فرهنگ و هنر

بوتیچلی و داروی عشق

با آثار ساندرو بوتیچلی، نقاش فلورانسی دوره رنسانس، افسانه‌ها، تمثیل‌ها و اروتیسم دنیای باستان بار دیگر به هنر اروپا بازگشتند و همین زمینه‌ تفسیرهای متعددی از نقاشی‌های او را فراهم کرد. به تازگی محققان هنر در یکی از مشهورترین پرده‌های نقاشی او، «ونوس و مارس»، تصویر گیاه مخدر تاتوره را یافته‌اند و در پرتو این یافته ، نگاه جدیدی به این اثر شده است. تاکنون این نقاشی به عنوان پیروزی عشق بر جنگ و خونریزی تفسیر می‌شد.

تازه‌های مطالعات ایرانی

به تازگی کتاب‌ها و مقالات جدیدی در زمینه مطالعات شرقی و ایرانی منتشر شده است. کتاب «هنر اسلامی به سبک چینی» به بررسی تاثیر هنرهای چینی بر هنر ایرانی پس از حمله مغولان می‌پردازد. سالنامه تخصصی «ایرانیکا آنتیکا» نیز مجموعه‌ی جدیدی از مقالات باستان شناسی در مورد ایران را انتخاب کرده است و همچنین موسسه مطالعات ایرانی در دانشگاه «سنت آندروز» در اسکاتلند به زودی میزبان کنفرانسی در مورد شاهنامه خواهد بود.

گنبد فلورانس، پیشتاز سازه‌های مسلح

نتیجه تحقیقاتی جدید نشان می‌دهد که گنبد کلیسای جامع فلورانس با استفاده از آهن آلات مسلح شده است. این گنبد که ساختن آن به سده پانزدهم میلادی برمی‌گردد یکی از بزرگترین گنبدهای آجری جهان است و ساختار دو پوسته آن را همواره با گنبد سلطانیه در ایران مقایسه کرده‌اند. اکنون فن‌آوری جدید توانسته درون لایه‌های پنهان گنبد را آشکار کند و بر نبوغ فیلیپو برونلسکی، معمار آن، مهر تاییدی دیگر بزند.

چرخی در بازار هنر

در هفته گذشته یک تندیس برنزی اثر آلبرتو جاکومتی رکورد فروش آثار هنری در جهان را شکست. همچنین در روزهای اخیر موزه‌های بریتانیا و تیت مدرن لندن اعلام کرده‌اند قصد دارند سرمایه‌گذاری بیشتری برای خرید آثار هنری معاصر از هنرمندان خاورمیانه انجام دهند. و سرانجام این که طبق شواهد به دست آمده هواپیما ربایان یازده سپتامبر برای تامین هزینه عملیات خود قصد فروش عتیقه‌ها و آثار تاریخی سرقت شده از افغانستان را داشتند.

صد سالگی فوتوریسم

امسال و یک سده پس از انتشار نخستین بیانیه فوتوریست‌ها، چندین نمایشگاه در شهرهای مختلف جهان از جمله رم، ونیز، لندن و مسکو برگزار شد و به مرور دستاوردهای هنری یکی از جنبش‌های آوانگارد سده بیستم پرداخت. گرچه این جنبش تاثیرات زیادی بر هنر سده گذشته برجای گذاشت؛ اما نزدیکی و پیوند فوتوریست ها با فاشیسم، آنها را با انتقادات فراوانی رو به رو کرد.

فریدا کالو میان حقیقت و دروغ

چهار دهه پس از مرگ فریدا کالو، نقاش نامدار مکزیکی، شهرت او مدام بیشتر شده و هم‌چنان در کانون توجه منتقدان قرار دارد. کشف یک مجموعه شخصی از آثار نقاشی و نامه‌های او و احتمال چاپ آن‌ها در یک کتاب، به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات روز در میان محققان نقاشی مدرن تبدیل شده است. بسیاری این مجموعه را جعلی و کار شیادان آثار هنری می‌دانند؛ در حالی که صاحبان مجموعه اصرار دارند متخصصان شیمی و خط‌شناسی اصالت آن‌ها را تأیید کرده‌اند.

از آب تا آتش؛ سرنوشت کتاب در افغاستان

به آب افکندن هزاران جلد کتاب در ولایت نیمروز افغانستان به بهانه مضر و تفرقه‌برانگیز تشخیص دادن آن‌ها توسط مقامات محلی، برای بسیاری از فعالان فرهنگی این کشور یادآور روزهایی است که کتاب و کتابخانه و میراث مکتوب در افغانستان قربانی خشونت‌های جنگ می‌شد و یا به غارت می‌رفت. در جریان جنگ‌های داخلی، قاچاق کتاب‌های نایاب، نسخ خطی و عتیقه پس از قاچاق مواد مخدر در مکان دوم قرار داشت. کتاب‌های بسیاری از کتابخانه‌های عمومی نیز به صورت کیلویی و به قیمت کاغذ آن‌ها در بسیاری از شهرها به فروش رسیدند. در دوران طالبان نیز هزران جلد کتاب در آتش سوختند.

بازگشت ایران به دوسالانه ونیز

پنجاه و سومین دوسالانه هنر ونیز از شانزدهم خرداد برابر با ششم ماه ژوئن کار خود را آغاز خواهد کرد. بعد از یک دوره غیبت، ایران با سه هنرمند در دوسالانه هنر ونیز حضور یافته است. این سومین بار پس از انقلاب است که ایران در این رویداد بزرگ هنری شرکت می‌کند. حضور هفتاد و هفت کشور در این دوره از دوسالانه ونیز، رکورد جدیدی محسوب می‌شود. شیر طلایی یک عمر فعالیت هنری به یوکو اونو هنرمند ژاپنی الاصل و جان بالدساری هنرمند آمریکایی اهدا خواهد شد.

جشن آغاز بهار در مصر

جشن آغاز بهار در مصر که برخی قدمت آن را تا پنج هزار سال برآورد کرده‌اند از معدود آیین‌های کهن پیشااسلامی است که هنوز هم پس از هزاره‌ها در این کشور برگزار می‌شود. این جشن مطابق گاهشماری کهن قبطیان جشن گرفته می‌شود و جزو تعطیلات رسمی در مصر است. مردم مصر این روز را در طبیعت گذرانده و به خوردن غذاهایی می‌پردازند که در روزگاران پیشین به خدایان مصری در نیایشگاه‌ها تقدیم می‌شده است.

رنگ‌های ایرانی در تقویم زنان

جشنوراه بزرگ «تقویم زنان» در ایتالیا امسال به زنان ایرانی اختصاص یافته و با نمایش ده‌ها اثر از هنرمندان ایرانی مانند پری صابری، رخشان بنی‌اعتماد، مانیا اکبری و فیروزه خسروانی وجوه مختلف زندگی در ایران را به مخاطبان ایتالیایی نشان می‌دهد. وانا وانوچینی، نویسنده و روزنامه‌نگار و از مشاوران جشنواره به زمانه می‌گوید: «خواستیم خلاف تصاویر رایج در مورد ایران، چهره‌های گوناگون و متنوع آن را نیز نشان دهیم. ایران فقط کلاشنیکف و چادر سیاه نیست.» او معتقد است امروز ایران را از طریق صدای زنان ایرانی بهتر می‌توان شناخت.

نگهبانی در برابر فراموشی

عزت‌الله نگهبان که هفته پیش در آمریکا در گذشت، یکی از پیشگامان باستان‌شناسی نوین ایران بود. او علاوه بر بنیان‌گذاری موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، کار حفاری در چند نقطه بسیار مهم را نیز بر عهده داشت. کاوش‌های او در تپه زاغه در دشت قزوین، ساختمانی با قدمتی بیش از هفت هزار سال و با دیوارهای پوشیده از نقاشی و شاخ و جمجمه حیوانات را آشکار کرد که به احتمال فراوان یک نیایشگاه بوده است. یافته‌های او در تپه مارلیک در گیلان نیز فصل جدیدی در باستان‌شناسی ایران گشود.

روز جهانی موزه در دنیای مجازی

امسال برای اولین بار یک مناسبت فرهنگی و جهانی در دنیای مجازی «Second Life» یا «زندگی دوم» برگزار می‌شود. شورای بین‌المللی موزه‌ها با همکاری موزه نوآوری «The Tech» این مراسم را در نسخه مجازی این موزه برگزار و از تمام کاربران دعوت کرده است تا ضمن بازدید از آن با موزه‌داران و متخصصان هنر از سراسر دنیا به بحث بنشینند. کاربران خود امکان برپایی نمایشگاه‌های دلخواه را نیز خواهند داشت و نمایشگاه برگزیده‌ی دنیای مجازی مورد تقدیر قرار می‌گیرد.

وقتی مجسمه می افتد

ظهور مجسمه در فضای شهری ایران، اتفاقی بود که به طور گسترده در معماری و شهرسازی دوران پهلوی آغاز شد. اما بخش اعظم آنها جزیی از یک برنامه هنر رسمی و حکومتی بودند و به مجسمه‌های پادشاهان پهلوی اختصاص داشتند. دقت در جزییات این مجسمه‌ها، مانند نوع لباس، حرکات بدن، معماری پایه مجسمه و دیگر عناصر آن، می تواند الگویی برای تحلیل هنر رسمی آن دوران به دست دهد.

تاریخ‌نگاری و منتقدان بومی

منتقدانی که تاریخ‌نگاری غربی را زیر سئوال می‌برند، ابزار آن تاریخ‌نگاری را نیز به پرسش می‌کشند. در دیدگاه آنان باستان شناسی، موزه‌داری و تاریخ هنر ابزارهایی بوده‌اند برای روایتی «اروپا محور» از تاریخ. این منتقدان می‌پرسند: آیا طبقه‌بندی هنرها بر اساس دیدگاه‌های اروپایی (یونانی) می‌تواند تمام اشکال آفرینش و خلاقیت را در فرهنگ‌های مختلف جهان توضیح دهد؟

سیاست‌های فرهنگی در امپراتوری عثمانی

در حالی که در سال ۱۸۸۴ حکومت عثمانی با تصویب قانونی، کلیه آثار تاریخی را متعلق به دولت و خروج آن‌ها را از کشور ممنوع اعلام کرد، در ایران ناصرالدین‌شاه و سپس مظفرالدین‌شاه، حق انحصاری فعالیت‌های باستان‌شناسی را به دولت فرانسه واگذار کردند؛ به شرط آن که فرانسوی‌ها در برابر یافتن اشیاء سیمین و زرین، معادل قیمت آن‌ها را به خزانه پرداخت و اشیاء را با دولت ایران نصف کنند.

مسیحیت و حفاظت از اصالت مادی آثار تاریخی

این اعتقاد مسیحیان که خدا از راه حلول در کالبد مسیح، در یک بازه زمانی خاص، روی زمین و در میان مردمان حضور داشته، در قرون وسطا در نهایت منجر به رسم تقدس آثار مادی و بقایای قدیسین شد. اما بعدها اهمیت حفاظت از ارزش‌های مادی در دگردیسی‌های دوران رنسانس جای خود را به ارزشی سکولار در حفاظت از «جوهر مادی» یک اثر تاریخی - فرهنگی داد.

ادیان و حفاظت از ارزش های تاریخی- فرهنگی: یهودیت

بر خلاف جهان فکری هلنی که تأکید فوق‌العاده‌ای بر زیبایی‌پرستی و ارزش‌های مادی اثر هنری دارد، در یهودیت، ارزش‌ها بیشتر غیرملموس و غیرمادی هستند. یک کنیسه، در درجه اول تا زمانی مکانی است مقدس که متن و کتاب مقدس در آن حضور داشته باشد. تقدس در درجه اول در کلمه نهفته است، نه در سنگ ها و ستون ها؛ هر چند آن‌ها دارای بار علمی، زیبایی‌شناسی و تاریخی باشند.

به سلامتی ژازه

ژازه طباطبایی مجسمه‌ساز، نقاش و شاعر که از مدتی پیش بیمار است، امروز در تهران تحت عمل جراحی قرار گرفت. شهرت ژازه که سال‌هاست در اسپانیا زندگی می‌کند، بیشتر به خاطر مجسمه‌های فلزی‌اش است که آن‌ها را با تکنیک جفت‌کاری و با استفاده از قطعات ماشین‌های اوراق و قراضه درست می‌کند. خورشید‌ها و شیر زن‌های ژازه از مرگ ماشین‌ها و اتومبیل‌ها زاده می‌شوند. گالری «هنر جدید» ژازه در تهران، بخشی است از میراث مهم جنبش‌های هنری مدرن ایران در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ خورشیدی که باید ثبت و حفظ شود.

مفهوم «خانه» در ضیافت وبلاگ‌های معماری

کوروش رفیعی در وبلاگ «اثر» به وبلاگ‌های معماری پیشنهاد داده است تا از مفهوم خانه بنویسند. پیشنهاد او با استقبال روبه‌رو شد و بسیاری به آن پاسخ دادند. در این پاسخ‌ها جنبه‌های مختلفی از «خانه» به عنوان طرحی معمارانه مورد توجه وبلاگ‌نویسان قرار گرفت. زمانه به انعکاس بخشی از این پاسخ‌ها پرداخته است.

دومین دوره جشنواره سینمایی رم

جشنواره رم امسال، نسبت به اولین دوره آن با برنامه‌ریزی بهتری افتتاح شده است و مروری جامع بر سینمای هندوستان دارد. ضمن این که دو فیلم از ایران، به کارگردانی ابوالفضل جلیلی و حنا مخملباف نیز در آن نمایش داده می‌شوند. جایزه یک عمر فعالیت سینمایی در این دوره به سوفیا لورن هنرپیشه نامدار ایتالیایی اهدا خواهد شد.