جشن هنر ادینبورگ

محمد عبدی

جشنواره‌ی هنری ادینبورگ - به قول ما ایرانی‌ها و به قول خودشان «ادینبارو» - حالا از خود شهر هم معروف‌تر است؛ به قولی بزرگ‌ترین جشنواره‌ی هنری جهان که در آن از صبح تا شام – و گاهی تا صبح بعد!- می‌توان باله، اپرا، کنسرت، تئاتر و نمایشگاه دید؛ و خُب، البته این دلیل موجه‌ای است برای ده‌ها هزار توریست از سراسر جهان که هر ساله در ماه اوت این شهر آرام را به یک شهر پرجنب و جوش هنری بدل کنند، با شب‌هایی زنده و خیابان‌هایی پر از تئاتر خیابانی و موسیقی و جشن‌های سنتی.

اولین دوره‌ی این جشنواره در سال ۱۹۴۷ برپا شد تا شاید مرهمی باشد برای زخم‌های جنگ جهانی دوم، اما شاید آن روز کسی گمان نمی‌کرد که ابعاد این جشنواره تا این حد گسترده شود.

شصت و چهارمین دوره‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی ادینبورگ، امشب (جمعه، سیزدهم اوت) در این شهر تاریخی زیبا- اما همیشه بارانی - اسکاتلند افتتاح می‌شود و تا پنجم سپتامبر میزبان آثار متفاوتی از کشورهای آمریکا، مکزیک، برزیل، شیلی، اکوادور، بولیوی، ونزوئلا، آرژانتین، ساموآ، نیوزیلند، استرالیا، اسپانیا، هلند و بریتانیا خواهد بود.

علاوه بر جشنواره‌ی هنری اصلی- که «جشنواره بین‌المللی» نام دارد- فستیوال‌های دیگری هم به طور جداگانه با موضوعات مختلف برگزار می‌شود: فیلم، کتاب، هنرهای تجسمی،موسیقی جاز و بلوز و جشن نظامی خالکوبی، ضمن این که در بخش جنبی یا «جشنواره فرینج»، صدها نمایش و کنسرت جداگانه در سالن‌های مختلف شهر برپاست. البته، و متأسفانه زمان جشنواره‌ی فیلم از ماه اوت به ماه ژوئن تغییر کرده که همین موضوع باعث افت جشنواره‌ی فیلم ادینبورگ شده و از مخاطبان آن کاسته است.

جشنواره‌ی بین‌المللی ادینبورگ، برای سال‌هایی متمادی به هنر ایران علاقه نشان می‌داد. تئاتر تجربی ایران، طی دوره‌هایی حضور ممتد و قابل توجهی در فستیوال داشت و این نوع آثار، با غرابت و تازگی‌شان توجه مخاطبان مختلف را به خود جلب می‌کردند. اما امسال و سال گذشته، این جشنواره به هنر ایران بی‌توجه بوده است.

در بخش بین‌المللی اثری از ایران وجود ندارد و هیچ هنرمند ایرانی‌ای هم میهمان جشنواره نیست، در حالی که در سال ۲۰۰۸، در بخش رسمی جشنواره آثاری از آتیلا پسیانی و عباس کیارستمی پذیرفته شده بود: «کشتی شیطان» تئاتری از پسیانی و « نگاهی به تعزیه»، ویدئو- چیدمانی از کیارستمی. در این سال کیارستمی در جشنواره حضور نداشت، اما پسیانی و گروهش میهمان جشنواره بودند.

طی یکی دو سال گذشته آثاری از ایرانی‌های مهاجر در بخش جنبی- که حالا خودش یک بخش بسیار مهم است با صدها تئاتر- پذیرفته شده بودند، از جمله اجراهای موفقی از شاپی خرسندی که به جز سال قبل، چند دوره متوالی در این جشنواره شرکت داشت.

جشنواره‌ی امسال با کنسرتی از ارکستر سمفونی بی بی سی اسکاتلند افتتاح می‌شود که در آن اثری از جان آدامز را با رهبری ارکستر جیمز کونلون اجرا می‌کنند.

اپرای لیون اثری به نام «پورگی و بس» کار جرج گرشوین را در طول جشنواره اجرا خواهند کرد که قصه‌ی رؤیاهای شکست‌خورده‌ی سیاهان امریکایی را در اوج بحران اقتصادی دهه‌ی سی امریکا روایت می‌کند.

اپرای بزرگ دیگری که میهمان جشنواره است «مونتزوما» اثر کارل هنریش گران است که به تقابل دنیای جدید و قدیم می‌پردازد.

اپرای بزرگی هم از استرالیا به نام «سعادت» نوشته برت دین و آماندا هولدن به اجرا درخواهد آمد که اولین اجرای آن در اروپا خواهد بود.

اپراهایی از موتزارت، پوچینی، پورسل و راول هم به صورت کنسرت اجرا خواهند شد.

در بخش رقص، لمی پونیفاسیو هنرمند اهل ساموا که در نیوزیلند زندگی می‌کند، اجراهایی خواهد داشت و از برزیل، گروه کورپو دو رقص مدرن باشکوه در برنامه دارد.

آلونزو کینگ و گروهش از سان فرانسیسکو دو باله اجرا خواهند کرد و گروه پینا باوش، طراح رقص افسانه‌ای که چندی پیش درگذشت،« آگوا» را اجرا خواهد کرد.

رقص فلامنکو هم جایگاهی در جشنواره دارد و گروه پاکو پنیا نوازنده برجسته اسپانیایی، اجرایی در جشنواره خواهند داشت.

در بخش تئاتر،برداستی از اولین رمان ارنست همینگوی با عنوان «خورشید همچنان می‌درخشد» به روی صحنه می‌رود و گروهی از نیویورک اثری از تنسی ویلیامز را ارائه می‌کند.

تئاتر ملی اسکاتلند قصد دارد با اثر عظیمی با عنوان «کلدونیا» نوشته آلیستر بیتون خودی بنمایاند و گروهی از شیلی با ترکیب سینما و تئاتر، می‌خواهد آثار نویی خلق کند که در آنها همه چیز صحنه با پرده‌ی سینما یکی می‌شود.

«آوازهای معراج» اثری از مردیت مانک است که توسط خود او کارگردانی می‌شود. مانک که در دهه‌ی شصت با آثار مدرن خود معروف شد، به ترکیب هنرهای مختلف از تئاتر و رقص و موسیقی تا سینما می‌پردازد و در این اثرش بودیسم را محور کار خود قرار داده است.

ارکستر ملی روسیه آثاری از بتهوون، چایکوفسکی و شوستاکوویچ را اجرا می‌کند و ارکستر ملی جاز اسکاتلند هم آثاری از گانتر شولر، تامی اسمیت و جو لووانو را خواهند نواخت.

ارکستر مجلسی اسکاتلند آثاری از کونگلد، برنارد هرمن، المر برنستین و واکسمن را در روز پایانی اجرا خواهد کرد و در پنج سپتامبر آتش‌بازی بزرگی که بانک اسکاتلند مسئول آن است و یکی از بزرگ‌ترین اتش‌بازی‌های جهان محسوب می‌شود، جشنواره را به پایان خواهد رساند.

ده ها گروه دیگر از کشورهای مختلف هم برنامه‌هایی خواهند داشت، ضمن این که صدها اجرا شامل تئاتر و رقص و کمدی‌های تک نفره در برنامه‌ی جشنواره فرینج وجود دارد که از ششم اوت آغاز شده و تا آخر این ماه ادامه خواهد داشت.