هانا آرنت در خانه هنرمندان

برای شنیدن فایل صوتی «اینجا» را کلیک کنید.

مجله‌ی بخارا در ادامه‌ی برگزاری نشست‌های فرهنگی- ادبی خود، این‌بار شبی را به مناسبت بزرگداشت «هانا آرنت» اندیشمند و فیلسوف آلمانی اختصاص داد. این مراسم که در روز چهارشنبه دوم اسفندماه و با حضور اساتیدی همچون دکتر عزت‌الله فولادوند، دکتر داریوش شایگان، دکتر محمدعلی موحد، مصطفی ملکیان، محمد قائد، احسان نراقی، محمد گلبن و بسیاری از اندیشمندان، اساتید، نویسندگان و دانشجویان رشته‌ی فلسفه برگزار شد، اندیشه و زندگی آرنت در قالب سخنرانی آقای عزت‌الله فولادوند و خشایار دیهیمی بیان شد.

مراسم شب هانا آرنت | عکسها از زمانه

در ابتدای این مراسم، علی دهباشی، سردبیر مجله‌ی بخارا با اشاره به برگزاری شب‌های بخارا و با تمجید از دکتر فولادوند گفت: در ادبيات فلسفي در ايران ما مديون دكتر فولادوند هستيم. معرفي هانا آرنت به زبان فارسي نخستين بار به قلم تواناي آقای فولادوند انجام شد. دهباشی افزود: كار بزرگ دكتر فولادوند و اينكه ايشان همواره در كارهايشان به نيازهاي جدي تفكر، انديشه و فلسفه پاسخ دادند از اين جهت حائز اهميت است كه كتاب «خشونت» هانا آرنت در اوايل سال ۱۳۵۹ به قلم تواناي ايشان به جامعه شديدا سياسي ايران ارائه شد و دو سال بعد يكي ديگر از مهم‌ترين كتاب‌هاي هانا آرنت يعني «انقلاب» را ترجمه كردند. انتشار اين دو كتاب و بعد كار عظيم كارل پوپر يعني «جامعه باز و دشمنانش» توسط دكتر فولادوند اثر بدون انكاري در حوزه‌ی سياست و اجتماع و محيط دانشگاهي ما گذاشت. و اين حكايت از شناخت عميق ايشان از وضعيت تفكر و فلسفه در جامعه بعد از انقلاب ايران دارد.

بعد از سخنان آقای دهباشی، دکتر عزت‌الله فولادوند سخنان خود را با عنوان «مفهوم شر در فلسفه‌ی هانا آرنت» آغاز كرد. آقای فولادوند با مروری بر زندگی آرنت به بیان ویژگی‌های این اندیشمند و نویسنده‌ی آلمانی پرداخت. وی با اشاره به تاریخچه‌ی تحولات دوره‌ی هانا آرنت عنوان داشت که اکثر اندیشمندان هم‌دوره و پس از وی، او را متفکری سیاسی می‌شناختند. اما با این حال آقای فولادوند گفت خانم هانا آرنت هرگز چیزی در بیان یک فلسفه‌ی سیاسی سیستماتیک ننوشت.

وی افزود: خطاست كه بپنداريم نوشته‌های آرنت مشتی آثار پراكنده درباره موضوعات مختلف است. دو انديشه‌ی بنيادي مانند رشته‌اي محكم سراسر نوشته‌هاي او را به يكديگر مي‌پيوندند. يكي پرسش درباره‌ی ماهيت سياست و حيات سياسي بر مبناي روش پديدارشناسي كه بيشتر ملهم از هايدگر است، و ديگري اين فكر اساسي كه از يونانيان، به‌ويژه ارسطو ، به او به ارث رسيده كه سياست در بن و بنياد براستی شاخه‌ای از اخلاق است، و سياست جدا از اخلاق شايسته‌ی نام سياست نيست.


دکتر فولادوند با بیان اینکه هانا آرنت بین زندگی در عمل و زندگی مصروف در تفکر و ژرف‌اندیشی تفاوت قائل است گفت که به عقیده‌ی آرنت جایگاه آرمانی این کنش‌ها عرصه‌ی سیاست است.

آقای فولادوند در ادامه به‌نقل از هانا آرنت زندگی مصروف تأمل و تفکر را به دو شکل اندیشه و دانش تقسیم کرد و به تشریح آنها پرداخت.


آقای فولادوند در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: شر بنيادی هنگامي پديد می‌آيد كه نتوانيم با خويشتن وارد گفت‌وگوي درونی شويم. اين گفت‌و‌گوی دروني است كه نمی‌گذارد در مورد خود قائل به استثنا شويم و در وضعی قرار بگيريم كه در چشم خودمان حقير بنماييم. همين كافي است كه، از نظر اخلاقي، خير را از شر تميز دهيم. از اينجاست كه كانت وظيفه‌ی شخص را نسبت به خويش مقدم بر وظيفه‌ی او نسبت به ديگران می‌شمارد زيرا آنچه بايد همواره مطمح نظر باشد كرامت و عزت نفس خود ما در مقام انسان است. معياري كه بايد، به عقيده‌ی آرنت، پيش از محبت به ديگران به كار ببريم، حفظ عزت نفس خود ماست. شرارت و بدكاري عزت نفس و كرامت ما را نزد خودمان نابود مي كند.

آقای خشایار دیهیمی سخنران بعدی این مراسم بود. وی با ابراز خرسندی از گردهمایی به‌مناسبت بزرگداشت هانا آرنت ابراز داشت که در عالم سیاست کمتر اندیشمندی را می‌توان یافت که عناصر اخلاقی را در نظریه‌ها و تحلیل‌های سیاسی به‌کار گیرد، اما آرنت چنین ویژگی‌ای داشت.


آقای دیهیمی افزود: از نظر آرنت جهان مدرنی که قرن بیستم تولید کرده است تهی کردن معنای سیاست و به‌وجود آمدن نوع تازه‌ای از خودکامگی، یعنی توتالیتاریسم است. وی با اشاره به اندیشه‌ی آرنت در این زمینه گفت: با توجه به‌اینکه از نظر آرنت در طول تاریخ، استبداد و خودکامگی بسیاری بوده است، توتالیتاریسم از یک جنس دیگر است.

خشایار دیهیمی در بخش دیگری از سخنان خود به مقطع جداشدن هایدگر از آرنت به بیان طرز تفکر رمانتیکی پرداخت و به تفاوت‌های میان هایدگر، سارتر و آرنت در این زمینه اشاره کرد.

----------------------
لینک‌های مرتبط:
شبی با «هانا آرنت» در بخارا
سیزدهمين سالگرد تولد پژوهش‌نامه ادبيات كودك و نوجوان