جابه‌جایی حقیقت

علی چکاو

مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، نهادی ا‌‌ست وابسته به معاونت امور سینمایی و سمعی و بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، که به منظور حمایت و مشارکت در تولید فیلم‌های سینمایی اول، فیلم‌های مستند بلند، نیمه بلند و کوتاه، فیلم‌های کوتاه داستانی و تجربی حرفه‌ای و فیلم‌های انیمیشن بلند و کوتاه از چند سال پیش کار خود را آغاز کرده است. این مرکز با برخورداری از معاونت‌های فرهنگی و تولید، آموزش و پژوهش و همچنین امور بین‌الملل و بازرگانی، کار خود را درفضایی که به شدت نیاز آن حس می‌شد دنبال کرد، و از همان ابتدا مورد استقبال اهالی این شاخه‌ی هنری واقع شد. چرا که پیش از این عملاً هیچ مرکز تخصصی در این زمینه وجود نداشت.

نبود امکانات نمایشی و همچنین فقدان جشنواره‌های تخصصی در این حوزه باعث شده بود تا فیلم‌سازان این رشته، تنها بتوانند در سایه‌ی جشنوار‌ه‌ی فیلم فجر و یا جشنواره‌های ضعیفی که یک خط در میان برگزار می‌شدند، به ارائه‌ی کار بپردازند. از این رو نیاز به وجود جشنواره‌ای تخصصی در این زمینه سال‌ها بود که حس می‌شد.

سرانجام در همین راستا، مرکز سینمای مستند و تجربی، در مهرماه ۱۳۸۶ اقدام به برگزاری جشنواره‌ی بین المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» نمود، تا آرزوی دیرینه‌ی مستندسازان تحقق یابد. البته پیش ازآن، فیلمسازان این رشته در فستیوال‌های بین المللی حضوری چشمگیر و موفق داشتند، ولی جشنواره‌ای که می‌توانست، همه‌ی علاقه‌مندان این رشته را دور هم جمع کند لطف دیگری داشت. ضمن این‌که عملاً جشنواره‌ها به نوعی، دریچه‌هایی هستند که از آن‌ها می توان به دست‌آورد‌های یک ساله‌ی هنرمندان نگریست و تحلیلی از وضعیت موجود داشت.

جشنواره‌ی سینما حقیقت، طی سه دوره‌ای که تاکنون برگزار شده است، به خوبی توانسته جای خود را میان سینما‌گران این رشته باز کند و طی این مدت کم، به لحاظ بین‌المللی نیز اعتبار خوبی کسب کرده است. همه‌ی این استقبال‌ها را در واقع باید مرهون توجه فیلم‌سازان حرفه‌ای این رشته دانست، که با ارائه‌ی آثار خود به وزن و اعتبار این جشنواره افزوده‌اند. زیرا مهم‌ترین دارایی یک جشنواره، شرکت کنندگان آن هستند.

حالا، درشرایطی که بیش‌تر از چند ماه به برگزاری چهارمین دوره‌ی جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت باقی نمانده است، سرنوشت این جشنواره نیز در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است:

چندی قبل در پی اعلام خبر انتقال جشنواره‌ی سینما حقیقت از تهران به اصفهان، موج قابل توجهی از اعتراضات به این تصمیم غیرکارشناسی به راه افتاده است. شفیع آقامحمدیان، مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، طی مصاحبه‌ای اعلام کرده است، تاکنون مذاکراتی با استاندار اصفهان، مبنی بر برگزاری جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت، در این استان صورت گرفته، که نتایج آن نیز رضایتبخش بوده و تنها یک سری هماهنگی‌های جزئی باقی مانده است.

همچنین در خصوص سیاست اجرایی این جشنواره توضیح داده است که: در صورت جابه‌جایی مکان جشنواره سینما حقیقت، هدایت و کنترل این جشنواره در تهران اتفاق خواهد افتاد و تنها برگزاری مراسم افتتاحیه، اختتامیه و بزرگداشت‌ها و همچنین نمایش‌ فیلم‌ها در استان مقصد خواهد بود. انتقال این جشنواره به هیچ عنوان به این معنا نیست که ما کل امور را به استان مقصد بسپریم، اگر این جشنواره در استانی به غیر از تهران برگزار شود دو کمیته به پیگیری مسائل مربوط به آن خواهند پرداخت که یکی از این کمیته‌ها کمیته برگزاری است و در استان مقصد تشکیل می‌شود و کمیته دیگر که به امور برنامهریزی و پشتیبانی خواهد پرداخت در تهران مستقر است.

این تصمیم، واکنش‌های زیادی از سوی سینماگران این حوزه به همراه داشت. از جمله می‌توان از مهوش شیخ الاسلامی، عباس امینی، محسن رمضان زاده، مهرداد زاهدیان، مهدی منیری، لقمان خالدی و پژمان مظاهری پور نام برد. این افراد با حضور در دوره‌های قبلی جشنواره سینما حقیقت، توانسته بودند، به واسطه‌ی فیلم‌های‌شان، موفقیت کسب کنند و جوایز جشنواره را از آنِ خود کنند و حالا نسبت به تصمیم اخیر مدیران جشنواره موضع‌گیری کرده‌اند.

یکی از فرازهای این اعتراضات عبارت است از نبود امکانات کافی و مناسب در شهرستان‌ها. بیان کنندگان این اعتراض معتقدند به دلیل بین‌المللی بودن جشنواره و همچنین نوپا بودن آن و این‌که هنوز جایگاه تثبیت شده‌ای پیدانکرده است چنانچه این جشنواره از تهران به اصفهان منتقل شود، تضعیف خواهد شد ، ضمن آن‌که در ایران تنها یک جشنواره‌ی تخصصی فیلم مستند وجود دارد، و نبود جشنواره‌های استانی، نباید به انتقال این جشنواره منجر شود.

همچنین انتقال آن به شهرستان، فارغ از افزایش هزینه‌های جشنواره، کاهش تماشاگران را همراه خواهد داشت، آن هم در شرایطی که تنها محل عرضه‌ی فیلم‌های یک سال گذشته‌ی هنرمندان، به واسطه‌ی بُعد مسافت کم تر دیده خواهد شد. معترضان به طور کلی نتیجه‌ی این تصمیم را تضعیف جشنواره دانسته‌اند و برخی پیش‌بینی کرده‌اند که در بلند مدت این جشنواره از بین خواهد رفت. عده‌ای نیز انـتقال جشنواره از تهران به شهرستان را غیرعملی دانسته‌اند.

البته این تنها یکی از مشکلات برگزاری این جشنواره است، چرا که در جای دیگر، شنیده‌ها حاکی از آن است که تحریم جشنواره توسط سینما‌گران، احتمالا مسئله‌ای دیگر خواهد بود بر سر راه برگزاری جشنواره‌ای که با شعارِ «حقیقت برای همه» قرار است برگزار شود.

در پی حوادث پس از انتخابات و رفتار خشونت‎آمیز حکومت در راستای سرکوب مردم، شاهد واکنشهای اقشار مختلف هنری بوده‌ایم، که عملاً در شاخه‌های مختلف، به تحریم جشنواره‌ها منجر شده است.

اکنون نیز با جشنواره‌ای رو‌به‌رو هستیم که نامش «حقیقت» است، چیزی که یک سال است حکومت سعی در پنهان کردنش دارد و هنرمندان متعهدی را که سعی در بیان حقیقت داشته‌اند یا به زندان انداخته و یا از موطن خویش رانده است. سالی که بسیاری از مستند‌سازان کشور، دوشادوش مردم سرزمین خود به تهیه مستند پرداخته‌اند و حالا باید فیلم‌های‌شان را، در پَستوی حقیقتِ خانه‌ی خود پنهان کنند. و با فراخوان جشنواره‌ای مواجه شوند که می‌خواهد حقیقت را فدای مصلحت کند.

حالا تا برگزاری جشنواره حدود سه ماه وقت باقی مانده ‌است و باید دید واقعاً این حقیقت برای کیست.