تاریخ انتشار: ۲۷ بهمن ۱۳۸۶ • چاپ کنید    

مجازات زبان، در سال بین‌المللی زبان‌ها

بکتاش سیاووش

درحالیکه سال ۲۰۰۸میلادی از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان سال بین‌المللی زبان‌ها نامگذاری شده است، وزارت اطلاعات و فرهنگ جمهوری اسلامی افغانستان، درست در دومین ماه سال بین‌المللی زبان‌ها که سازمان "یونسکو" از تمام دولت‌ها، ارگانهای ملل متحد، سازمان‌های جامعه مدنی، سازمان های آموزشی، انجمن‌ها و سایر موسسات مرتبط و علاقه‌مند دعوت به فعالیت، تقویت و مراقبت ویژه از زبان ها و ترویج و پاسداری از تمام زبان ها کرده؛ سه تن از خبرنگاران افغان را در پیوند به استفاده از "واژه‌های فارسی" در شهر مزارشریف درشمال افغانستان مورد خشم قرار داد.


تجمع اعتراض‌آمیزِ بیش از صد تن از فارسی‌زبانان افغان در لندن- عکس‌ها از زمانه

زبان فارسی دغدغه اساسی
هرچند قبل از این نیز وزارت اطلاعات و فرهنگ جمهوری اسلامی افغانستان بزرگترین دغدغه خود را از بکار گیری "واژه‌های فارسی" در رسانه‌های این کشور به گونه شفاهی اعلام داشته بود اما این نخستین بار است که وزارت اطلاعات و فرهنگ جمهوری اسلامی افغانستان با ارسال نامه‌ی رسمی به رادیو تلویزیون محلی بلخ "بصیر بابی" خبرنگار این رسانه محلی را که در عین حال برای تلویزیون ملی افغانستان از شهر مزارشریف گزارش تهیه می‌کرده است، به علت استفاده "واژه‌های فارسی" به جای "واژه‌های پشتو" نظیر "پوهنزی" (دانشکده) یا "پوهنتون" که در فارسی "دانشگاه" می‌شود را خلاف اصول و فرهنگ اسلامی و افغانی خواند و او را از کار برکنارساخته و دو تن از بلند پایگان این رسانه محلی را در همین پیوند "مجازات نقدی" کرده است.

تجاهل یا تغافل؟
از میان زبان‌های پشتو، دری، ازبکی، ترکمنی، بلوچی، پشه‌يی، نورستانی، پاميری و ساير زبان‌های رايج درکشور، پشتو و دری زبانهای رسمی دولت افغانستان می‌باشند.


این متن ماده‌ی شانزدهم قانون اساسی افغانستان است که دولت افغانستان را برای تقویت و انکشاف همه زبان‌ها در این کشور مکلف ساخته است. اما مشکل در کجاست؟ وزارت اطلاعات و فرهنگ جمهوری اسلامی افغانستان تاکید برآن دارد که در قانون اساسی افغانستان زبان دری به رسمیت شناخته شده است نه فارسی (که وزارت اطلاعات و فرهنگ آن را ایرانی می‌خواند). حال آنکه زبان‌شناسان بدین باورند که فارسی - دری زبانی‌ست که در سه کشور افغانستان، تاجیکستان و ایران با لهجه‌های متفاوت بکار می رود، نه اینکه دری زبان جدا از فارسی باشد.

واکنش‌ها
این اقدام وزارت اطلاعات و فرهنگ جمهوری اسلامی افغانستان از جانب نهاد‌های مدنی، فرهنگیان، دانشگاهیان و نمایندگان مجلس مورد انتقاد شدید قرار گرفته و قرار است وزیر اطلاعات و فرهنگ جمهوری اسلامی افغانستان برای توضحیات دراین مورد به مجلس نمایندگان حاضر شود. نمایندگان در مجلس جدا از این مساله به چند مورد دیگر تخلفات فرهنگی صورت گرفته از جانب وزیر اطلاعات و فرهنگ نیز اشاره نموده و از وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان خواستار توضیحات هستند. دست کم یکماه قبل وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان تابلوی "نگارستان ملی" را به "گالری ملی" تغییر نام داد و دلیل ارائه شده از جانب این وزارت برای این اقدام، جامع بودن مفهوم "گالری" نسبت به "نگارستان" می‌باشد. اما نمایندگان مجلس و شماری از فرهنگیان به اقدامات اخیر این وزارت مظنون بوده و این اقدامات وزارت را در پیوند با آنچه چند دهه قبل در افغانستان به عنوان جایگزینی واژه‌های "پشتو" به جای واژه‌های "فارسی دری" و نام نهادن برآن به عنوان "مصطلحات ملی" در پیوند می‌دانند.


اما پژوهشگران زبان در افغانستان بدین باورند که در افغانستان در حال حاضر زبان ملی وجود نداشته و در نبود زبان ملی کاربرد "مصطلحات ملی" یا ترمینولوژی زبان هم معنی خود را از دست می‌دهد.

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

این اصطلاحات ملی (ترمینالوژی) را، چه کسی تعریف کرده است؟ آیا هرچه واژه غیرپشتو در افغانستان وجود دارد، غیرملی است.

-- مریم ، Feb 16, 2008

این قضیه جدا از آن که ناشی از پیچیدگی های درونی جامعه ی اففانستان می باشد، یک جنبه ی سیاسی و نو استعماری نیز دارد که می باید همه ی فارسی زبان ها اعم از اقوام گوناگون ایرانی، افغانی و تاجیک نسبت به آن هوشیار باشند و در دامچاله های نو استعماری آمریکا و متحدانش نیفتند. مدت هاست که حرکتی خزنده در جهت تضعیف فرهنگ ایرانی ( که مسلمن ورای مرزهای جغرافیایی ایران امروز هستی دارد) تدارک شده و به آرامی پیش می رود. در گام یکم تاجیکان تاکید می کنند که زبانشان تاجیکی است، بعد افغانستان با تاکید بر یکی نبودن زبان دری و فارسی به این جریان سرعت می بخشد و همزمان واژه ی "farsi" در زبان انگلیسی جایگزین "persian" که جامعیت بیشتری دارد و سابقه ی تاریخی درازتر و در واقع معادل "فارسی" در زبان انگلیسی است می شود.
همزمان جریان های جدایی طلب با تکیه بر اصل "حق تحصیل به زبان مادری" از منشور حقوق بشر شروع به مطالبه ی خواسته های جدایی طلبانه ی خود در قالب احقاق همین یک اصل از منشور حقوق بشر سازمان ملل متحد می کنند.
درکتاب های تاریخ هنر از حدود پانزده سال پیش به این سو اصطلاح "هنر اسلامی" رواج پیدا می کند و شاخه ای که تا این زمان به گونه ای مستقل و به نام "هنرایرانی" یا "persian art" شناخته می شده به زیر مجموعه ای از هنر اسلامی بدل می شود.

طبیعی است در چنین فضایی که یک آذری ایرانی، فارسی را زبانی بیگانه می انگارد و حکومت افغانستان واژه ی زیبای "نگارستان" را به "گالری" تغییر می دهد، جوانان تهرانی هم به جای "خداحافظ" و "بدرود"، "بای" و "چائو" می گویند.

-- مراد ، Feb 17, 2008

اينكه زبان ما را ايرانى و نه فارسى ميخوانند، از كم فهمى است .اين دولت بى توان جمهورى اسلامى است كه سياست انفعالى دارد و به اين دولت دست نشاندهء حميد كرزاى اجازه ء چنين گستاخى هايى را مي دهد ، يك روز بخاطر اخراج چند پناهجوى غير قانونى آنچنان فرياد راه مي اندازند و امروز هم چند واژهء فارسى را بيگانه ، ولى جايگزين هاى اينگليسى و پشتون آنها را استعمال مي كنند !

-- مهران / آمستردام ، Feb 17, 2008

در رابطه به برخورد وزیر فرهنگ افغانستان با زبان فارسی دری، در سایت خبر پرس، یک کاریکاتور دیدنی منتشر شده است.
www.khabarpress.com

-- عبدالله خداداد ، Feb 17, 2008

اينها كه براى مصرف داخلى همواره تمام شعرا و بزرگان فرهنگى و تاريخ ما را يكجا مصادره كرده اند ، حالا چگونه واژه گان پشتون را بجاى فارسى برميگزينند ؟ البته فراموش نفرمائيد كه افغانستان در سى سال گذشته همواره تحت اشغال روسيه ، پاكستان و آمريكا بوده ، پس ميبايست كه دولت كنونى هم كه دست نشانده است از ديگران دستور بگيرد
اشكان - لندن

-- اشكان - لندن ، Feb 17, 2008

نظر آقای مهران تاسف آور است. ایشان به احتمال بسیار زیاد مزه بیگانه ترسی را چشیده اند ولی خود با چنین لحنی حرف می زنند.

-- افغان دوست ، Feb 17, 2008

،دوستان ایرانی ماباید بدانندکه مردم تاجیک افغانستان که به زبان فارسی دری صحبت میکنند،حتی توان شنیدن دری جدا از فارسی را ندارند.ولی یک تعداد از پشتون ها که به دنبال قل وقم زبان فارسی برآمده اند،نخست میخواهند برای مردم افغانستان بگویند که شما باید افتخار کنید که زبان شما دری یعنی زبانی است که در دربار به ان تکلم میشده است،اما دوستان ایرانی ما باید بدانند که در افغانستان قوم تاجیک به هیچ عنوان نمیخواهد دری را از فارسی جدا سازد پس برای ماست تا اینکه یکدیگر را تخریب کنیم به تقویت یک دیگر بپردازیم.
سپاس

-- توجه ، Feb 18, 2008

برطبق اطلاعاتی که اینجانب از دوستان افغانی به دست آوردم در این کشور پشتو و دری دو زبان عمده و رسمی مردم بشمار میرود.اما تعدادمردمی که زبان مادریشان پشتو ست اکثریت دارد. از آنجا که زبان دری نسبت به پشتو , ساده تر , خوش آهنگ ترو دارای پشتوانه فرهنگی و ادبی قوی تراست , بعنوان زبان اهل قلم و ادب مورد توجه پشتو زبانان نیز هست چنانکه اکثر آنان دری را می فهمند و بدون لهجه بدان صحبت می کنند.مرحوم ظاهر شاه و سلف وی پشتون بودند و حامد کرزای نیز خود از این طایفه است. طالبان هم در زمان حکومت خود پشتو را زبان رسمی افغانستان قرار دادند.اینکه میان زبانهای دری , تاجیکی و فارسی در اصل تفاوتی وجود ندارد تردیدی نیست . تنها وجه تمایز آنها, یکی واژه هایی است که در 70-80 سال اخیر توسط فرهنگستان زبان فارسی در مقابل کلمات غربی و یا عربی ساخته شده است مانند هواپیما , شهرداری , بهداری و صدها نمونه دیگر که از دید دری زبانان یک بدعت در مقابل سنت است.همانطور که اهل تسنن نیز شیعه گری را یک بدعت در دین اسلام می دانند و با آن سر ناسازگاری دارند.دومین وجه تمایز , تفاوت لهجه است که محتملا لهجه دری و تاجیکی اصیل تر به نظر میرسد.
یکی از دلایل مهمی که دولت افغانستان هم در مقابل زبان فارسی ایستاده است نشأت گرفته از ضعف و بدنامی جمهوری اسلامی در جهان است که حضرت حامد کرزای به علت اینکه کشورش از چپ وراست میهماندار سران و نظامیان آمریکا , استرالیا , انگلیس و غیره است واین روزها وجهه ای یافته , می خواهد به نوعی از نزدیکی به ایران تبری جوید همانطور که توان دارد جلوی جریان هیرمند به سیستان را بگیرد.

-- Farshad ، Feb 18, 2008

تا خون در رگ ماست
پارسی مذهب ماست
ما پارسی بوده ایم، هستیم و خواهیم بود

-- بهنام ، Feb 19, 2008

بنده یکی از پشتون تبار های افغانستان هستم که در حال حاضر در افغانستان زنده گی میکنم،اما این اقدام وزیر اطلاعات وفرهنگ افغانستان برایم قابل قبول نمی باشد، زیرا در حال حاظر بهتر آنست تا ما نان و آب را بر سفره های مردم افغانستان بیاوریم نه اینکه زبان کسی را محکم بگیریم که لطفآ چنین بگو و چنان نگو،
من از وزیر فرهنگ افغانستان تمنا دارم که لطفآ پست وزارت فرهنگ را برای یک شخصیت فرهنگی بسپارد و بیش ازین آب به آسیاب دشمن نریزد.

-- نسیم زور ، Feb 20, 2008

امروز جهان در کجا رسید شما مردم هنوز هم به دنبال الف و ب هستید.

-- تمیم نوری از انستیتیوت گویته "آلمان" ، Feb 20, 2008

نظر بدهید

(نظر شما پس از تایید دبیر وب‌سایت منتشر می‌شود.)
-لطفا به زبان فارسی کامنت بگذارید.
برای نوشتن به زبان فارسی می توانید از ادیتور زمانه استفاده کنید.
-کامنتهایی که حاوی اتهام، توهین و یا حمله شخصی باشد هرز محسوب می شود و منتشر نخواهد شد.


(نشانی ایمیل‌تان نزد ما مانده، منتشر نمی‌شود)