«روزی که خدای بابام را کشتم»

رضا دانشور

این خاطره را از اینجا بشنوید.

کلارا، نویسنده‌ی خاطره امروز ما از یک خانواده‌ی مسیحی می‌آید. مثل اغلب جوان‌های نسل جدید که در فرهنگ اروپا بزرگ شده‌اند، با سنن و اعتقادات والدینشان سر جنگ دارند. سابقه این امر تا خود حضرت آدم و مشکلاتش با قابیل ناخلف که به حرف پدرش فاتحه نخواند و برای تصاحب دختری که برای او حرام شده بود، اخوی مظلوم خود را کشت، می‌رسد.

با هم به خاطره کلارا گوش ‌کنیم و امیدوار باشیم که خود خداوند هر چه زودتر امثال او را هدایت کند. این خاطره با تجسم روزی از روزهای یازده سالگی راوی شروع می‌شود و راوی اسم آن را گذاشته: «روزی که خدای بابام را کشتم»

۱– نزدیک وقت ناهار است و مادرم در آشپزخانه مشغول. قاشق و قابلمه از میز آشپزی به سمت گاز در پروازند. سبزی‌ها زیر کارد قرچ قرچ می‌کنند و صدای شلپ، وقتی که مادر می‌ریزدشان توی آب جوشان. حرکات مادر مطمئن و سریع است؛ قاطع در این مراسم هر روزه. وقتی دیگران استراحت می‌کنند یا خوابیده‌اند، او مشغول آشپزی است، طبیعتاً! و بدون این‌که خودش به این موضوع فکر کند. گویی همه‌ی این حرکات ماشین‌وار به او دیکته می‌شود. عطوفتی عظیم برای او که زندانی این خودکاری شده، دلم را پر می‌کند.


۲– او را در سنین خودم مجسم می‌کنم؛ در حال تکرار این ریتم، بدون یک نت غلط. انگار این آهنگ از همیشه در او حک بوده. انگار او خود این آهنگ بوده. اشک، چشمم را پر می‌کند.

۳– از لای در نیمه‌‌باز، بابام را در سالن می‌بینم. چشممان که به هم می‌افتد، به سختی هیکلش را از مبل می‌کند و چشمش را از تلویزیون. می‌آید سمت ما. باید گرسنه‌اش باشد. مادرم را نگاه می‌کند و سر به سرش می‌گذارد. حالتی از رفاقت. مادر عصبی می‌شود. هنوز یک عالمه کار دارد. البته او هیچ وقت راضی نیست.

۴– بابا را هم در سن خودم مجسم می‌کنم. مرد کوچک خانواده و کسی که نام پدرش را زنده نگه خواهد داشت. کسی که ضامن تداوم است. مرد کوچک خانواده که مدت‌هاست به برخورداری ازخدمات دو خواهر بزرگ‌ترش عادت کرده است. آن‌ها که بالقوه می‌توانند باعث بدنامی باشند. آن‌ها که تا ازدواج نکرده‌اند، بطنشان کابوس خانواده است. بطنشان فقط تضمین تداوم نام اغیار است؛ یک غریبه. اما او، مرد کوچک خانواده، حامل عزت پدرش است و اگر هم روزی خانه پدری را ترک کند، خطرِ هیچ خیانتی در کار نیست.

۵– بابام از پشت سرم رد می‌شود و نگاهی می‌اندازد به کتاب درس تاریخم. دارم تئوری تکامل انسان را می‌خوانم. می‌گوید: «پدرم به من آموخت که خدا انسان را شکل خودش ساخت» اگر حرف پدر و حرف داروین، هر دو درست باشد، شاید او هم موقع ساختن انسانیت به میمون بزرگی شبیه بوده و بعدها همراه خلقتش تکامل یافته است.

این چیزی است که با خودم فکر می‌کنم. می‌گوید: «درس‌هایت را برای مدرسه یاد بگیر. اما خدا انسان را شکل خودش آفریده و حوا را از دنده چپ او» و من ترجیح می‌دهم میمونی تکامل یافته باشم تا تکه‌ای از استخوان دنده‌ی یک آدم. در حال گفتن این موضوع به خودم، به عکس‌های کتاب تاریخ نگاه می‌کنم. هر مرحله تکامل انسان را می‌بینم. از موجودی چهارپا تا آدمی ایستاده روی دو پایش. اما این آدم آخری هم یک مرد است! دانشمندان هم شاید زن را از بغل مرد درآوردند که وردست و دلخوش‌کنک زندگی‌اش باشد. شاید اصلاً ما وجود نداریم. به همین سادگی.

۶– در فرضیاتم گم شده‌ام. حالا بابام به سالن برگشته و به جانشین سربلندش پیوسته است. یک مرد کوچک ۹ ساله. نشسته است کنارش جلوی تلویزیون.

حرف‌های بابام مثل صاعقه ذهنم را به آتش کشیده است. زیرا عیناً شبیه همان‌هایی است که مادرم شش سال پیش در جواب سؤالم به من پس داد. آن زمان پنج ساله بودم. قضیه از این قرار بود:

صبر کرده بودم با او تنها باشم تا بپرسم «این خدای بابام که لاینقطع حرفش را می‌زند، کیست؟»:
«خوب است شکر خدا» «به امید خدا» «هر چه خدا بخواهد» «خدا حفظت کند» «به خواست خدا» ...

می‌ترسیدم بابام از این سؤال عصبانی شود. اما حرف‌هایی که می‌زد برای شانه‌های جوان من زیادی سنگین بود. پس تصمیم گرفته بودم با مادرم صحبت کنم.
«مامان این خدای بابا کیست؟»
«کسی که بدون او، تو نبودی»
جوابش، مرا یخ‌زده کرده بود. همان بود که بابا می‌گفت و بر حسب آن گفته‌ها من، عروسکی بودم که نخ‌هایش دست دیگری بود و به چشم من، ناشناسی می‌آمد که به لطف او، پدرم حالش خوب بود و با موافقت او هر روز از خواب بلند می‌شد و هر شب قبل از خواب می‌گفت: «اگر خدا بخواهد، شب بخیر تا فردا» و در دلم می‌پرسیدم، اگر او نخواهد دیگر نمی‌بینمت؟ می‌خوابم و فردا دیگر تو نیستی!؟

این طوری خدا همه‌ی اضطراب‌های شبانه را نصیبم کرده بود:
پس من هم باید قبول می‌کردم او نخ‌ها را بکشد؟ بپذیرم عروسکی متحرکم در دست‌های او؟ غیرممکن است! مسأله به عزت نفس و آزادیم بر می‌خورد.

۷- چاره‌ای نبود. باید با او حرف می‌زدم:
«خدا! یا تو یا من! نمی‌شه دو تا بود برای رهبری زندگی‌ام! بدت نیاد. این مربوط به ادامه زندگی منه. به علاوه این قدرها هم مهم نیست. تو می‌تونی بدون من زندگی کنی؛ ولی در عوض من نمی‌تونم با تو زندگی کنم! برای این که اگه موافقت کنم، دیگه من نیستم. دیگه هیچی غیر تو نیستم از خلال خودم! شاید احتمالاً خودخواهیه! ولی تو درک می‌کنی که باید کاری به کار من نداشته باشی!
این اتفاق در پنج سالگی افتاد و حالا شش سال بعد بود.

۸- حرف‌های بابام آتشم زد. طی ۱۱ سال شنیده بودم پدرم ‌گفته بود: «به امید خدا» «اگر خدا بخواهد.» مثل وقتی که می‌گفت آخ، هوم، آهان ... فکر کرده بودم یک عادت عصبی زبانی است. یک تیک لفظی. پس معلوم شد عادت زبانی نبوده؛ واقعیت پدرم بوده است. پدرم خودش را شکل خدایش می‌داند. خود را در ردیف خدایان بالا می‌برد.

۹- آن روز این‌ها را به بابام گفتم، توی دلم:
خب! حالا که این‌طوره، پس دیگه نمی‌توانی برای من صاحب حقیقت باشی. یعنی این تو نیستی که باید برای فهمیدن زندگی‌ام به او اعتماد کنم. دیگه نمی‌تونی من رو مجبور کنی باور کنم تو خدای دانش و دانایی باشی.

همه‌ی این چیزا دیگه خراب شدن. برای این‌که تو درست شکل اونی هستی که می‌خواست از من یک عروسک بسازه. یعنی دیگه اوضاع خطرناکه. مثه دکتر فرانکشتاین و اون آدم دست‌سازش که قصه‌اش را دور از چشم تو خوندم. چاره‌ای نیست. باید تو رو بکشم.

۱۰- بعد نصیحتش کردم. خب ۱۱ سالم بود. توی دلم گفتم. بابا! بچه رو طوری تربیت نکن که والدینش رو در ردیف خدایان بالا ببره!

۱۱- بعد دلداری‌اش دادم: نگران نشو. خونت رو دستام نمی‌مونه. این قتل چیزی بیش از یک آزادسازی نیست. تو به زندگی ادامه می‌دی. بدون من. و من بدون تو. فقط اون خدایی رو که توی کله‌ات هست می‌کشم. خدای پدر.

‌ ‌

خاطرات خود را به نشانی khatere.zamane@gmail.com بفرستید.