خیابان

جامعه‌شناسی انسداد شرایین

ترجمه‌ی لیلا رهنما: پزشکی آخرین جایی است که یک مرد سرکش نسبت به ارزش‌های جامعه ممکن است با آن موافق باشد. در عصر حاضر، رسانه‌های خانواده‌محور، مرد را در نقش نان‌آور و راس خانواده ترسیم می‌کنند. پزشکی نیز در دهه‌های گذشته، کم و بیش از این رویکرد پیروی کرده است. پزشکی نیز مانند رویکردهای کهن مذهبی، زن را زهدان یا تنها محلی برای پرورش نطفه و مرد را به عنوان دستانی برای آوردن نان به خانه یا به تعبیر امروزی‌تر کیف پول می‌بیند.

اعتصاب غذای زندانیان و رسالت‌های ما

بهنام دارایی‌زاده: برخی از چهره‌های سیاسی و کنشگران اجتماعی خارج از زندان، بار دیگر خواستار پایان بخشیدن به اعتصاب غذای معترضین و پی‌گیری مسائل از راه‌های دیگر شده‌اند. جدای از این که آیا ارائه راهکارهایی مبهم و یا درخواست‌هایی صوری از مقامات قضایی جمهوری اسلامی، می‌تواند در شرایط فعلی مواجهه با قدرت سیاسی حاکم موفقیت‌آمیز باشد و یا خیر، پرسش محوری دیگری نیز در میان است: آیا اساساً ما مجاز هستیم که به زندانیان اعتصابی توصیه کنیم تا یگانه ابزار اعتراضی خود را زمین بگذارند؟

كودتای ۲۸ مرداد

حمید حمیدی: یکی از مهم‌ترین فرازهای حکومت ۳۷ ساله‌ی محمد‌رضا پهلوی که نقش مهمی در تحکیم پایه‌های رژیم وی داشت کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بود. این کودتا که در دوازدهمین سال حکومت پهلوی به‌وقوع پیوست، سبب تثبیت حاکمیت او تا ربع قرن دیگر شد. قیام مردم در ۳۰ تیر ۱۳۳۱،‌ زمینه‌های لازم برای نخست‌وزیری دکتر محمد مصدق را فراهم کرد. این دومین دوره‌ی حکومت دکتر مصدق بود. وی قبل از قیام ۳۰ تیر نیز از اردیبهشت ۱۳۳۰ تا ۲۵ تیرماه ۱۳۳۱، عهده‌دار کابینه بود.

تو فقط هستی که باشی

مهشید راستی: این روزها در بسیاری از شهرهای اروپا و آمریکا جلسات سخنرانی و پرسش و پاسخ در پیوند با جنبش دانشجویی و سالگرد ١٦ آذر و روز دانشجو برگزار می‌شود.آن‌چه در حرکت‌های اخیر خارج از کشور شاهد بوده‌ام، این بوده که بیشتر سعی شده سخنرانان از میان فعالان قدیمی خارج از کشور و نسل جدید مهاجران انتخاب شوند.

طیف چپ دردانشگاه‌ها

حمید حمیدی: حزب توده به وسیله‌ی سازمان جوانان و استفاده از آموزش‌های لازم توانست سازمان‌های دانشجویی را به کنترل خود درآورد و در مقاطع حساس و مهم از آن به عنوان نیروی پیشگام و مؤثر بهره گیرد. تا سال ۱۳۲۸ تنها گروهی که مقابل حزب توده در دانشگاه مقاومت می‌کردند، اولیای دانشگاه بودند که آنها نیز به‌خاطر گرایش اغلب استادان دانشگاه به حزب توده کاری از پیش نمی‌بردند.

تاسیس دانشگاه تهران، سرآغاز مبارزات دانشجویی

حمید حمیدی: اگر بخواهیم ریشه‌های اولیه‌ی این حرکت را بشناسیم باید به تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۴ اشاره کنیم که سنگ بنای نظام نوین آموزش عالی به شمار می‌رود. تا سال ۱۳۱۳ هیچ دانشگاهی در ایران به معنای نوین آن وجود نداشت. به همین دلیل فارغ‌التحصیلان مدارس متوسطه باید از طریق بورس دولتی و یا بسته به تمکن مالی خانواده‌های خود، به خارج از کشور برای ادامه‌ی تحصیل اعزام می‌شدند.

بیایید طناب دار را دار بزنیم!

خسرو احمدی: لاله صدایت را از کامپیوترم شنیدم وقتی که می‌گفتی: ناصر وقت نداره تا برای خرید بریم و من تنها یا با بچه‌ها به مسافرت می‌رم.
بله ناصر وقت نداشت با لاله به خرید و مسافرت برود، ولی غافل از این‌که ناصر در کنار شهلای عاشق روی مبل دراز کشیده و به صدای خرسی گوش می‌داد که زن جوان برایش خریده بود و از آن خوشش می‌آمد؛ صدایی که ناقوس مرگ در آن پنهان شده بود؛ صدایی که قتل دو عاشق دلباخته را تفسیر می‌کرد.

ساختار قدرت و درگیری جناح‌ها در بهار ۱۳۶۰

سحاب سپهری: نوشته‌ی حاضر در ادامه‌ی نوشته‌ی دیگری با عنوان «فرایند تشکیل شورای انقلاب» است که در وب‌سایت زمانه منتشر شد. این دو مقاله بخش‌هایی از یک سری نوشته‌اند با هدف بررسی ابعاد جدیدی از رخدادهای سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰. رخدادهای این دوره بسیار مهم از تاریخ اخیر ایران هنوز جای مطالعه بسیار دارند. هدف نوشته‌ی حاضر بررسی عملکرد ساختار قدرت در سال‌های ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ است که به درگیری جناح‌ها در بهار سال ۱۳۶۰ منجر شد.

کپی یا اصل؟

لی‌لی اکبری: «رونوشت برابر اصل» عنوان آخرین فیلم خارجی عباس کیارستمی است که در بخش مسابقه‌ی رسمی جشنواره‌ی کن امسال به نمایش در آمد. کیارستمی که در سال‌های اخیر، شرایط جهانی را برای سینماگران مستقل مناسب نمی‌دید، اوقات خود را با عکاسی و ساخت فیلم‌های کوتاه و ویدئو آرت می‌گذراند. بنابراین «رونوشت برابر اصل»، نتیجه‌ی فرصتی است که در این مدت برای ساخت فیلم بلند فراهم شده است.

ولایت فقه یا فقیه

ر. قاسمی: آرش نراقی در «نقد اخلاقی نظریه‌ی ولایت فقیه»، دو قرائت متفاوت آیت‌الله خمینی از این نظریه را پیش می‌نهد که قرائت اول را در نجف و پیش از انقلاب مطرح کرده‌اند و طبق آن با تکیه به همین «فقه مصطلح حوزوی» می‌توان جامعه را اداره کرد. در قرائت دوم، فقه مصطلح برای اداره‌ی جامعه کافی نیست و ناچاریم برای رفع و رجوع مشکلات زمان خود از عنصر «مصلحت» هم کمک بگیریم.

جنبش سبز و مدیریت تعارضات و تضادها

آرش سلیم: مردم ایران امیدوارند جنبش سبز و رستاخیز نوین آنها به بار بنشیند و ارمغان بیش از یک سده تلاش و جانفشانی آنها این بار آزادی و دمکراسی پایدار باشد. بی‌تردید راه نهادینه کردن دمکراسی (به‌ویژه در کشور ما) برای پاسداری از آزادی، بس مشکل‌تر و پیچیده‌تر از «تغییر» حکومت است. تعارضات و تضادها بین جریان‌های گوناگون سیاسی و فکری، و هم‌چنین افرادی که بسا گرایش ویژه‌ی سیاسی هم ندارند، بیش از پیش خود را نشان می‌دهد.

جنبش سبز به مثابه یک برند

علی چکاو: ضرورت پاسخ‌دهی صاحبان برند جنبش سبز به مشتریان وفادار خود در این مقطع از این روست که در چنبره‌ی پرسش بزرگ‌تری قرار نگیرند؛ چرا که هیچ بعید نیست در آینده‌ای نه چندان دور مردم، یعنی همان مشتریان وفاداری که روزگاری در مقابل حاکمیت ایستاده و پرسیده بودند: «رای من کجاست؟» این بار رای‌های گمشده‌ی خود را از رهبران جنبش سبز طلب کنند.

در حاشیه‌ی جنایت سعادت‌آباد

بامداد راد: به تاز‌گی اما، وقوع یک جرم در محدوده‌ی میدان کاج سعادت‌آباد تهران، بازتاب وسیعی میان رسانه‌ها داشته است. در این واقعه، دو نفر با یکدیگر درگیر شده و درگیری، به مضروب‌ساختن یکی از افراد با چاقو توسط فرد دیگر می‌انجامد. فرد زخمی، در برابر دید‌گان پلیس و مردم حاضر در صحنه، آن قدر خون بدن خود را از دست می‌دهد که جان می‌بازد.

نگاه غیر اصولی اکبر گنجی به جنبش

مهیار فرآورده: آقای اکبر گنجی در این اواخر نظرات تازه‌ای در مورد جنبش آزادیخواهی که به جنبش سبز شهرت یافته ابراز کرده است. اگر حرکت‌های اعتراضی و آزادیخواهی در جامعه ما - از پایتخت گرفته تا شهرهای کوچک – که باعث یورش نیروهای امنیتی به خانه‌های مردم در تمام سطوح فکری و عقیدتی و بازداشت آنها می‌شود، در قالب جنبش نمی‌گنجد، پس آقای گنجی باید نام و قالب دیگری برای حرکت مردم پیشنهاد کند.

آیا احمدی‌نژاد فقط با تقلب رئیس‌جمهور شد؟

بهنام امینی: انتشار مقاله اکبرگنجی با عنوان «پیروزی موسوی یا تقلب درانتخابات» موجی از واکنش‌ها برانگیخت که عمدتا حاکی از مخالفت با گنجی و مدعای اصلی او یعنی پیروزنشدن موسوی در انتخابات بود. به راحتی می‌توان در صحت و سلامت تمامی انتخاباتی که ازابتدای استقرار جمهوری اسلامی برگزار شده است تشکیک کرد. در این‌جا قصد آن ندارم که به مقالات گنجی و مخالفانش بپردازم بلکه نوشته او تنها بهانه‌ای است برای نگاهی دوباره به فضای انتخابات سال ۸۸.

وقایع‌نگاری یک روز سبز

بامداد راد: در آستانه‌ی ۱۳ آبان- روز دانش‌آموز- رهبر جمهوری اسلامی سخنرانی کرده و در آن، افراد «محدود»ی را که در راهپیمایی روز دانش‌آموز سال ۸۸ «بر ضد این مناسبت شعار دادند»، افرادی دانسته که «ندانسته وارد توطئه‌ای شدند» که هدف آن «تسخیر ایران، زنده‌کردن هیمنه‌ی آمریکا، پنهان‌کردن سلطه‌طلبی آن و زیر سئوال بردن حرکت عظیم ملت ایران در برابر ظلم بزرگ آمریکا» بود.

اقلیت، اکثریت و ایران بزرگ

مهشید راستی: جنبش سبز به طور کلی با بسیاری از مسائل برخورد شفافی نکرده است. حقوق زنان، حقوق کودک، حقوق مدنی شهروند ایرانی، حقوق همجنسگرایان و دگرباشان از این جمله‌اند. مبارزه برای اصول ابتدایی حقوق بشر در پرده‌ای از ابهام قرار گرفته است و تاکید‌های هرازچند گاهی آقای موسوی بر اینکه خاستگاه او «جمهوری اسلامی، نه یک کلمه کم و نه یک کلمه بیش» است نیز نمک بیشتری بر زخم کهنه‌ی انسان ایرانی می‌‌پاشد.

اضطراب لنین

آرمین مالکی: اضطراب لنین، اضطراب کسیست که تصمیمی کلیدی می‌گیرد. او تاریخ را به صورت عمارت عظیمی که هم اکنون بر سرش آوار می‌شود نمی‌بیند. مواد منفجره می‌آورد تا خود، عمارت تاریخ را منفجر کند. در لحظه‌ای که در‌های سرنوشت را گشاده می‌یابد، دست به انتخاب می‌زند. مضطرب است، تا عمق وجودش از دشواری این تصمیم گیری لرزیده، اما از تصمیم گرفتن باز نمی‌ماند

فرایند تشکیل شورای انقلاب

سحاب سپهری: بلافاصله بعد از بازگشت به ایران، آقای خمینی در روز ۱۶ بهمن سال ۱۳۵۷ آقای بازرگان را به نخست‌وزیری منصوب و او را مامور تشکیل دولت موقت کرد. در آن زمان متن حکم نخست‌وزیری آقای بازرگان در تلویزیون خوانده شد و ویدئوی آن در یوتیوب وجود دارد. آیت‌الله خمینی در ابتدای متن حکم نخست‌وزیری مهندس بازرگان نوشت: «بنا به پیشنهاد شورای انقلاب و بر حسب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای اکثریت قریب به اتفاق ملت ایران ... جنابعالی را ... مامور تشکیل دولت موقت می‌نمایم.»

فرایند تشکیل شورای انقلاب

سحاب سپهری: شورای انقلاب در تاریخ نزدیک ایران نقشی کلیدی بازی کرد. با این همه، روند تشکیل و عملکرد این شورا و تاثیر آن در سیر حوادث تاریخ اخیر ایران کمتر مورد توجه متناسب قرار گرفته است. نوشته‌ی حاضر یک بررسی کلی از تشکیل شورای انقلاب و روابط کلی در داخل ساختار قدرت را ارائه می‌دهد تا بتوان به شناخت بهتری از روابط بین آقایان بنی‌صدر و خمینی در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ دست یافت.