تجلیل از مدافعان حقوق شهروندی در روز جهانی حقوق بشر

منیره برادران

امسال به مناسبت روز جهانی حقوق بشر از طرف اتحادیه بین‌المللی حقوق بشر آلمان، مدال کارل فون‌اوسیتسکی به «تیم‌های حقوقی» اهدا شد. این کار قدردانی از وکلا و حقوق‌دانانی بود که با سازمان‌دهی و ارائه خدمات فوری و ضروری حقوقی به تظاهرکنندگان و منتقدان سیاست جهانی‌سازی، گام باارزشی را در دفاع از حقوق شهروندی پایه گذاشتند. در ژوئن گذشته صدها هزار نفر در شهر روستوک و هایلیکه‌دام آلمان، محل نشست سران گروه هشت، تجمع و تظاهرات اعتراضی برگزار کردند.

هدف این گروه‌های حقوقی، پاسداری از حق آزادی بیان، آزادی تجمع‌کنندگان و دفاع از حقوق دستگیرشدگان بود. این وکلا و حقوق‌دانان، که تعدادشان به بیش از صد نفر می‌رسید و علامت مشخصه‌شان جلیقه‌های زرد و سفیدرنگی بود که روی لباسشان به تن کرده بودند، در آن هفته پرماجرا، مدام بین روستوک و هایلیگه‌دام در رفت و آمد بودند؛ در همه تجمعات حضور داشتند و هر جا زد و خوردی می‌شد، به سرعت خود را به محل درگیری می‌رساندند.

آن‌ها رفتار پلیس را زیر نظر داشتند تا از پایمال شدن ارزش‌های پایه‌ای حقوق بشر و حقوق شهروندی توسط مأمورین جلوگیری به عمل آورند. اگر خشونتی از طرف پلیس صورت می‌گرفت، به او تذکر می‌دادند؛ اگر کسی دستگیر می‌شد، سعی می‌کردند به عنوان وکیل مدافع وی وارد عمل شوند. به علاوه آن‌ها موارد نقض حقوق بشر و خشونت پلیس را ثبت می‌کردند تا در پیگیری‌های بعدی حقوقی و قضایی آن‌ها را در اختیار دادگاه قرار دهند.

این وکلا و حقوق‌دانان از نقاط مختلف آلمان به طور داوطلبانه گرد هم آمده بودند تا با حضور فعال خویش از حقوق تظاهرکنندگان مخالف جهانی‌سازی در مقابل نیروهای انتظامی آلمان دفاع کنند. برای دریافت مجوز از دستگاه انتظامی و شناسایی مشارکت حقوقی آن‌ها در محل از طرف این دستگاه، مدت‌ها در ادارات سرگردان مانده بودند. پس از کسب اجازه هم، اختیاراتشان محدود مانده بود.

پلیس از تماس آن‌ها با دستگیرشدگان ممانعت به عمل می‌آورد و حتی در مواردی از دستگیری آن‌ها ابایی نکرد. در فیلم‌هایی که آن روزها بر صحنه تلویزیون ظاهر شد، یک مأمور پلیس را دیدیم که یکی از همین جلیقه‌پوشان زرد و سفید را به دنبال خود می‌کشید.

ورینا شپکین، وکیل ۴۴ ساله و رییس یکی از انجمن‌های حقوق‌دان مؤتلف «تیم‌های حقوقی» بود که روز یکشنبه ۹ دسامبر در برلین به هنگام دریافت مدال کارل فون اوسیتسکی سخنرانی کرد. وی شاهد صحنه‌ای بود که به شدت وی را تکان داده بود.

او دستگیرشدگان را دیده بود که در جایی به شکل قفس قرار داده شده بودند. هیچ کس، حتی اعضای تیم حقوقی هم اجازه ورود به این زندان را نداشت. بازداشت‌شدگان از تماس تلفنی با خانواده هم محروم بودند. شپکین می‌گوید: «متوجه شدم که نظام حقوقی ما چقدر شکننده است.»

بر اساس گزارش‌های این تیم، حدود ۱۲۰۰ نفر در آن هفته اعتراضی دستگیر شدند. بعضی دستگیری‌ها موقتی بوده و برخی دیگر که اتهامشان پرتاب سنگ به مأمورین بود، در انتظار محاکمه به سر می‌برند.

کارل فون اوسیتسکی کی بود؟
هدف اتحادیه بین‌المللی حقوق بشر آلمان از انتخاب نام کارل فون اوسیتسکی برای مدال، زنده نگه داشتن یاد یک انسان بزرگ، ژورنالیست و مدافع حقوق بشر آلمانی در دهه ۲۰ و اوایل دهه ۳۰ میلادی است. او از فعالان اتحادیه حقوق بشر آلمان و ناشر مجله ضدفاشیستی و ضدجنگ «صحن جهان» بود.

در سال ۱۹۳۱، اوسیتسکی به دلیل چاپ مقاله‌ای که از اسرار ارتش آلمان در تجهیز خویش برای یک جنگ جهانی دیگر پرده بر می‌داشت، دستگیر و به اردوگاه‌های کار فرستاده شد. در سال ۱۹۳۳ با قدرت یافتن فاشیست‌ها، اتحادیه حقوق بشر هم تعطیل گردید. در سال ۱۹۳۶ برای قدردانی از فعالیت‌های باارزش اوسیتسکی، جایزه صلح نوبل به وی تعلق گرفت و این در حالی بود که او همچنان در اردوگاه به سر می‌برد.

از سال ۱۹۶۲ به بعد، به مناسبت روز جهانی حقوق بشر، هر ساله از طرف اتحادیه بین‌المللی حقوق بشر آلمان، اشخاص یا گروه‌هایی که خود را وقف دفاع از ارزش‌های حقوق بشر کرده‌اند، با مدال کارل فون اوسیتسکی مورد قدردانی قرار می‌گیرند. از چهره‌های سرشناسی که این مدال را دریافت کرده‌اند، می‌توان از اریش فرید، گونتر گراس، گونتر والراف، هاینریش بل و عزیز نسین را نام برد.

به نظر می‌رسد در ۱۰ سال گذشته اما، در سیاست انتخاب کاندیدها تغییراتی صورت گرفته است. حال با این مدال اشخاص و انجمن‌های کمتر شناخته شده‌ای مورد تجلیل قرار می‌گیرد که با قلم و فعالیت خویش، گامی در جهت پیش‌برد ارزش‌های مدنی برداشته اند. دفاع از شهامت مدنی این اشخاص و گروه‌ها ضمناً ارائه نمونه و سرمشقی برای دیگران است.

به عنوان نمونه در سال‌های گذشته افراد و گروه‌های زیر با این مدال مورد قدردانی واقع شدند:
- در سال ۲۰۰۶ دو تن و دو اقدام مرتبط به هم: وکیل مدافع مراد کورناز، که در نتیجه تلاش‌هایش، بی‌گناهی انسانی که سال‌ها بدون مدرک قابل اثبات در گوانتانامو به سر برده بود، برملا شد. و نیز فلورین فاف، که از خدمت در جنگ عراق، که وی آن را خلاف حقوق ملل می‌دید، سر باز زده بود.
- در سال ۲۰۰۰، گروه‌های که با اقدامات خودجوش در استان‌های شرقی آلمان به مقابله با نئونازیست‌ها برخاسته بودند.
- در دسامبر ۱۹۹۸ گروه «بی‌کاغذها» که در فرانسه علیه بی‌حقی انسان‌هایی که پس از سال‌ها زندگی در این کشور، همچنان «غیرقانونی» به حساب می‌آمدند، مبارزه می‌کند.
- در سال ۱۹۹۶ مادران شنبه استانبول برای دریافت مدال کارل فون اوسیتسکی به برلین رفتند. اینان مادران ناپدیدشدگان توسط نظامیان ترکیه هستند که با تجمع در خیابان‌های استانبول، سعی داشتند افکار عمومی را متوجه ظلمی که بر فرزندانشان رفته بود، کنند.
- و در دسامبر ۱۹۹۹، دو زن ایرانی با این مدال مورد تشویق قرار گرفتند: خانم سیمین بهبهانی و من.