تشکیل کمیته‏ی صیانت از آرا، قانونی است؟

مریم محمدی

تنها ده روز تا برگزاری دهمین دوره‏ی انتخابات ریاست جمهوری در ایران باقی مانده است. در همه‏ی بحث‏های انتخاباتی در ایران، یکی از مهم‏ترین چالش‏ها، چگونگی برگزاری انتخابات سالم و حفاظت از آرای مردم است؛ بحثی که در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری در تشکیل «کمیته‏ی صیانت از آرا»، صورت مشخص‏تری یافته است.

از آقای مرتضی الویری می‏پرسم: با توجه به مخالفت‏های شورای نگهبان با تشکیل چنین کمیته‏ای، دلایل تشکیل ‏دهندگان آن برای قانونیت عمل خود چیست؟

کمیته‏ی صیانت از آرا، کمیته‏ا‏ی جدیدالورود، با ادبیات خاص جدیدی نیست. بلکه حرکتی سازمان یافته برای پیاده کردن یک مصوبه‏ی مجلس است که اجازه می‏دهد، نامزدهای انتخاباتی بر سر صندوق‏ها ناظر داشته باشند.

محسن صفایی فراهانی، معاون دبیرکل حزب مشارکت

آقای محسن صفاهی فراهانی، معاون دبیرکل جبهه‏ی مشارکت نیز همین تأکید را دارد:

تشکیل این کمیته خلاف قانون نیست. چون هرکدام از کاندیداها حق دارند یک نماینده در هر صندوق، به عنوان ناظر منصوب کنند که نظارت کند. این نماینده‏ها حق دخالت ندارند، ولی حق نظارت دارند. به نظر من، آقایان جوسازی می‏کنند، به خاطر این‌که احساس می‏کنند با جوسازی می‏توانند شرایط را، از قبل، به نفع خودشان برگردانند.

آقای الویری، شاید یکی از دلایل شورای نگهبان برای مخالفت این باشد که از نظر آنان، نامزدها به طور مستقل، این حق را دارند در حالی که طرح موجود شامل فعالیت مشترک و هم‏زمان دو کاندیدای ریاست جمهوری با هم است، آیا می‏تواند این‏طور باشد؟

وقتی کاندیدایی می‏تواند برای هر صندوقی یک ناظر داشته باشد، این کمیته در سطح کشور برای چهل ‏و شش هزار صندوق سازماند‏هی کرده و چهل و شش هزار نفر را آموزش می‏دهد، سر صندوق‏ها می‏گذارد که وظیفه‏ی خود را دقیقاً در چهارچوب قانون انجام دهند.

ضمناً، یک سیستم منظم رایانه‏ای را تعبیه کرده که بتواند اطلاعاتی را که از ناظرین سر صندوق‏ها به ‏دست می‏آورد، پالایش و بررسی کند، تخلفاتی را که گزارش می‏دهند، دسته‏بندی کند و در صورت لزوم، شکایت کند. هم‏چنین برمبنای گزارش‏هایی که به‏دست می‏آورد، بتواند نتایج انتخابات را داشته باشد و بعد با آن‏چه وزارت کشور و شورای نگهبان اعلام می‏کنند، تطبیق دهد.

آقای محسن صفاهی فراهانی در این باره می‏گویند:

مشکلی نیست. اولاً، هرکدام از نامزدها حق دارند نماینده‏ای را پای صندوق داشته باشند. فرض کنیم که بین آقای موسوی و کروبی می‏تواند هماهنگ شود که یکی از نماینده‏ها در یک پریود ساعتی و نماینده‏ی دیگری، در ساعت دیگری، حضور داشته باشد تا هم بر رأی‏گیری نظارت شود و هم بر شمارش آرا.

آقایان این جوسازی‏ها را می‏کنند، چون می‏دانند یک نفر نمی‏تواند شانزده، هفده ساعت راحت پای صندوق بایستد. ولی وقتی بتوان بین دو ناظر هماهنگی‏ای ایجاد کرد که هرکدام در زمان مشخصی پای صندوق بایستند، اعمال نظارت امکان‏پذیر می‏شود.

نهایتاً، نمی‏توانند جلوگیری کنند و این بحث‏ها عموماً، جنگ روانی است. این گروه همیشه سعی کرده که در همه‏ی انتخابات‏ها، از شرایط جنگ روانی حداکثر بهره‏برداری را بکند.

مرتضی الویری از مشاوران مهدی کروبی

شورای نگهبان این کمیته را در تقابل با قانون اساسی اعلام کرده است. آقای الویری می‌گوید:

همان‏طور که اشاره کردم، به‌هیچ‌وجه مغایرتی با قانون اساسی نمی‏بینم. چرا که در قانون اساسی آمده است که چگونگی برگزاری انتخابات را قانون تعیین می‏کند. قانونی هم که مجلس تصویب کرده، اجازه داده است که کاندیداهای ریاست جمهوری بر روی صندوق‏های رأی ناظر داشته باشند. بنابراین، هم با قانون اساسی و هم با قانون انتخاباتی که مجلس تصویب کرده، منطبق است.

محمد‌رضا خباز، نماینده‏ی مردم کاشمر در مجلس هشتم

سعی می‏کنم، نظر یکی از نمایندگان مجلس را در این باره بپرسم. آقای محمد‌رضا خباز، نماینده‏ی مردم کاشمر، می‏گویند که این مسأله پاسخ ساده‏ای ندارد:

یک سری مقدماتی دارد که اول باید این مقدمات را توضیح داد و بعد نتیجه‏ آن را گفت. همین‏طور یک کلمه‏ای نیست. انشاالله بعداً، خدمتان توضیح خواهم داد.

به آقای محمد تقی محصل همدانی، رییس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس هفتم، مراجعه می‏کنم و نظر ایشان را در مورد وجاهت یا عدم وجاهت قانونی چنین کمیته‏ای می‏پرسم:

به نظر من، کاندیداها می‏توانند نظارت داشته باشند. البته به معنای این نیست که مستقیماً، کنترل کنند. به این معنا است که هنگام انجام رأی‏گیری حضور داشته باشند و متوجه بشوند که کاری خلاف قانون انجام نمی‏شود.

این‌که دو کاندیدا، آقایان میرحسین موسوی و کروبی، با هم کمیته‏ای را برای این کار تشکیل بدهند، به نظر شما، وجاهت قانونی دارد؟

خیر، از قانون این استنباط نمی‏شود که آن‏ها کمیته‏ای تشکیل بدهند و نظارت کنند. البته اگر تشکیل چنین کمیته‏ای را به تصویب مجلس برسانند، وجه‏ی قانونی پیدا خواهد کرد. ولی از مفاد قانون کنونی این که کاندیداها جمع شوند و نظارتی درست کنند و خودشان برنامه‏ای داشته باشند، برداشت نمی‏شود.

آیا نامزدها، می‏توانند این‏گونه مدعی شوند که تشکیل کمیته، منع قانونی ندارد؟

منع قانونی که می‏گویند، منظورشان این است که از قانون بر خلاف این استنباط نمی‏شود، شاید چنین وجهی داشته باشد. اما آنان چیزی لازم دارند که قانون ضابط به آن‏ها اجازه بدهد. یعنی الان به آن‏ها دستور بدهد که این کمیته را تشکیل بدهند یا می‏توانند تشکیل بدهند. اما این که از آن‏چیزهایی که ساکت است، خواسته باشیم استفاده‏ی قانونی کنیم و در موارد سکوت بگوییم قانون به ما اجازه داده، فکر نمی‏کنم مستفاد از قانون باشد.

از آقای الویری می‏پرسم که آیا دلایل خود را با مقامات وزارت کشور یا شورای نگهبان مطرح کرده‏اند و پاسخی گرفته‏اند؟

در این زمینه، مکاتباتی کرده‏ایم. امروز هم نامه‏ای را خطاب به شورای نگهبان و وزارت کشور امضا کردیم و طی آن تقاضا کردیم که اجازه بدهند در چهارچوب ضوابط قانونی، این کار نظارتی ما انجام شود.

شروع کار شما به لحاظ عملی و اجرایی چگونه است؟

هنوز که آن مراحل کار ما شروع نشده است. اولین مرحله عبارت از این است که به موجب خود مصوبه‏ی قانونی، ناظری که ما تعیین می‏کنیم، اجازه دارد در هیأت اجرایی شرکت کند. ولی متأسفانه‏‏، وزارت کشور در بخش‏نامه‏ای که صادر کرده است، اجازه‏ی حضور ناظرین ما را در هیأت‏های اجرایی نداده است. این اولین تخلف است.

مراحل بعدی عبارت از این است که ناظر ما باید اجازه داشته باشد از ابتدای رأی‏گیری تا زمان شمارش آرا حضور داشته باشد که داریم پی‏گیری می‏کنیم که به طور کامل قابل انجام باشد.

در ارتباط با حضور چهل و شش هزار ناظر که در قانون انتخابات هم پیش‏بینی شده است، ظاهراً نباید مشکلی داشته باشید.

ما می‏توانیم چهل و شش هزار ناظر داشته باشیم. اما بحث این است که آیا اجازه می‏دهند این ناظرین از ابتدای رأی‏ گیری تا پایان شمارش آرا و هم‏چنین جمع‏آوری صندوق‏ها، حضور داشته باشد یا خیر؟ بحث ما این است که مفاد قانون و محتوای آن، نشان می‏دهد که ناظر ما در تمام مراحل می‏تواند حضور داشته باشد. بنابراین، داریم تلاش می‏کنیم از اختیاراتی که قانون به ما داده است، دفاع کنیم.

به این ترتیب، مخالفت شورای نگهبان با حضور نماینده‏ی شما در همه‏ی مراحل است. همین‏طور است؟

بله، البته به طور صریح این را نگفته‏اند، منتها ما به دنبال آن هستیم که به یک نقطه‏ی تفاهم برسیم. چون قانون اجازه می‏دهد ما در تمام مراحل نماینده داشته باشیم. اولین مرحله‏ی آن که حضور در هیأت‏ اجرایی است، فعلاً نقض شده است. به دنبال آن هستیم که بقیه‏ی‏موارد آن را قبل از این‌که روز رأی‏گیری فرابرسد، شفاف و روشن داشته باشیم.

محمد‌تقی محصل همدانی، رییس کمیسیون قضایی مجلس هفتم

در این زمینه، آقای محصل همدانی نیز تصریح می‏کنند که:

وقتی می‏گویند نا‏ظر بر انتخابات، یعنی از اول تا آخر و بر نتیجه‏ی انتخابات نیز نظارت دارند و می‏توانند اظهارنظر و نظارت کنند.

همان‏طور که اشاره کردم، «کمیته‏ی مستقل و مردمی صیانت از آرا» هم وجود دارد و آقای جلال‏الدین حجتی، سخن‏گوی آن هستند:

ما کمیته‏ی صیانت از آرایی داریم که آقایان کاندیداهای اصلاح‏طلب، کروبی و میرحسین موسوی، تشکیل داده‏اند. در این کمیته از طرف آقای کروبی، آقای الویری و از سوی آقای میرحسین موسوی، آقای محتشمی‏پور حضور دارند و ما هم با این کمیته همکاری داریم.

اگر ممکن است در مورد کمیته‏ی خودتان که با این کمیته همکاری دارد، توضیحاتی بدهید.

کمیته‏ی مستقلی به نام «کمیته‏ی مستقل مردمی صیانت از آرا» تشکیل شده و بر دو نکته تأکید کرده است: یک نکته این‌که این کمیته از تمامی احزاب و گروه‏ها مستقل است و تلاش دارد از تمام پتانسیل مردمی استفاده کند که مردم خود در صحنه باشند و از رأی‏شان صیانت کنند.

ابزار اعمال این اراده‏ی شما چگونه فراهم می‏شود؟ شما چگونه می‏توانید این را اجرایی کنید؟ وقتی مستقل از ستادهای انتخاباتی هم می‏خواهید عمل کنید؟

ما مستقل از جریانات و گروه‏ها عمل می‏کنیم، ولی مطمئناً با این دو کاندیدا تعاملاتی داریم و بخشی از کارمان از طریق آنان عملی می‏شود.

ما چند مرحله را در نظر گرفته‏ایم. مرحله‏ی اول این بود که از طریق ظرفیت‏های قانونی فشار آورده شود که شورای نگهبان و وزارت کشور، نفس قانون را رعایت کنند و به معنای دقیق کلمه، از معتمدین محلی و افرادی استفاده کنند که حداقل، استقلال‏شان به اثبات رسیده باشد.

ولی متأسفانه، این درخواست ما و کاندیداهای محترم که در نامه‏ی مشترکی چنین درخواستی را کرده‏ بودند، در اکثریت حوزه‏ها، اعمال نشد. در وهله‏ی بعدی، تأکید ما این است که باید از طریق نمایندگان کاندیداها، یک مونیتورینگ بسیار دقیق و خدشه‏ناپذیر از انتخابات ارائه کرد تا توسط این مونیتورینگ دیگر کسی نتواند هیچ‏گونه خدشه‏ای به انتخابات وارد کند.

هم‏چنین ما از مردم می‏خواهیم که مخصوصاً، در قبال صندوق‏های ثابت، احساس وظیفه‏کنند، در اطراف صندوق حضور داشته باشند و هرگونه تخلفی را گزارش کنند تا مونیتور شود. به هر حال، از تمام افکار عمومی استفاده می‏شود که حتی‏المقدور، کم‏ترین خدشه به انتخابات وارد شود.

می‏توان گفت که شما نیروی اجرایی و امکانات خود را در اختیار ستادهای اصلاح‏طلبان خواهید گذاشت؟

بله، قطعاً همین‏طور خواهد بود. نه تنها ستاد اصلاح‏طلبان، بلکه ستادهای هر کاندیدای دیگری هم که بخواهند در زمینه‏ی صیانت از آرا تلاش کنند و بتوانند کار کنند، ما مشکلی نداریم. ولی قدر مسلم این است که این مسأله برای ستادهای اصلاح‏طلبان مهم است و اگر قرار باشد جابجایی آرایی صورت بگیرد، به ضرر این آقایان انجام خواهد شد.