«مادام بوواری» سنگسار می‌شود

منیره برادران

پنجشنبه گذشته، حکم جعفر کياني، مردي که به اتهام زناي محصنه با مکرمه ابراهيمي محکوم به سنگسار شده بود، به اجرا درآمد. گویا در ملاعام و در روستای آقچه کند و بعد از تکذیب و تائیدهای مکرر مقامات و قول شاهرودی مبنی بر توقف حکم سنگسار.

و مکرمه کجاست؟ سایت میدان، سایت کمپین قانون بی‌سنگسار، می‌نویسد: «هنوز اطلاع دقيقي از آخرين وضعيت قضايي مکرمه ابراهيمي که در زندان چوبين قزوين به سر مي‌برد در دسترس نيست و وکلاي داوطلب وي عليرغم مراجعات مکرر موفق به خواندن محتويات اين پرونده نشده‌اند. سعيد اقبالي، يکي از وکلاي مکرمه، ضمن ابراز نگراني از وضعيت وي به خبرنگار "ميدان" گفته است: مسئولان دادسراي تاکستان و قاضي پرونده همچنان قصد اجراي حکم را دارند.»

مکرمه منتظر است تا او را هم در کفن بپوشانند، در گودالش کرده و سنگسارش کنند.

تابلوی سنگسار- اثر آرتا داوری، ۱۹۸۶

کابوس سنگسار
سال‌هاست که مکرمه و جعفر در زندان در کابوس سنگسار به‌سرمی‌برند. جرم؟ عشق، عشقی ممنوع، یا «حرام». آن دو زمانی در اسلام‌شهر می‌زیسته‌اند، ١٣ سال پیش خانواده را ترک گفته و به تاکستان رفتند. چهار سال و نیم در آنجا با هم زندگی کردند و صاحب فرزندی شدند که اکنون ١١ سال دارد و گویا همراه مادرش زندانی است. مکرمه و جعفر بعد از چهار سال و نیم به اسلام‌شهر بازگشتند. چرا؟ از غربت و دربدری‌ها بود؟

در شهر خود، اسلام‌شهر و نه در غربت تاکستان دستگیر می‌شوند پیرو شکایت شوهر اول مکرمه، که مدعی شده بود همسرش ربوده شده است. قاضی شهادت آن دو را که با هم ازدواج کرده‌اند، نپذیرفته و رابطه آنها را براساس علم خود زنا تشخيص داده است. زنای محصنه.

ما نه مکرمه ابراهیمی را می‌شناسیم، نه از زندگی سابق او با همسر اول، که شاکی پرونده است، اطلاع داریم و نه از زندگی خارج از حصار دین آنها. نمی‌دانیم رابطه‌اش با همسر اول چگونه بوده، به اجبار به همسری او درآمده بود؟ آیا امکان این بود که از او طلاق بگیرد؟ آنها حتی از صفحات حوادث روزنامه‌ها هم حذف هستند. مکرمه و جعفر علاوه بر حکم به سنگسار، محکوم به سکوت هستند. اگر تلاش وکلای جوان و روزنامه نگارانی که برای تغییر قوانین مربوط به سنگسار کوشش می‌کنند، نبود، همین مقدار را هم نمی‌دانستیم.

وسوسه‌های مادام بوواری
اما ما مادام بوواری را می‌شناسیم، رمان گوستاو فلوبر که بیشک یکی از شاهکارهای جاودان ادبیات جهان است. وسوسه‌های مادام اما بوواری به قدمت عمر بشر است و تاریخ و مکان نمی‌شناسد. خانم مکرمه ابراهیمی می‌تواند همان مادام بوواری باشد که صد و پنجاه سال پیش در شهرستانی در فرانسه در رمانی می‌زیسته است. او در فرار از یکنواختی‌های زندگی شهرستان، که او را تا مرز افسردگی آزار می‌دهد، اسیر وسوسه عشق ممنوع می‌شود و زندگی خویش و خانواده را بر سر آن به تباهی می‌کشاند.

گوستاو فلوبر در این رمان همه عناصری را که دست به دست هم می‌دهند تا پایانی تراژيک برای اما بوواری بسازند، به روی خواننده می‌گشاید تا خود او داوری کند. نویسنده از داوری می‌پرهیزد و حضوری پنهان در رمان دارد. گوستاو فلوبر جائی گفته است که او مادام بوواری است. شناخت ما به لطف تصویرهای زیبای فلوبر از محیط و رفتار اوا بوواری و آدمهای پیرامونی‌اش بیشتر از شناخت خود اوا از خویشتن است.

ما اما را می‌فهمیم با این‌همه وقتی ساده دلی‌اش در عشق و تجمل‌جوئی او را کور می‌سازد، بر او خشم می‌گیریم. شاید او را مقصر بدانیم که همسرش، شارل بوواری، پزشک محبوب شهر دارائی اندک، شهرت و کار خود را از دست می‌دهد. او را مقصر بدانیم که دختر نازپرورده‌اش به یتیم خانه سپرده می‌شود و از آنجا به کارگاه ریسندگی، که می‌دانیم تا پایان زندگی از آنجا رهائی نخواهد یافت.

مادام بوواری با خوردن دارو خود را مجازات می‌کند و به طرز دردناکی جان می‌کند. ما هم بر مرگ دردناک او اشک می‌ریزیم و هم بر سرنوشت اندوه‌ناک همسر و دخترش.

اما مقصران واقعی کسان دیگری هستند: دو معشوق اما بوواری که ساده‌دلی و عشق بی آلایش او را به بازی گرفته و از آن سوءاستفاده می‌کنند و تاجر حیله گری که به بهای ورشکستگی بوواری‌ها، جیب خود را پر می‌کند. اینها اما مکافات نمی‌شوند. حتی فلاکت اما بوواری ذره‌ای تاثر در آنها برنمی‌انگیزد. اینها را رمان به ما می‌گوید.

هیچ خواننده‌ای اما، مادام بوواری را مجرم نمی‌داند. مکرمه‌ها اما در ایران امروز «مجرم» هستند. مکرمه چه بسا نه از نعمت اوا بوواری برخوردار بوده و نه از آزادیهای نسبی او در فرانسه ١٥٠ سال پیش. مکرمه و جعفر کیانی باید صرفا به خاطر پیروی از عشقی ممنوع با دهشتناکترین وضع کشته شوند.

حقوق کسی را پایمال کرده‌اند آنها؟ یا اینکه حقوقشان پایمال می‌شود؟

اگر خود اما بوواری هم به زندگیش پایان نمی‌داد، نه دستگیرش می‌کردند و نه سنگسار. اما بهرحال بوواری عنصری ناباب و نامحبوب شمرده می‌شد در آن زمان و جامعه تاب تحملش را نداشت. گوستاو فلوبر را به خاطر نوشتن این رمان و به جرم رواج بیاخلاقی محاکمه کردند.

در فرانسه امروز، نه گوستاو فلوبر محاکمه می‌شود و نه سرنوشتی چنان تراژیک در انتظار اما بوواری است. اما بوواری از آزادی و حق انتخاب همسر برخوردار است. اگر عشق به دیگری در میان باشد، پاسخ به آن به حوزه خانواده مربوط می‌شود و در نهایت به طلاق می‌انجامد. نه قانون و نه هیچکس دیگر حق قضاوت و مجازات در این حوزه را ندارد. اما قانون در کار است تا از قتلهای ناموسی پیشگیری کند.

واژه «زنا» در کتاب‌های تاریخ
واژه‌های «زنا» و «زنای محصنه» برای مادام بوواری در فرانسه امروز واژگانی بیگانه هستند. او می‌تواند این کلمات را در کتابهای تاریخ جستجو کند یا اگر درد دیگران راحتش نمی‌گذارد، سراغش را از اخبار کشور ما می‌گیرد.

مرتبط:
قوه قضائیه اجرای سنگسار جعفر کیانی را تایید کرد
واکنش کمیسر عالی سازمان ملل نسبت به سنگسار جعفر کیانی
اخبار ضدونقیض از "اجرای" حکم سنگسار در تاکستان
سنگسار زن و مرد تاکستانی "متوقف" شد