آينده ايران، انقلاب، اصلاحات و يا هرج و مرج

محمد تاج دولتي

برای شنیدن فایل صوتی «اینجا» را کلیک کنید.

موریس کاپیتورن-تورنتو

وضعيت سياسي ايران درآينده موضوعي است كه هر هفته جلسات بحث و گفت و گوي بسياري در محافل ايرانيان مقيم خارج از كشور به خاطر آن تشكيل مي شود. از جمله اين گردهمايي ها، جلسه اي بود كه روز شنبه 28 اكتبر به دعوت كانون ايرانيان دانشگاه تورنتو با حضور گروهي از ايرانيان فعال در زمينه هاي سياسي، اجتماعي در شهر تورنتو برگزار شد. سخنران ميهمان اين برنامه آقاي موريس كاپيتورن، نماينده و گزارشگر سابق سازمان ملل در مورد وضعيت حقوق بشر در ايران بود.

موريس كاپيتورن كه به مدت 7 سال از 1995 تا 2002 بارها به ايران سفر كرد و گزارشهاي متعددي درباره وضعيت حقوق بشر در ايران براي سازمان ملل متحد تهيه كرد از چهره هاي شاخص ديپلماسي كشور كانادا در چند دهه گذشته بوده و هست و در حال حاضر اگر چه رسما بازنشسته است ، اما يكي از مشاوران ويژه وزارت امور خارجه كانادا در مورد ايران و نيز استاد حقوق سياسي در دانشگاه بريتيش كلمبيا به شمار می رود.

موريس كاپيتورن چهره بسيار شناخته شده اي براي بيشتر ايراني هايي است كه چه در داخل و يا خارج از ايران در زمينه هاي گوناگون وضعيت حقوق بشر فعاليت مي كنند يا آن را دنبال مي كنند.

موضوع گفتگوي موريس كاپيتورن با گروهي ازايرانيان مقيم تورنتو ، "آينده سياسي ايران، اصلاحات و يا هرج و مرج" بود.
در آغاز اين جلسه موريس كاپيتورن اشاره كرد كه مدتها است بسياري، بويژه در محافل دانشگاهي مي پرسند آينده ايران چه خواهد شد؟ بايد بگويم كه پاسخ به اين پرسش آسان نيست، اما تصور مي كنم همه شما با من هم عقيده باشيد كه شرايط كنوني ايران بسيار تاسف انگيز و نگران كننده است و هر روز خبرهاي نگران كننده تري از ايران مي شنويم .

آقاي كاپيتورن در توضيح وضعيت كنوني ايران ضمن اشاره به رويدادهاي اخير در زمينه افزايش فشارهاي سياسي و اجتماعي به دانشجويان و فعالان سياسي در داخل كشور به چند نكته اشاره كرد و گفت: "اولا سياست محمد خاتمي در سالهاي گذشته سياستي بود كه به رغم همه اميدهايي كه بوجود آورد و نكات مثبتي كه مي شد در آن پيدا كرد، نتيجه اي جز شكست به همراه نداشت. نكته دوم اين كه وضعيت قدرت و نفوذ محافظه كاران در حال حاضر هر روز محكم تر مي شود. نكته سوم اينكه خوشبختانه احتمال درگيري نظامي با ايران واشغال آن از سوي نيروهاي خارجي كه برخي سياستمداران گاهگاهي پيشنهاد مي كنند كمتر و كمتر شده و نكته آخر اين كه به سختي مي توان حدس زد تغييرات در آينده سياسي ايران از كدام جهت و در چه زماني از داخل كشور آغاز خواهد شد".

موريس كاپيتورن براي تشريح نقطه نظراتش درباره وضعيت ايران به ذكر نمونه هايي از روند شكل گيري انقلاب ها در تاريخ معاصر در نقاط مختلف جهان اشاره كرد و اين كه بطور مثال در كشورهاي فرانسه، روسيه، چين و تركيه در سالهاي دور و در دهه هاي نزديكتر در كره و بنگلادش و اخيرا در تايلند انقلاب ها يا تغييرات اساسي رژيم هاي سياسي توسط كداميك از گروه هاي اجتماعي آغاز شد و به تدريج مردم را به طرف خود جذب كرد و انقلاب ها را به سرانجام رساند.

موریس کاپیتورن-تورنتو

به گفته موريس كاپيتورن در هر جامعه اي پنج يا شش گروه هستند كه انقلاب توسط آنها آغاز ميشود و قدرت هاي حاكم در نهايت نمي توانند در برابر آنها مقاومت كنند.
گروههاي اجتماعي كه به عقيده موريس كاپيتورن منشا انقلاب هاي مختلف در تاريخ بوده اند عبارتند از گروه كشاورزان، افراد مذهبي، دانشجويان و معلمان، كارگران و در نهايت روشنفكران كه معمولا با يكي از گروه هاي اجتماعي ديگر متحد مي شوند و انقلابي را به نتيجه مي رسانند. مواردي هم پيش آمده كه گروه نظاميان با استفاده از روش كودتا تغييرات سياسي در كشوري ايجاد كرده اند كه معمولا آن تغييرات را انقلاب نميشود نام گذاشت.

كاپيتورن پس از اشاره به نمونه انقلاب هايي كه با حركت گروه هاي مردمي شكل گرفته، موضوع سخنراني اش را به شكل پرسش هايي از جمع طرح كرد كه با توجه به آنچه گفته شد كداميك از نشانه ها در ايران در حال حاضر در جهت تغييرات سياسي مشاهده مي شود. كداميك از گروه هاي مردمي در جامعه كنوني ايران به درجه اي از بلوغ و پختگي رسيده اند كه بتوانند جنبش تغييرات سياسي را رهبري كنند؟
افراد حاضر دراين جلسه ي گفت و گو، پيرامون اين پرسشها مسائل گوناگوني را طرح كردند از جمله اين كه آيا مثلا دموكراسي خواهي و تاكيد بر نقض حقوق بشر در ايران مي تواند به عاملي تعيين كننده و محور مطالبات گروهاي مختلف براي ايجاد تغييرات سياسي در ايران تبديل شود يا خير؟ موريس كاپيتورن در پاسخ به اين موضوع اشاره كرد كه با توجه به وضعيت بسيار وخيم بيكاري و مشكلات اجتماعي در ايران به نظر نمي رسد عامل دموكراسي خواهي و يا حقوق بشر بتواند نقش اساسي در تهييج و اتحاد گروه هاي مردمي جهت ايجاد تغييرات سياسي در ايران كار ساز باشد و معمولا دموكراسي از خواسته هاي درجه چندم حركت هاي انقلابي و رهبراني است كه جنبش هاي انقلابي را هدايت مي كنند. برقراري دموكراسي در يك جامعه نياز به پيش شرط هايي دارد كه از جمله بايد به احتياجات اوليه انسانها مانند كار، تغذيه و مسكن تا حد قابل قبولي پاسخ داده شده باشد.

در مورد حضور افرادي كه بتوانند جنبش هاي تغييرات سياسي در ايران را رهبري كنند، ‌موريس كاپيتورن عقيده دارد كه چنين افرادي با قابليت هاي رهبري در حال حاضر در ايران مشاهده نمي شود و به احتمال زياد رهبران سياسي آينده ايران از درون جنبش هاي سياسي كه شكل خواهد گرفت بيرون خواهند آمد.