انکار بس است، کشتار ارامنه را بپذیرید

به مناسبت ۲۴ آوریل، عصر سه‌شنبه ۱۵ اردیبهشت ۱۳۸۸، سال‌روز نژاد‌کشی ارمنیان توسط دولت ترکیه عثمانی مراسمی در باشگاه فرهنگی آرارات در خیابان ونک تهران از سوی هیأت برگزار کننده نود و چهارمین سالگرد این فاجعه انسانی با حضور گروه کثیری از نویسندگان، شاعران، روزنامه‌نگاران و نقاشان ارمنی به همراه دیگر اقشار ارامنه مقیم ایران برگزار شد.

در ابتدا فیلمی از زندگی و سرانجام فاجعه‌بار ‌هراند دینک، روزنامه‌نگار ارمنی‌تبار ترکیه که سردبیر هفته‌نامه «‌اکوس» بود به نمایش درآمد. هراند دینک در ۱۹ ژانویه ۲۰۰۷ در مقابل دفتر نشریه‌اش به قتل رسید. در این فیلم شخصیت‌های ادبی و سیاسی ترکیه همچون اورهان پاموک قتل این روزنامه‌نگار دموکرات و آزادی‌خواه را محکوم کردند و آن را فاجعه‌‌ای برای ترکیه و دموکراسی دانستند.

در بخشی دیگر روبرت مارکاریان بخشی از خاطرات سید محمد علی جمالزاده را از مشاهداتش از وقایع ۱۹۱۵ قرائت کرد. سپس گئورگ وارطان، نماینده پارلمانی مردم ارامنه سخنرانی خود را درباره تاریخچه این قتل عام در سال ۱۹۱۵ بیان داشت.

اجرای شعری از ‌سیا مانتو توسط گروه کر

برنامه بعدی مراسم اجرای موسیقی و آواز بود که شعری از شاعر ملی ارامنه، ‌سیا مانتو توسط گروه کر و ارکستر به رهبری ‌ادیک تامرازیان اجرا شد. بعد وزیر مختار کشور ارمنستان در ایران، گور آراکلیان سخنرانی مبسوطی درباره تحولات روابط ترکیه و ارمنستان بیان کرد و در بخشی از سخنرانی خود گفت‌:

«قرن بیستم سرآغازی فاجعه‌بار برای ملتی کهن داشت. فاجعه‌ای به بزرگی قتل عام یک ملت که هدف آن ریشه‌کن کردن و نابودی ملت ارمنی بود. در سال ۱۹۴۸ هنگامی که سازمان ملل متحد کنوانسیون ژنوسید را پذیرفت و تعریفی جامع برای این اصطلاح حقوقی پیشنهاد کرد همه دریافتند که روایدادهای سال ۱۹۱۵ در ترکیه عثمانی و ارمنستان غربی با تعاریف این کنوانسیون مطابقت دارد. ولی این کنوانسیون هر چند که به گفته تدوین‌کننده و مبتکر این تئوری، آقای لمکین، الهام گرفته از رویدادهای سال ۱۹۱۵ بود در آن زمان به قواره ملتی دیگر دوخته شده بود که به دلیل محکوم نشدن قتل عام ارامنه دچار سرنوشتی مشابه شده بود. ولی اگر یهودیان پس از واقعه هولوکاست صاحب کشوری جدید با مرزهای جغرافیایی و اداری شدند، ارامنه در پی قتل عام ـ میهن اجدادی خود را از دست دادند.»

هراند دینک، روزنامه‌نگار ارمنی‌تبار ترکیه

گورآراکلیان در بخشی دیگر از سخنان خود افزود: «‌اولین بار درست ۹۰ سال پیش یعنی در سال ۱۹۱۹ گروهی از روشنفکران و متفکرین ارمنی ساکن در استانبول در صدد برآمدند تا جهانیان را وادار به رسیدگی حقوق حقه ارامنه نمایند. این روند و اقداماتی از این دست در سال‌های بعد نیز از طرف ارامنه ساکن در کشورهای گوناگون ادامه یافت. به طوری که در پنجاهمین سالگرد فاجعه قتل عام بزرگ ارامنه،‌مردم ارمنستان شوروی نیز با وجود فضای خفقان‌آور سیاسی حاکم در کشور، به قافله ارامنه دیاسپورا پیوسته و با آنان همنوا شدند‌.»

وی در ادامه سخنان خود چنین می‌گوید: «‌ارمنستان پس از کسب استقلال بارها به ترکیه پیشنهاد برقراری روابط دیپلماتیک و بازگشایی مرزهای دو را کشور را ارائه نموده است. در ضمن درخواست ارمنستان برای انجام مذاکرات پیرامون این مسایل منوط به عدم ارایه هرگونه پیش‌شرطی بوده است‌. ولی پاسخ ترکیه به این گونه پیشنهادات سازنده نبود.‌.. مذاکراتی که از ماه سپتامبر سال ۲۰۰۸ آغاز شده‌اند دارای یک هدف معین بوده و آن رسیدن به یک توافق پیرامون برقراری روابط دیپلماتیک و گشایش مرزها بدون هرگونه پیش شرطی بوده است.»

وزیر مختار کشور ارمنستان در ایران در ادامه‌ی سخنانش گفت: «بدین ترتیب مذاکرات بین دو طرف با درک و تفاهم متقابل پیرامون همین موضوع تا امروز ادامه دارد. ... یقیناً روند عادی‌سازی روابط بین ارمنستان و ترکیه به معنی فراموشی و یا زیر سوال بردن واقعیت قتل عام ارامنه نیست. امروز ده‌ها کشور و سازمان بین‌المللی قتل عام ارامنه را به رسمیت شناخته‌اند و ارمنستان پیوسته از اقدامات آنان استقبال کرده است... این مسأله‌ای است که به عموم ارامنه جهان مربوط می‌شود و همه یقین حاصل کرده‌اند که دادخواهی ارامنه را هیچ‌کس نمی‌تواند به محاق فراموشی بسپارد.‌»

بیتا رهاوی

بخش بعدی شعری دیگر از سیامانتو، شاعر ارمنی بود به نام «‌سرودی برای امید» که توسط بیتا رهاوی قرائت شد. بخشی از شعر بلند ‌سیا مانتو را با هم می‌خوانیم‌:

علی دهباشی

برنامه پایانی اظهار خوشوقتی و تبریک ارامنه از انتخاب علی دهباشی، به عنوان روزنامه‌نگار برتر سال ۱۳۸۷ بود و علی دهباشی پیام مجله بخارا را چنین قرائت کرد‌:

خانم‌ها و آقایان،
در سال‌های پایان صدسالگی فاجعه نژادکشی ارمنیان توسط دولت ترکیه عثمانی هستیم. فاجعه‌ای که علاوه بر کشتار بی‌رحمانه و غیرانسانی، کوچ گسترده و اجباری میلیون‌ها انسان را از زادگاه و وطن‌شان در پی داشت. آن نسل‌کشی و آوارگی هنوز پس از گذشت ده‌ها سال تبعات خود را در پی دارد و شواهد دردناک شاهدان این جنایات در نسل‌های بعدی اثر هولناک خود را گذاشته است.

یکی از یادآوری‌های تلخ تاریخی برای بشریت، همچون جنایات حکومت فاشسیستی هیتلری که فراموش نشده است، همین قصه تلخ ارمنیان است. در زنده نگه داشتن و یادآوری این جنایات که لکه ننگ بشریت است علاوه بر ارمنیان سراسر جهان وجدان عمومی میلیون‌ها انسان همراه بوده است.

انسان‌هایی با نژادها و مذاهب و ادیان گوناگون این فاجعه انسانی را محکوم کردند و در طول قریب به این یک‌صد سال نگذاشتند عمق این واقعه فراموش شود. ما در طول چند صد سال زندگی با ارمنیان در یک سرزمین با خوشی‌ها و دردهای یکدیگر زندگی کرده‌ایم .

جراحت روحی ارمنیان برای ما نیز هست. ایرانیان هموطن ارمنی همواره شاهد بوده‌اند که ملت ایران، روشنفکران و متفکران ما محکوم کننده این جنایات بودند و مجله بخارا به همراه گروه نویسندگان و همکارانش جنایات دولت ترکیه عثمانی و قتل ناجوانمردانه هراند دینک، فعال اجتماعی و فرهنگی و روزنامه‌نگار برجسته ارمنی در سال گذشته را محکوم می‌کند و آرزوی روزهای خوش و سربلندی برای هموطنان ارمنی و سایر ارمنیان جهان را داریم.