ازدواج‌های اینترنتی وسیله‌ای برای رهایی

رضا جمالی

ورود اینترنت به جوامع در حال توسعه‌ای هم‌چون ایران در کنار تمام محاسن و نوآوری‌هایی که به دنبال داشته، دارای جوانبی هم بر فرهنگ بوده است.

در همین رابطه با الهه صدر مددکار اجتماعی در یکی از مراکز کمک به مهاجرین در شهر کلن آلمان گفت‌وگویی کرده‌ام و او نخست از تجربه‌اش در برخورد با این گروه از مددجویان می‌گوید.

در این چند سال گذشته من بیشتر در محدوده‌ی کارم با زنان جوانی سروکار داشتم که یا از طریق اینترنت و یا از طریق دوستان و آشنایان با مردان ایرانی مقیم آلمان آشنا شده‌اند و بعد از یک دوره‌ی بسیار کوتاه به ازدواج آن‌ها درآمده و به آلمان آمده‌اند. این مردان غالبا نسل اول هستند که بعد از انقلاب به کشور آلمان پناهنده شده‌اند، بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سال هستند و یا حالا خانواده داشتند و ازدواج قبلی‌شان به شکست منجر شده و یا می‌خواهند زندگی جدیدی را بنا بگذارند و خانواده تشکیل دهند.

عمده مشکلاتی را که معمولا این گروه از مددجویان مطرح می‌کنند چه چیزهایی هستند؟

در ابتدا وقتی ما در مشاوره با هم‌دیگر صحبت می‌کنیم، به هیچ عنوان راحت صحبت نمی‌کنند. یعنی اول این را نمی‌گویند که به دلیل این که امکانات کمی در ایران وجود داشته، آزادی وجود نداشته و رابطه‌ی دختر و پسر آزاد نبوده، آن‌ها نمی‌توانستند آزادنه شریک زندگی خودشان را پیدا کنند.

ولی بعد از این که کمی اعتماد به وجود می‌آید میان مشاور و مددجو، این‌ها خودشان را باز می‌کنند و راحت‌تر راجع به مشکلات‌شان صحبت می‌کنند و من هم بلافاصله در تجربه‌ام به این نتیجه رسیدم که معمولا این دختران جوان به همان دلایلی که اشاره کردم، در شرایط بسیار بدی در ایران بسر می‌برند و این طوری شریک زندگی‌شان را پیدا می‌کنند و فکر می‌کنند که یک راه نجات برای‌شان هست که ایران را ترک کنند و به آلمان بیایند.

پس خانم صدر به نظر می‌رسد که استفاده از اینترنت به عنوان یک وسیله برای پیدا کردن همسر مشکلی نداشته باشد و در واقع مشکل جای دیگری است و نه در استفاده از اینترنت برای پیدا کردن همسر!

ازدواج‌های اینترنتی پیامد جامعه‌ی صنعتی است. به این شکل که تعداد انسان‌های مستقل که براساس باورها و خواسته‌های شناخت خودشان تصمیم می‌گیرند، هر روز دارد تعدادشان کمتر و کمتر می‌شود.

خب جامعه‌ی ما هم الان رو به تحول دارد و بدون تردید اینترنت وارد زندگی جوانان ایرانی شده و حالا پرسش اینجاست که آیا این شیوه‌ی همسریابی یا دوستیابی از طریق اینترنت می‌تواند به عنوان یک وسیله‌ی قابل اعتماد در جامعه‌ی ما مورد استفاده قرار گیرد؟

طبق تجربه‌ی من، نه! یعنی واقعا موفق نیست. به دو دلیل. یک این که از طریق اینترنت آدم‌ها با همدیگر آشنا می‌شوند، ولی نمی‌توانند در شرایط متفاوت و مختلف همدیگر را تجربه کنند. در حقیقت در یک شرایط توهم‌آمیز هم‌دیگر را می‌شناسند و وقتی به هم‌دیگر می‌رسند و هم‌دیگر را از نزدیک در دنیای واقعی تجربه می‌کنند، می‌بینند اصلا آن چیزی نبوده که در دنیای مجازی داشته‌اند. در نتیجه مدام ضربه می‌خورد به آن باورهای‌شان در مورد هم‌دیگر و کم کم آن توهم می‌ریزد و با چهره‌ی واقعی یک‌دیگر آشنا می‌شوند.

من بارها اینجا شاهد این بوده‌ام که ازدواج‌های این چنینی حتی به این انجامیده که زمانی که زن و شوهر با همدیگر زن و شوهر هستند، از آنجایی که دل‌زده شده‌اند از همدیگر، بازهم زن یا شوهر از طریق اینترنت دنبال همسر و پارتنر جدید گشته است. دنبال یک هم راز یا کسی که بتواند با او تنهایی خودش را از بین ببرد.

خانم صدر شما سال‌هاست دراروپا زندگی می‌کنید، از نظر شما چه تفاوتی بین دوست‌یابی یا ازدواج اینترنتی در اروپا وجود، با آن چیزی که در ایران رخ می‌دهد وجود دارد؟ مثلا در ایران ما با یک‌سری نتایج منفی برخورد می‌کنیم. مثل قربانی شدن یا طلاق گرفتن و یا مورد حیله واقع شدن. آیا شما شخصا شاهد این جور مسائل یا نتایجی هم در دوست‌یابی یا ازدواج‌های اینترنتی در اروپا بوده‌اید؟

تفاوت مهمی که من بین دوست‌یابی اینترنتی در اروپا دیده‌ام با آن چیزی که در بین ایرانیان رواج دارد، این است که حداقل اروپایی‌ها وقتی از طریق اینترنت با هم‌دیگر آشنا می‌شوند، این امکان را می‌گذارند برای خودشان که ممکن است به نتیجه نرسد. این که ممکن است یک‌دیگر را ببینند و خوش‌شان نیاید یا بعد از یک تجربه‌ی کوتاه راحت از هم‌دیگر جدا شوند و دنبال تجربه‌ی جدید بروند. ولی برای ایرانی‌ها با آن فرهنگ مذهبی و سنتی غالبا قبول چنین چیزی برای جوان ایرانی یک مقدار سخت است.

یک دختر ایرانی وقتی از طریق اینترنت با یک پسر ایرانی آشنا می‌شود، فکر می‌کند که از این طریق او همسر ایده‌آل خودش را دارد پیدا می‌کند و برای همیشه باید برود در کنار او زندگی کند. به همین دلیل بعد از مدت بسیار کوتاهی حتی باردار و بچه‌دار می‌شود و بعد از مثلا دو سال یک‌دفعه این زندگی به شکست می‌انجامد و اصلا تمام دنیای این زن خراب می‌شود.

پس اشکال در نوع وسیله‌ی آشناشدن نیست، بلکه بافت فرهنگی است که در اینجا نقش بازی می‌کند. وگرنه اینترنت و آشناشدن می‌تواند فقط یک وسیله باشد و اینجا این بافت فرهنگی و این تفاوت‌های فرهنگی بین دو جامعه‌ی ایرانی و اروپایی هست .

نتیجه‌گیری شما درست است. من هم حتما این را می‌خواهم بگویم که تکنولوژی در غرب وقتی که براساس شرایط و بافت فرهنگی غربی‌ها درست می‌شود یک نتایجی دارد و وقتی ما از این تکنولوژی با بافت فرهنگی و سنتی خودمان استفاده می‌کنیم، نتایج دیگری را دارد. این درست است. ولی به طور کلی من به دوست‌یابی از طریق اینترنت چون در دنیای مجازی صورت می‌گیرد، زیاد باور ندارم. خیلی کم دیدم که نتیجه‌ی مطلوبی را در روابط انسان‌ها بدهد.

من به عنوان پرسش آخر می‌پرسم که آیا در این شیوه فقط زن‌ها قربانی هستند و آیا مردها هم ممکن است قربانی چنین نوع ازدواج هایی باشند؟

من بعضی موارد را دیده‌ام که مثلا یک آقای ایرانی پنج بار به این شکل ازدواج کرده است. مطمئنا من فکر می‌کنم که آقایان ایرانی‌ هم صدمات روحی می‌خورند، اعتمادشان را از دست می‌دهند در رابطه و کلا به شریک زندگی و اصلا به نهاد خانواده. ولی زن‌ها و دخترهای ایرانی خیلی بیشتر ضربه می‌خورند.

به دلیل این که وقتی این‌ها از هم‌دیگر جدا می‌شوند، این زن‌ها امکانات بسیار کمی دارند. در بسیاری موارد حتی امکانات جامعه‌ی میزبان را نمی‌شناسند و این آقایان با استفاده از امکانات بهتر حتی این زن‌ها را به ایران برمی‌گردانند.

چون اگر به ایران برگردانند، در ایران قوانینی مسلط است که به نفع آقایان کار می‌کند و ایشان مثلا می‌توانند از مهریه شانه خالی کنند یا این که اینجا در این جامعه هیچ پیامدی برای‌شان ندارد، این طلاق و این شکست زندگی.