ورشکستگی، بیخ گوش سینمای ایران

امیر محمد بهرامی‌نوا

هفته‌ی عجیب سینمای ایران در حالی سپری شد که «درباره الی» بهترین فیلم جشن چهاردهم شد، «بدرود بغداد» به آکادمی علوم و هنرهای سینمایی امریکا برای مراسم اسکار ۲۰۱۱ معرفی شد و شورای عالی تهیه‌کنندگان ورشکستگی سینمای ایران را رسماً اعلام کرد. جشن چهاردهم خانه سینما در حالی برگزار شد که بر خلاف دوازده جشن قبل- چون سال گذشته مراسم خانه ‌سینما رقابتی نبود – تقریباً هیچ مقام دولتی از معاونت سینمایی و بنیاد سینمایی فارابی در آن حضور نداشت.

هر چه مستقل‌تر، بی‌حاشیه‌تر. امسال هم این جشن برگزار شد در حالی که گسست میان خود اهالی سینما در آن مشهود بود و به لحاظ تفکری و سلیقه‌ای شاهد جدایی داوران تخصصی خانه سینما از داوران جشنواره‌ی فیلم فجر بودیم. فیلمی ‌که در اینجا بهترین فیلم شد، در دو جشنواره‌ی قبل این مقام را کسب نکرد. به این منوال جشن خانه سینما در سال‌های بعد راهی جدا از ساختار سینمایی کشور خواهد یافت؛ مگر اینکه باز هم دولت بخواهد این نهاد صنفی و مدنی را از آنِ خود کند و نگذارد این استقلال – حتی به شکل صوری‌اش – دل عده‌ای را که به آن دلخوش هستند شاد کند. جشن چهاردهم اولین گام‌های استقلال با آبروی خانه سینما بود.

پوستر چهاردهمین جشن خانه سینما

یک: درباره الی سنت بهترین بودن را حفظ کرد

«درباره الی» باز هم در جشن چهاردهم خانه سینما بهترین فیلم شد تا ثابت شود کیفیت هیچگاه اتفاقی نیست. اصغر فرهادی کارگردان «درباره الی» نیز با اشاره به جای خالی گلشیفته فراهانی گفت: «امیدوارم وضع مملكت به صورتی شود كه گلشیفته فراهانی و بسیاری از فیلمسازان همچون امیر نادری، بهرام بیضایی، بتوانند بازگردند و جعفرپناهی نیز بتواند فیلم بسازد. امیدوارم سال‌های آینده ما مجبور نباشیم بگوئیم كه ما عضو خانه سینما هستیم تا وضع بهتر از این شود.»

دو: انتقاد تند مسعود کیمیایی از سانسور حرفهایش

مسعود کیمیایی کارگردان مطرح سینمای ایران در یادداشتی که در روزنامه‌ی شرق منتشر شد، به شدت به سانسور سخنان خود در برنامه‌ی تلویزیونی «هفت» انتقاد کرده است .بخشی از متن یادداشت مسعود کیمیایی به شرح زیر است:

« در هر شرایطی، دوره‌ای، با تلویزیون درگیر بوده‌ام، در ریاست سه‌ ماهه، در مصاحبه تمام عمرم، پنج بار شاید. این بار آقای جیرانی دوربین و وسایل را به مدرسه كارگاه آزاد فیلم آورد. یك گزارش از مدرسه فیلم و شكل تدریس سینما. حالا رودرروی یك رفیق قدیمی كه پولاد پسرم دوستش دارد و موج‌های خوب از او به یاد دارد كه در سفر در تركیه در سریال مرگ تدریجی یك رؤیا با او بود، یك گپ دوستانه هم در مورد نخواندن درس سینما و چگونگی تدریس آن، كه برای تلویزیون بی‌ضرر بود.

مسعود کیمیایی در نامه ای به سانسور مصاحبه تلویزیونی اش به شدت اعتراض کرد

آقای جیرانی، شما دستور قطع موضوعات یا جمله‌ها را می‌دهید یا بزرگ‌تر برنامه‌هایتان؟ بد نیست اگر شما هستید با دوستان‌تان كه شاید من هم از آنها هستم بگویید كه شاید بشود به شكل دیگری با دلیل و مدلول‌های آن برخورد كرد و برنامه بدون ضرب خوردن عقاید مصاحبه‌شونده قابل پخش شود. یا برنامه بزرگ‌تر دارد؛ كه یا شما باید سلایق ایشان را بشناسید و عمل كنید یا قول ندهید اما یكباره اصل یك آواز، یك عقیده بر سال‌های رفته و آینده كه حق یك سینماگر هفتاد ساله است از برنامه ناپدید می‌شود.

آقای جیرانی، در صورت تحمل نكردن چند جمله كه به طور قطع فقط در سلیقه‌های سانسوری است، به سراغ من نیایید. من آن جمله را می‌نویسم، ببینید كه در بهترین روزنامه ما چاپ می‌شود. در آن مصاحبه من گفته‌ام هر حكومتی باید بداند یك نفر با چشمان باز نگاهش می‌كند و آن هنرمند است. تاریخ سیاسی حكومتی را دانستن، رجوع كردن به تاریخ هنر آن دوره است.»

سه: انحصار دست پنج سرگروه سینمایی است

خسرو معصومی‌از آن سینماگرانی است که کمتر دور و بر حاشیه می‌چرخد. اگر کاری به کارش نداشته باشند و بگذارند فیلمش را بسازد، کارگردان سر‌به‌زیر و آرام و موقری است. این را می‌شود از فیلم‌هایش فهمید. حالا با این اوصاف ببینید وقتی او صدایش درآمده است، حتماً اتفاق جدی‌تر از چیزی است که فکرش را می‌کنید.

خسرو معصومی از انحصار گران سینما سخن گفت

خسرو معصومی، همزمان با اكران محدود این فیلم ‌درباره‌ی شرایط اكران این فیلم پس از گذشت چهارسال از ساخت آن گفت:

«اكنون اكران فیلم‌ها در دست انحصار قرار دارد و اگر فیلمسازی شعور خود را به دست این انحصار بدهد و حاضر باشد طبق خواسته‌ی آنها فیلم بسازد، فیلم‌هایش بلافاصله پس از ساخت با شرایط بسیار خوب به اكران درخواهد آمد. اصولاً حركت سینمای ایران به سوی ابتذال است. در شرایط فعلی فیلم‌های نحیف و سبك به اسم كمدی به نمایش درمی‌آیند و در این میان، تنها گیشه است كه مورد توجه قرار می‌گیرد و گویی بحث‌هایی مانند بار فرهنگی كه در صحبت‌های مسئولان شنیده می‌شود، هیچ بازتابی ندارد.

اكنون پنج سرگروه سینمایی به نوعی انحصار را در دست گرفته‌اند و هیچ یك از آنها هم به فكر سینمای صاحب فكر و اندیشه نیستند و همه در سطح حركت می‌كنند. طبیعی است كه وقتی تماشاگر به فیلم‌های سطحی كه نام كمدی دارند عادت دهیم او هم بدش نمی‌آید كه زمانی كه درگیر مشكلات متعددی است دوساعتی كه به سینما می‌رود به هیچ چیز فكر نكند و فقط بخندد. در حال حاضر، شرایط به‌گونه‌ای است كه سینمای فرهنگی‌تر و صاحب اندیشه در حال نابودی‌است و به گونه‌ای زمینه‌چینی می‌شود كه یا این فیلم‌ها اكران نشوند. یا بعد از چندین سال در چندین سالن محدود به نمایش درآیند و در نهایت هم بگویند كه این آثار در گیشه موفق نیستند.»

چهار: دولت فقط پاسخ نامه‌های مربوط به فوت هنرمندان را می‌دهد

مدیرعامل خانه سینما در جشن چهاردهم حرفی زد که بسیار نویدبخش بود: «ممنون از دولت که با حمایت نکردن از ما باعث شد روی پای خودمان بایستیم.»

این حرف البته یک روز بیشتر دوام نیاورد و سجادپور جواب عسگرپور را در یک برنامه‌ی تلویزیونی داد. اختلافات معاونت سینمایی و خانه سینما این بار به رسانه ملی رسید و باعث شد در دو برنامه‌ی جداگانه محمد مهدی عسگرپور و سید علیرضا سجادپور به دفاع از حیطه‌های مدیریتی‌شان بپردازند.

عسگر پور و سجاد پور،این بار جلوی پرده

مدیرعامل خانه سینما درباره اختلافات این خانه با معاونت سینمایی گفت: «باید اختلافات را دسته‌بندی كرد. زیرا بخشی از آنها اجرایی است و بخشی دیگر به نبود تفاهم بازمی‌گردد. بخشی از این اختلافات مانند مسأله‌ی شورای صنفی اختلافات كوچكی است، اما بعضی دیگر كلی‌تر است.

عسگرپور در ادامه افزود:‌ «تصور من این بود كه معاون سینمایی جدید با مجموعه صنوف مرتبط می‌شود نه اینكه با تك‌ تك افراد وارد مذاكره و دیدار شود.»

او با اشاره به پیگیری‌های خانه سینما در حوزه‌ی امنیت شغلی و همچنین مكاتبات مجلس شورای اسلامی و سایر نهادها با خانه سینما و مصوبات مجلس گفت: «قصد داریم مجموعه مكاتبات در این حوزه را برای اولین بار منتشر كنیم. معاونت سینمایی تاكنون پاسخ نامه‌های ما را در این حوزه‌ نداده‌ است و تنها به نامه‌هایی كه مربوط به بیمه كردن هنرمندان در سازمان تأمین اجتماعی می‌شود، یا تقاضای مساعدت درخصوص فوت یك هنرمند و تدفین وی است، پاسخ داده است.»

پنج:عسگرپور دروغ می‌گوید!

علیرضا سجادپور(مدیركل اداره نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی) جمعه شب گذشته در برنامه‌ی مجله سینما و تئاتر شبكه جام‌جم درباره‌ی شركت نكردن مدیران سینمایی در چهاردهمین جشن سینمای ایران گفت: «متأسفانه بعضی از اهالی سینما می‌خواهند بحرانی را كه وجود ندارد القا كنند. در حالی كه به نظر من، هیچ بحرانی در سینما وجود ندارد. برخلاف سخنان یكی از اعضای خانه سینما كه گفته بود ما در یك محاصره اقتصادی هستیم، چند روز قبل از برگزاری جشن، مبلغ ۲۴۰میلیون تومان به جشن كمك شد و من تصور نمی‌كنم كه این جشن این مقدار هزینه داشته باشد. حرف‌های مدیر عامل خانه سینما خلاف واقع است.»

شش: معرفی فیلم به آکادمی، بدون اکران

ماجرای شبیه جوک معرفی فیلم به اسکار هم امسال به سیاق قبل تکرار شد. بالاخره بعد از حرف و حدیث‌های فراوان فیلم اول مهدی نادری، «بدرود بغداد» برای شرکت در مراسم اسکار سال ۲۰۱۱به آکادمی علوم و هنرهای سینمایی امریکا برای شرکت در بخش بهترین فیلم خارجی زبان انتخاب شد. این در شرایطی است که هنوز این فیلم به اکران عمومی در نیامده است و یکی از شروط معرفی فیلم به آکادمی اکران حداقل یک هفته‌ای فیلم در کشور مبدأ است.

بدرود بغداد،فیلم انتخابی ایران برای آکادمی اسکار

روابط عمومی معاونت سینمایی اعلام کرد در پی بررسی‌های انجام شده برای انتخاب فیلم ایرانی مراسم اسکار و مطرح شدن چند فیلم به به عنوان نامزدهای انتخاب نهایی، به دلیل سفر معاونت سینمایی به همراه ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران به نیویورک و همچنین سفر مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی به خارج از کشور، طی نامه‌ای به تاریخ ۲۳شهریور از سوی جواد شمقدری پیگیری این مورد به عهده‌ی سید علیرضا سجادپور مدیر کل اداره ارزشیابی و نظارت حرفه‌ای گذاشته شد.

بنا بر این گزارش علیرضا سجادپور طی تماس‌ها و مشورت‌های متعدد با دست اندرکاران و اهالی سینما از بین گزینه‌های موجود سرانجام فیلم «بدرود بغداد» ساخته‌ی مهدی نادری و به تهیه کنندگی مرکز سینمای مستند و تجربی را انتخاب کرد.بخشی از دلایل انتخاب این فیلم مضمون ضد اشغال فیلم است که به حوادث اشغال عراق توسط نیروهای آمریکایی می‌پردازد و با وجود مخالفت با حضور نظامیان آمریکایی در کشورعراق که در افکار عمومی جهان موجود است به نظر می رسد این انتخاب توجیه مناسبی دارد.

این گزارش می افزاید: این انتخاب بر مبنای مشورت‌های گسترده با صنوف مختلف سینما صورت گرفته و گرچه گزینه‌های دیگری نیز موافقانی داشتند اما «بدرود بغداد» با فاصله‌ی بیشتری آراء مثبت را به خود اختصاص داد.همه‌ی این رویدادها در حالی اتفاق افتاد که مدیر بخش بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی از این انتخاب اظهار بی‌اطلاعی کرد. عجایب سینمای ایران یکی دو تا نیست.

هفت:اعلام ورشکستگی سینمای ایران

شورای عالی تهیه‌كنندگان سینما ضمن ابراز نگرانی جدی پیرامون بحران اقتصادی نسبت به احتمال ورشكستگی صنعت ملی سینمای ایران اعلام خطر كرد.سیدغلامرضا موسوی رئیس شورای عالی تهیه كنندگان و توزیع كنندگان فیلم سینمای ایران ضمن اعلام خبر فوق گفت: «در آخرین نشست شورای عالی كه با حضور نمایندگان كانون تهیه‌كنندگان، مجمع فیلمسازان و انجمن تهیه‌كنندگان مستقل تشكیل شد، شرایط بحرانی اقتصادی سینمای ایران، بحث اصلی جلسه را به خود اختصاص داد.

اعضای شورای عالی در مباحث خود اعتقاد داشتند كه بحران اقتصادی دامن سینمای ایران را گرفته است و در صورتی كه برنامه‌ای مدون و پیشگیرانه انجام نشود، صنعت ملی سینمای ایران به سمت ورشكستگی میل خواهد كرد. شورای عالی در پی مباحث خود اعلام خطر و هشدار به آحاد تهیه‌كنندگان سینمای كشور را لازم دانست. چرا كه با توجه به روند كنونی به نظر می‌رسد نه تنها تهیه‌كنندگان سینمای كشور بلكه سینماداران نیز با این بحران روبرو شده و اثرات آتی آن به ورشكستگی صنعت سینما منجر خواهد شد.

شورا در پایان مباحث مربوط به بحران اقتصادی تصمیم گرفت، جلسات فوق‌العاده‌ای با حضور كارشناسان تهیه‌كنندگی، نمایندگان كانون كارگردانان سینمای ایران، نمایندگان و كارشناسان انجمن سینماداران تشكیل دهد و ضمن بررسی موضوع نسبت به تدوین برنامه‌ای جهت برون‌رفت از شرایط بحران اقتصادی و ورشكستگی احتمالی صنعت سینما اقدام نماید.

شورا در همین زمینه اعتقاد داشت كه برای برون‌رفت از شرایط بحرانی همكاری كلیه اهالی سینما مسئولان اجرایی و قوه‌ی مقننه لازم است. در همین نشست با توجه به اجرای قریب‌الوقوع مالیات ارزش افزوده و تأكید قانون بر پرداخت آن توسط مصرف‌كننده‌ی نهایی، به نمایندگان شورای عالی در «كار گروه مالیات» مأموریت داد تا در این زمینه راهكارهای لازم را با همكاری انجمن سینماداران پیش‌بینی و تصمیم لازم را اتخاذ كنند.»

موسوی افزود: «نمایندگان شورای عالی نتیجه‌ی مذاكرات با مسئولان برگزاری جشنواره‌ی دفاع مقدس جهت حفظ حقوق مادی و معنوی فیلم‌های شركت‌كننده در بخش مسابقه‌ی این جشنواره را به اطلاع اعضا رساندند. براساس این مذاكرات برای حمایت از فیلم‌های بخش مسابقه، تصمیماتی همچون تصمیمات نمایش فیلم‌های استانی جشنواره فیلم فجر اتخاذ شد.

پیرو مذاكراتی كه با آقای مهدی مسعودشاهی دبیر جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در مورد نمایش فیلم‌های جشنواره صورت گرفته بود، گزارش نمایش فیلم‌های جشنواره به اطلاع همكاران رسید و تعدادی از آنان برای هماهنگی، اطلاع و همفكری دعوت شده بودند كه با توجه به جدول نمایش تصمیمات لازم اتخاذ شد. شورای عالی در همین نشست، هیأت رئیسه را موظف ساخت كه با توجه به اطلاعات موجود و اعلام نظر همكاران و توافقات قبل از برگزاری جشنواره ۲۸اقدامات لازم را برای دریافت حقوق تهیه‌كنندگان معمول دارند.»

رئیس شورای عالی در پایان با اشاره به سخنان پیش از دستور نمایندگان تشكل‌ها گفت: «كاهش غیرمنتظره‌ی فروش فیلم‌های سینمایی و نگرانی نسبت به سرنوشت تهیه‌كنندگان و صاحبان این فیلم‌ها و احساس خطر نسبت به عدم برگشت سرمایه‌ی فیلم‌های در دست تولید و لزوم اتخاذ روش‌های جدی برای اعلام خطر به همكاران از جمله سخنان پیش از دستور نمایندگان هر سه تشكل عضو شورای عالی بود.»