«دامن زدن به منازعه، به نفع مردم فلسطین نیست»

مریم محمدی

‌پنج‌شنبه گذشته، نوزدهم دی‌ماه در ایران بیانیه‌ای منتشر شد که جنایات جنگی صورت گرفته در بحران نظامی غزه و به ویژه کشتار غیر نظامیان را محکوم می‌کرد.

با آقای حسن اسدی زید‌آبادی، مسئول کمیته حقوق بشر سازمان دانش آموختگان ایران (‌ادوار تحکیم‌) در روزی که تظاهرات مادران صلح در حمایت از کودکان و غیرنظامیان غزه در مقابل سفارت فلسطین با هجوم نیروهای لباس شخصی مدافع نظام و مردم فلسطین و ضرب و جرح زنان و مردان شرکت کننده مواجه شدند، گفت و گو کرده‌ام.

حسن اسدی زید‌آبادی، مسئول کمیته حقوق بشر ‌سازمان ادوار تحکیم وحدت

مجمع نهادهای غیر دولتی مدافع حقوق بشر در آسیا و اقیانوسیه اساساً چگونه تشکلی است؟

این مجمع، نهادی در کنار مجمع نهادهای ملی حقوق بشر در آسیا است‌‌. این نهادهای ملی (نیمه دولتی) بر اساس اعلامیه معروف به «پاریس» در کشورها ایجاد می‌شوند.

در ایران هم نمونه آن کمیسیون حقوق بشر اسلامی است. مجمع نهادهای غیردولتی تلاش می‌کند یک شبکه ارتباطی میان تشکل‌های غیر دولتی حقوق بشر در آسیا و ناظر بر عملکرد نهادهای ملی حقوق بشر‌ی باشد.

سازمان دانش‌آموختگان ایران هم یکی از اعضای ایرانی مجمع است. دو عضو دیگر «کانون مدافعان حقوق بشر» و «سازمان حقوق بشر کردستان» هستند. سازمان ما، سال گذشته (۲۰۰۸) به سیزدهمین نشست این نهاد که در مالزی تشکیل شد، دعوت شده بود.

با این‌که از سفر آقای عبدالله مؤمنی به نمایندگی از سازمان جهت شرکت در این نشست ممانعت شد، سازمان به عضویت آن پذیرفته شد. در نشست مالزی، دو بیانیه صادر شد یکی از طرف نهادهای ملی آسیا و یکی هم از طرف تشکل‌های غیر‌دولتی حقوق بشر که در هر دو بیانیه، مطالبی در مورد نقض حقوق بشر در ایران آورده شده بود.

شما مسئول کمیته حقوق بشر (‌سازمان ادوار تحکیم وحدت) هستید و گویا طرح بیانیه‌ای که روز پنج‌شنبه منتشر شد، پیشنهاد این کمیته بوده، چرا به ضرورت چنین فراخوانی رسیدید؟

واقعیت این است که بحران نظامی شکل گرفته در باریکه غزه و ابعاد فاجعه‌بار وضعیت بیش از یک میلیون و نیم از ساکنان این منطقه، مسأله‌ای نیست که بتوان از کنار آن گذشت.

هر جنگی دردناک است اما مشاهده وضعیتی که طی آن غیرنظامیان این‌گونه بی‌محابا قربانی جنگ‌افروزی قدرت‌های سیاسی و ناتوانی آن‌ها از دستیابی به یک صلح پایدار می‌شوند، به شدت نگران‌کننده و آزار‌دهنده است.

در شرایط کنونی، شاهد یک‌سری موضع‌گیری‌ها داخل ایران هستیم‌. مواضعی که در برخی موارد تنها از سر رفع تکلیف آن هم نه یک تکلیف انسانی که نوعی وظیفه حکومتی ابراز می‌شود و اصلاً ابعاد واقعی قضیه را نشان نمی‌دهد و چه بسا بی‌ربط هم باشد.

یعنی این جنایات جنگی که اتفاق می‌افتد و حقوق شهروندان غزه را نقض می‌کند به هر حال یک مسأله بین‌‌المللی است و تقریباً بی‌معنا است که یک بیانیه یک صفحه‌ای بدهیم برای مصارف داخلی، مگر در داخل کشور کسی مخالفتی دارد؟

از این‌رو تلاش کردیم از امکانات منطقه‌ای و بین‌المللی که داریم استفاده کنیم تا واکنش جدی‌تری داشته باشیم. پیش‌نویس بیانیه در کمیته حقوق بشر سازمان تهیه شد و برای اعضای مجمع آسیایی ارسال شد که خوشبختانه با استقبال خوبی هم مواجه شد و تا زمان انتشار آن در سایت‌های داخل کشور تقریباً ۱۰ نهاد آسیایی از کشورهای مختلف آن را امضا کردند.

به نظر شما ورود نهادهای حقوق بشری غیر دولتی در این موضوع چه اهمیتی دارد؟

نهادهای مدافع حقوق بشر، علی‌القاعده نهادهایی غیردولتی و مردم‌نهاد هستند، دولت‌ها علی‌الاصول ناقضان حقوق بشرند و نمی‌توان انتظار چندانی از آن‌ها برای دفاع واقعی از حقوق شهروندان داشت، به ویژه دولت‌های غیر مدرن و قدرت‌های خودکامه که در منطقه ما کم هم نیستند.

به هر ترتیب ما به عنوان یک نهاد غیردولتی در چارچوب مجمع نهادهای آسیایی امکان فعالیت داریم، یعنی در کشورهایی که به طور معمول علاوه بر این‌که داخل حکومت‌های خود احترام چندانی به حقوق بشر نمی‌گذارند در سیاست‌های خارجی آن‌ها هم توجه به حقوق انسان‌ها نقش چندانی ندارد.

به هر روی به اعتقاد من، همگرایی میان نهادهای مردمی و جوامع مدنی کشورهای این منطقه می‌تواند نقش مهمی در پیشبرد صلح و حقوق بشر داشته باشد.

امیدوارم اعضای ایرانی این نهاد بتوانند نقش جدی‌تری در آن ایفا نموده و در جهت اتحاد بیشتر این نهادهای مدافع حقوق بشر در منطقه آسیا کمک نمایند و متقابلاً از این امکان بین‌المللی به نحو مطلوبی استفاده نمایند.

آیا شیوه‌های دولتی را کافی، یا گویا نمی‌دانید؟ یا آن‌ها به نحوی متفاوت از موضع‌گیری‌های شما هستند؟

به نظر من، هنگامی که شهروندان فلسطینی زیر شدیدترین تهاجمات نظامی هستند، به طور کلی هرگونه بحث سیاسی و دامن زدن به منازعه طرفین اقدام صادقانه و در جهت منافع مردمان فلسطین نیست، چرا که هیچ منفعتی بالاتر و مهم‌تر از جان و امنیت برای فلسطینیان وجود ندارد.

در مجموع ما فکر می‌کنیم اولین خواسته‌ هر کسی که در این قضیه وارد می‌شود، بایستی توقف عملیات نظامی و یا حداقل ارائه تضمینی برای مصونیت شهروندان غیرنظامی در غزه باشد.

در اینجا شاید لازم باشد که از دولت ایران هم پرسیده شود با این همه تبلیغاتی که به راه انداخته واقعاً چه اقدامی برای این هدف کرده است؟ کدام تلاش جدی سیاسی و دیپلماتیک برای توقف جنگ و آتش‌بس صورت گرفته است؟ آیا یک‌سری تبلیغات با مصارف داخلی دردی از شهروندان بی‌گناه فلسطینی دوا می‌کند؟

آیا این نهاد، برنامه‌ای جز صدور بیانیه دارد‌؟ مثلاً تشکیل ملاقات‌ها و یا سمینارها و یا تلاش‌های عملی دیگری در جهت ایجاد صلح در منطقه؟

تاکنون که چنین پیشنهادی مطرح نشده است. و این بیانیه هم از سوی کمیته حقوق بشر ادوار تحکیم ارایه شده است. به هر حال من فکر می‌کنم از این مجمع در حد و اندازه خودش باید انتظار داشت و مثلاً نمی‌شود انتظار چندانی از یک نهاد غیردولتی بین‌المللی آن هم در سطح آسیا داشت، چون به طور کلی چنین فضایی در آسیا وجود ندارد.

هنوز آن سطح از توسعه‌یافتگی که مثلاً نهادهای جوامع مدنی کشورهای یک منطقه بتوانند واکنش عملی سریعی انجام بدهند در اینجا وجود ندارد و به نظر می‌رسد عمده‌ترین فعالیت این نهاد در حد ایجاد یک شبکه اطلاعاتی و تبادل اخبار و نیز موضع‌گیری باشد که همین هم به نظرم ارزشمند است.

و آخرین سوال این‌که تظاهرات مسالمت‌آمیزی که به دعوت کمیته مادران صلح در مقابل سفارت فلسطین برقرار شده بود، مورد هجوم لباس شخصی‌‌ها قرار گرفت. نگران نیستید که نهاد شما نیز از جانب چنین جریاناتی دچار مشکل شود؟

البته به یاد دارم با تجمع مشابه‌ای نیز که در زمان جنگ سی و سه روزه برگزار شد، مخالفت‌هایی شد و ممانعت به عمل آوردند. ولی در هر حال این رفتارهای بیمارگونه حاکمیت که حتی صدای مستقل موافق با صدای خودش را هم نمی‌تواند تحمل کند، علاوه بر این‌که به خوبی نشان می‌دهد تا چه حد دلسوزی‌های آقایان برای ملت فلسطین واقعی است، نشانه‌ای دیگر از واهمه حاکمیت از هر گونه تجمع و تشکلی فارغ از محتوا و هدف آن است.

در مورد نگرانی هم باید بگویم البته این نگرانی‌ها همواره وجود داشته است و به خصوص در روزهای اخیر، رفتارهای بی‌ضابطه و خارج از منطق برخی نهادهای حاکمیت که شاید متأثر از درگیری‌های برون مرزی هم باشد، فضای نا‌امنی را برای فعالان جامعه مدنی فراهم آورده است. اما این مسایل هیچ‌کدام نمی‌تواند مانعی در برابر ابراز عقیده و موضع‌گیری فعالانه ما باشد.

متن بیانیه به این شرح است:

۶. در تمام مراحل، تعهدات بین‌المللی خود در چارچوب معاهدات چهارگانه ژنو و عرف‌های مسلم جهانی در این رابطه را اجرایی نمایند.