«۱۴ قرن به حق زن‌ها در زمینه ارث ظلم شده»

مریم محمدی

روز سه‌شنبه در مجلس شورای اسلامی، یک فوریت طرحی در مورد تغییر قوانین ارث‌بری زنان به تصویب رسید. این طرح را جامعه‌ زینب به مدیریت خانم مریم بهروزی تهیه کرده بود. در این مورد با ایشان گفت‌وگویی کرده‌ایم:

مریم بهروزی، دبیر کل جامعه زینب

بسم‌الله الرحمن الرحیم. ما از اوایل امسال طرحی را تهیه کردیم هم در کمیته‌ی حقوقی جامعه‌ زینب، و هم در جلسات حقوقی شورای اصول‌گرایان، تحت عنوان «اصلاح ارث زنان از همسرانشان» و این را در درجه‌ی اول خدمت آقای هاشمی و مجمع تشخیص مصلحت بردیم. ایشان فرمودند که من با این طرح موافق‌ام؛ اما تشخیص مصلحت قانون تصویب نمی‌کند؛ این را باید به مجلس بدهید. اما در صورتی‌ که این طرح برود مجلس و مجلس این را تصویب بکند و شورای نگهبان رد بکند، بیاید مجمع تشخیص مصلحت، انشاالله تصویب خواهد شد. این‌جا نظر خوبی نسبت به این طرح دارند.

آیا این‌که شما مقداری اعتماد داشتید به این‌که این طرح سرانجام در مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد تایید قرار می‌گیرد، در موفقیت تصویب این طرح تاثیر داشت؟

بله؛ آن هم تأثیر داشت؛ یعنی در فضاسازی تاثیر داشت. بعد هم این طرح را من فرستادم خدمت آقای دکتر حداد عادل، خدمت رییس قوه قضاییه، خدمت مقام معظم رهبری و خدمت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و بسیار مسئولینی که می‌توانستند صاحب‌نظر باشند و تاثیرگذار در قانونی شدن این طرح حقوقی.

خانم بهروزی ممکن است کمی توضیح بدهید ایرادات شما به قانون فعلی ارث‌بری زنان چه بوده و قرار است الان طبق مصوبه‌ی جدید چه تغییراتی ایجاد بشود؟

من اعتقادم این بوده و هست که ۱۴ قرن به حق زن‌ها در این زمینه ظلم شده. که در قرآن برای زن‌ها گفته است «زن‌ها از اموال شوهرشان ارث می‌برند» یکسان ذکر شده است. ولی در اجرا آمده‌اند ارث زن را، یک‌هشتم یا یک‌چهارم، «هوایی» قرار داده‌اند؛ یعنی در واقع هوا کردن ارث زن بوده. و این طرح می‌گوید که زن‌ها همان گونه که مردها از اموال همسرشان ارث می‌برند، زن‌ها هم از اموال شوهرشان ارث می‌برند و دیگر قضیه هوایی منتفی است و از زمین و عرصه هم ارث خواهند برد.

خب این را ما خدمت آقای دکتر حداد عادل دادیم که آقای حداد عادل پاسخ نامه‌ی من را دادند و مرقوم فرمودند که من این را به کمیسیون قضایی فرستاده‌ام و از این به بعد هم من پیگیری می‌کنم. به حمدالله روز سه‌شنبه این طرح حقوقی در مجلس مطرح شد و رأی آورد و من همین‌جا هم تشکر می‌کنم از آقای دکتر حداد عادل و هم تشکر می‌کنم از کمیسیون قضایی و هم از نمایندگان محترمی که به این طرح حقوقی رأی دادند و حق زنان را در این زمینه احقاق کردند.

خانم بهروزی این طوری که من در این لایحه دیدم به این ترتیب بود که زن طبق این لایحه می‌تواند از همه‌ی دارایی مرد ارث ببرد؛ اما نه عین خود دارایی را، بلکه مبلغ و بهای آن را. مثلاً اگر خانه‌ای هست یا باغی، قیمتش را. آیا این طور است؟

اشکالی ندارد؛ فرقی نمی‌کند که چه خود زمین را تقسیم کنند و بخشی‌ از آن را اختصاص بدهند، چه مبلغ آن را بپردازند. زن حتی اگر مبلغ آن را هم که بگیرد، می‌تواند برای خودش جای دیگر زمین بخرد، اگر نه! از همان مبلغ آن استفاده بکند.

خانم بهروزی این در صورتی که تصویب شود، در مورد قانون ارث‌بری زنان از همسرانشان هست. در مورد قانون ارث فرزندان از پدر که دختر نصف پسر ارث می‌برد، آیا در این مورد هم شما طرح و برنامه‌ای دارید؟

در مورد ارث زن و ارث مرد، ما اصلاً مشکلی نداریم. یعنی همان طور که خداوند در قرآن کریم، احکام نورانی اسلام، ذکر کرده، در قوانین اجرایی و مدنی ما هم همین‌ گونه است. بعضی از جاها هست که زن نصف مرد ارث می‌برد؛ مرد دو برابر زن ارث می‌برد. بعضی از جاها زن دو برابر مرد ارث می‌برد و مرد نصف زن ارث می‌برد. بعضی از موارد هم هست که زن و مرد با هم برابر ارث می‌برند.

این تنظیم ارث به صورت عادلانه حکمت پروردگار است و ما نسبت به هیچ یک از این موارد، هیچ گونه اعتراضی نداریم؛ بلکه کاملاً آن را پذیرفته‌ایم و این را کاملاً عادلانه می‌دانیم. تنها جایی که حق زن ضایع شده بود، همین مورد «هوایی» ‌کردن ارث زن از شوهرش بود که الحمدالله اصلاح شد.

گفتید مواردی هم هست که زن دو برابر مرد ارث می‌برد و جاهایی هم هست که برابر. ممکن است به این موارد اشاره بکنید؟

آن‌جا که مرد دو برابر زن ارث می‌برد، طبق آیه قرآن، تقسیم ارث بین فرزندان است که پسر دو برابر دختر ارث می‌برد. آن‌جا که زن دو برابر مرد ارث می‌برد، در شرایطی است که زنی از دنیا برود و فرزند نداشته باشد، مال شش قسمت می‌شود. نصف‌اش به شوهرش تعلق می‌گیرد، سه ششم دیگرش دو قسمت می‌شود. دو شش‌ام به مادر می‌رسد و یک ششم به پدر و این‌جا در واقع مادر دو برابر پدر، یعنی زن دو برابر مرد این‌جا ارث می‌برد.

تقسیم ارث بین خواهر و برادرهای امی هم به طور مساوی هست. یعنی اگر خواهر و بردارهای مادری تنها وارث اموالی از یک میت باشند، این‌ها هم برابر ارث می‌برند. یعنی این‌جا زن و مرد با هم برابر ارث می‌برند و آن‌جایی که هم ذکر کردم، یک جا مرد ارث‌اش دو برابر زن است، یک‌جا هم زن؛ و موارد دیگری هم هست. مثلاً نوه‌ی دختری میت اگر پسر باشد، نسبت به نوه‌ی پسری میت اگر دختر باشد، باز این‌جا دختر دو برابر پسر ارث می‌برد.