قتل‌های ناموسی مرز نمی‌شناسند

شهرزاد پورعبدالله

در آوریل سال ۲۰۰۶، جسد یک دختر جوان لندنی در چمدانی در یک باغ کشف شد. باناز 20 ساله مورد تجاوز و شکنجه پدر و برادرش قرار گرفته و سپس به قتل رسیده بود. قاتلان در ژوئن سال ۲۰۰۷ توسط دادگاه مجرم شناخته شدند.

روز دوشنبه ۲۲ اکتبر امسال، سادیا دختر جوان 20 ساله‌ای که در رشته حقوق تحصیل می‌کرد، توسط برادر خود و جلوی خانه پدریش در بلژیک به قتل رسید. گناه او امتناع از ازدواجی بود که خانواده برای او در پاکستان ترتیب داده بودند. او می‌خواست درسش را تمام کند؛ کار پیدا کند و در بلژیک با کسی که دوست دارد، ازدواج کند. قاتل او فراری است و نامه‌ای از خود بر جای گذاشته که انگیزه‌اش را از این کار توضیح می‌دهد.

۹۷ زن پاکستانی، از ماه ژوئن ۲۰۰۶ تا ژوئن ۲۰۰۷ سوزانده شده‌اند. به آتش کشیده شدن، در اکثر موارد تنبیهی بوده که توسط شوهرانشان انجام شده است. در پاکستان طی سه سال گذشته ۳۲۵ زن به قصد کشت به آتش کشیده شده‌اند. این تنها بخش کوچکی از عمق این فجایع است. علاوه بر ارقام ذکر شده در سال گذشته ۲۳۰ مورد قتل ناموسی در پاکستان ثبت شده است. قاتل این زنان عموماً برادر، شوهر یا مردی متعلق به خانواده است که به دلایلی از قبیل امتناع زن از ازدواج فامیلی، قصد طلاق یا زنا دست به قتلش می‌زند.

علاوه بر آمار فوق در پاکستان بیش از ۳۱۶ مورد قتل ناموسی نیز اعلام شده؛ بدون این که حتی سر زدن عمل خطا از طرف همسر، خواهر و یا دختر ثابت شده باشد.

آمار تجاوز خانگی در پاکستان از این نیز بیشتر است. طی سال گذشته ۵۷۲ مورد تجاوز در محیط خانوادگی گزارش شده که صرفاً به قصد تنبیه صورت گرفته‌اند. این خشونت بیش از این که به مذهب مربوط باشد، مشخصه تمامی گروه‌های فرقه‌ای است. البته سطح آموزش و منطقه‌ای نیز که شخص در آن زندگی می‌کند، در این زمینه مؤثر است.

ریشه این مسأله در کجاست؟
زنان به بهانه حفاظت، زیر بار فرهنگ مرد سالار خرد می‌شوند. آن‌ها حتی در شهر‌های بزرگ و فرای مرزهای کشورشان نیز از چنگ این فرهنگ در امان نیستند.

جامعه مردسالار فرهنگ لغات خود را دارد. به عنوان مثال «واتا ساتا» به ازدواج برنامه‌ریزی شده اطلاق می‌شود. دلیل این نوع ازدواج بیش از هر چیز، اقتصادی است و با توافق سران دو قبیله صورت می‌گیرد. اگر زنی در مقابل چنین ازدواجی مقاومت کند و بدون اجازه افراد قبیله‌اش به دنبال رابطه عاشقانه‌ای باشد، به زنا محکوم شده و خون به پا می‌شود. در این صورت می‌شود از «کارو کاری» گفت که منجر به کشتن زن سرکش و قتل معشوقه‌اش می‌شود.

در پاکستان اغلب به خاطر سه «ز» آدم می‌کشند: زر، زمین و زن. این قتل‌ها با قتل‌های احساسی دنیای غرب قابل قیاس نیست. چون در اغلب موارد، قاتل، برادر مقتول است؛ نه پدر و حتی همسر وی.

دو عامل شرایط زنان را سخت می‌کند. یکی از این عوامل فقر خانوادگی است که موجب می‌شود زنان تن به ازدواج‌های ناخواسته بدهند. دومین عاملی که خشونت بر علیه زنان را تشدید می‌کند، وجود قوانینی است که از قرن‌ها پیش وجود داشته و حدود شرعی خوانده می‌شوند. این حدود در دوران شبه‌اسلامی شدن پاکستان تحت دیکتاتوری ضیاءالحق تقویت شدند.

دولت مشرف برای نخستین بار در پاییز ۲۰۰۶ دست به اصلاح این قوانین زد. ولی با این وجود، در شهر لاهور که کانون دفاع از حقوق زنان محسوب می‌شود، بیش از هر چیز، محدودیت‌های این اصلاحات احساس می‌شود.

به نقل از روبینا شاهین مسئول یکی ازخانه‌های امن زنان، تنها چیزی که نسبت به قبل عوض شده، سطح اطلاعات زنان در رابطه با حقوقشان است.

او می‌گوید: حتی زنانی که قادر به خواندن و نوشتن نیستند، تحت تأثیر تلویزیون و دیگر رسانه‌های الکترونیکی قرار دارند. آنان از وجود خانه‌های امن برای زنان مطلع می‌شوند و از طرف دیگر می‌توانند مطمئن باشند که وقتی به پلیس مراجعه می‌کنند، اظهاراتشان جدی گرفت شده و به حرف آن‌ها گوش داده می‌شود.

او در ادامه سخنانش می‌گوید: شرایط جدیدی در جهت آسایش زنان ایجاد شده؛ اما اصلاحات قادر به تغییر حدود شرعی نبوده است. عنوان قانون عوض شده؛ در حالی که محتوای آن مثل قبل دست‌نخورده باقی مانده است.

در خانه امنی که توسط من اداره می‌شود، هر سال ۴۰۰ زن را پناه می‌دهیم. زنان مراجعه‌کننده اغلب تنها به یک سرپناه نیاز دارند که ما برای آن‌ها تهیه می‌کنیم. همه این‌ها در شرایط غیر قابل تصوری صورت می‌گیرد و شوهران آن‌ها برای برگرداندنشان دست به هر گونه خشونتی می‌زنند.

داستان‌هایی که روبینا و همکارانش از بیمارستان‌ها و زندان‌ها تعریف می‌کنند وحشتناکند.

در ماه اوت ۲۰۰۵ محمد.ح. برای این که به اخلاق بد زنش مشکوک بوده، زنش را کشته است. دسامبر ۲۰۰۵ نزیر.آ. با دست‌هایش چهار دختر چهار، شش، 10 و 22 ساله‌اش را سر برید و سپس همسرش را مسموم کرد و به قتل رساند. تنها به این خاطر که دختر بزرگش خانه پدری را ترک کرده و قصد داشته مستقل زندگی کند. ترس نزیر از این بوده که سه دختر دیگرش تحت تأثیر اقدام خواهر بزرگشان قرار گرفته و در آینده راه او را دنبال کنند.

آوریل ۲۰۰۷ محمد.ف. که مردی متأهل است، همسر جدیدی برمی‌گزیند. او را به خانه آورده و با کمکش همسر اول را آغشته به بنزین کرده و به آتش می‌کشد.

با همه این‌ها، روبینا شاهین معتقد است که شرایط عوض خواهد شد. البته نه با کمک دولت بلکه با فعالیت سازمان‌های غیر انتفاعی. به اعتقاد او مردها همواره در اثبات برتریشان بر زنان می‌کوشند و می‌خواهند زن‌ها را زیر پایشان نگه دارند.

آیا قاتل سادیا باید روی بخشش از سوی مقامات پاکستانی حساب کند؟ به احتمال زیاد شاید بتواند از حمایت افراد قبیله‌اش برخوردار باشد؛ ولی به نظر می‌آید که او و افراد مشابه، دیگر نمی‌توانند روی اغماض و بخشش دولت پاکستان حساب کنند. دولتی که در حال حاضر یکی از اهداف اصلی‌اش را اجرای تام و تمام قانون عنوان می‌کند.