خلاف نظر شما معتقد نیستم که مباحث مطروحه از طرف آرامش دوستدار بحث های ایدئولوژیک است. آرامش دوستدار در حوزه ی اندیشه و بویژه نقد فرهنگ می اندیشد و می نویسد. می توان با نظریات او مخالف بود، اما فروکاستن مباحث او به بحث های ایدئولوژیک کمال بی انصافی است. اگر کسی بخواهد آرای دوستدار را واقعا نقد کند، باید آن را در بحثی درون ماندگار (ایماننت) انجام دهد. به این معنا که فرضا نشان دهد چرا و چگونه فرهنگ و اندیشه ی ما زیر سیطره ی دین نبوده و بزرگان فرهنگی ما کجا و به چه صورت از خود قدرت اندیشیدن مستقل را نشان داده اند. برای نمونه اگر فارابی یا ابن سینا را در نظر بگیریم، باید بتوان نشان داد که آنان بیش از هزار سال پس از افول اندیشه ی یونان باستان کجا توانسته اند از زیر اقتدار معنوی افلاطون و ارسطو و حتا فلوطین بیرون بیایند و اندیشه ی تازه ای مطرح کنند. یا اگر بخواهیم به دوره های متاخر تاریخمان بپردازیم باید با نمونه های مشخص نشان دهیم که روشنفکران ما با چه آثاری از خود قدرت روشنگری نشان داده اند و کجا و چگونه دچار به قول دوستدار «دینخویی» و «روزمرگی» نبوده اند. به عقیده ی من این کار ساده ای نیست. ـ خود شما هم در نقدتان موفق و پیگیر نبودید ـ . باید افزود که صرفا با توسل به این یا آن نظریه ی غربی و نیز به اعتبار اندیشه ی این یا آن متفکر مغرب زمین نمی توان تزهای کانونی دوستدار را ابطال کرد وگرنه مشکلی را در راستای نقد فرهنگی برای خود حل نکرده ایم. به سخن روشن تر، برای نقد و گذشتن از دوستدار، نخست باید اندیشه ی او را فهمید. هیاهو و جنجال درباره ی «ایدئولوژیک» بودن مباحث آرامش دوستدار، آن روی سکه ی سکوتی است که محافل پرادعای فکری و فرهنگی ما در مورد آثار او می کنند.
و اما در پاسخ آقای مهدی از هلند بگویم که من در این زمینه پژوهش ها و نوشته هایی دارم که در فرصت مقتضی آنها را در سایت های فلسفی منتشر خواهم کرد.
و در پایان در پاسخ آقای سهند نیز بگویم که باروری و شکوفایی یک فرهنگ در یک عصر معین تاریخی، متضمن جاودانی بودن آن نیست. ایرانیان هم زمانی بنیانگذار نخستین دولت امپراتوری در تاریخ بودند و امروز به چنین حال و روزی افتاده اند. آنچه که روشن است این است که اروپاییان شاگردان یونانیان بوده اند و فرهنگ آنان را در همه ی گستره ها تعالی بخشیده اند؛ شاگردانی که از استادان خود هیچ کم نداشته اند. در واقع شما درست می گویید، فرهنگ و تمدن غرب بر شالوده های فکری یونانی استوار شده است. اما ما باید به سهم خود در گذشته مان بکاویم و ببینیم اشکال کارمان در کجا بوده است. به این منظور باید بر پایه های از جمله فکری فرهنگمان بکوبیم تا استواری آن ها را بسنجیم . و این کاری است که آرامش دوستدار با آثارش می کند. وگرنه تکیه زدن بر «گذشته تاریخی پرافتخار» و آویختن به «مفاخر فرهنگی» دردی از ما درمان نمی کند، بلکه ما را همچنان در خواب تاریخی مان نگاه می دارد.
پیروز باشید.
بهرام