چرخی در بازار هنر

بیژن روحانی

یک پیکره برنزی و تکیده، با پاهایی دراز و لاغر، اندکی خم شده به جلو و در حال راه رفتن، اکنون گران بهاترین اثر هنری جهان شده است.

پیکره «مردی که راه می‌رود» اثر آلبرتو جاکومتی، مجسمه ساز و نقاش سوییسی هفته گذشته در حراج ساتبیز لندن به قیمت شصت و پنج میلیون پوند (بیش از ۱۰۴ میلیون دلار) به فروش رفت و توانست رکورد تابلو نقاشی «پسری با چپق» (Garcon a la Pipe) اثر پابلو پیکاسو را پشت سربگذارد. تابلو پیکاسو در سال ۲۰۰۴ در همین حراجی با قیمت ۵۸ میلیون پوند به فروش رفته بود. پیش بینی ابتدایی برای فروش این پیکره، رقمی بین ۱۲تا ۱۸ میلیون پوند بود.

این پیکره متعلق به مجموعه هنری «درسدنر بانک» آلمان بود که توسط خریدار جدید این بانک «کمرتزبانک» و به دلیل بحران اقتصادی به فروش گذاشته شد.

مردی که راه می‌رود. منبع: رویترز

جاکومتی متولد ۱۹۰۱ در سوییس و یکی از برجسته‌ترین هنرمندان سده بیستم بود و در خانواده‌ای هنرمند متولد شد. خیلی زود و از بیست سالگی به پاریس رفت و در محله مونپارناس کارگاهی هنری برای خود دایر کرد. پیکره «زنی با گلوی دریده» که در سال ۱۹۳۲ ساخته شد، برای او شهرت فراوانی به همراه آورد.

نام جاکومتی غالبا همراه با گروه سورئالیست‌ها ذکر می‌شد، گرچه کارهای متاخر او به راحتی قابل دسته بندی در یک سبک هنری خاص نیست. جاکومتی پس از پایان جنگ جهانی دوم دوباره به پاریس برگشت و این بار سراغ ساختن تندیس‌هایی با اندام‌های کشیده و دوک مانند رفت؛ تندیس‌هایی که خیلی زود به نشان هنری او تبدیل شد.

جاکومتی تندیس «مردی که راه می‌رود» را در سال ۱۹۶۱ خلق کرد و خودش درباره آن می‌گفت:« تصویری فروافتاده از انسان معاصر». این پیکره بخشی از یک مجموعه شش‌تایی از پیکره‌های برنزی است. بسیاری از مورخان هنر در مورد این مجموعه از آثار او معتقدند که آنها تصویر اضطراب دوران جنگ سرد هستند.

تندیس‌هایی که دیدن آنها انسان را به یاد قربانیان یک جنگ هسته‌ای و یک هولوکاست اتمی می‌اندازد؛ نسخه بدل‌هایی از اجسادی که دو هزار سال پیش در شهر پمپی در خاکستر آتشفشان دفن شده بودند.

قیمت فوق العاده زیاد این تندیس گرچه در درجه نخست باعث خوشحالی حراجی ساتبیز و فروشندگان آن می‌شود، اما می‌تواند مایه خرسندی مدیران موزه هنرهای معاصر تهران را نیز فراهم کند؛ موزه‌ای که محوطه آن سالهاست اثری از جاکومتی را در خود جای داده است.

اثری از امیر راد، هنرمند ایرانی معاصر

سرمایه‌گذاری برای هنر معاصر خاورمیانه

موزه بریتانیا و موزه تیت مدرن در لندن تصمیم گرفته اند سرمایه گذاری بیشتری برای خرید آثار هنری از خاورمیانه انجام دهند. این دو موزه معتبر قرار است کمیته‌ای مشترک را به منظور توسعه مجموعه هنری خود از آثار هنرمندان خاورمیانه تشکیل دهند.

تمرکز این کمیته بر آثاری خواهد بود که پس از سال ۱۹۶۰ خلق شده‌اند. خالقان این آثار می‌بایست از کشورهای خاورمیانه باشند گرچه هنرمندانی که به خارج از کشورشان مهاجرت کرده‌اند نیز در این مجموعه قرار خواهند گرفت.

یکی از هدایت کنندگان این کمیته، مریم همایون-ایزلر یک مجموعه دار آثار هنری است. او که متولد تهران است اکنون چند سالی است که در لندن به فعالیت می‌پردازد و تاکنون بیش از دویست اثر از هنرمندان معاصر ایران را، مانند فرهاد مشیری و داریوش قره‌زاد، در مجموعه خود جمع آوری کرده است.

او همچنین در گردآوری کتابی با نام «تفاوت‌های مشابه: چشم‌انداز جدیدی در هنر معاصر ایران» که سال گذشته توسط انتشار تیمز و هودسون منتشر شد، همکاری داشته است.

بخش خاورمیانه موزه بریتانیا نیز اعلام کرده است بیشتر روی خرید آثاری تمرکز خواهد کرد که بیانگر خصوصیات دوران خود باشند و به آثار فوق العاده انتزاعی کمتر توجه خواهد شد. اولین مجموعه‌ای که توسط این کمیته برای خرید انتخاب شده شامل یک مجموعه کار چاپی با نام « سی و پنج سال اشغال» است که به طور مشترک توسط هنرمندان فلسطینی و اسراییلی در سال ۲۰۰۲ و در مخالفت با جنگ و اشغال خلق شده است.

در طول سالها جنگ و ناآرامی، هزاران قطعه آثار هنری و تاریخی افغانستان ربوده شده است. منبع: AFP/Getty Images

القاعده و قاچاق آثار تاریخی افغانستان

محمد عطا، سردسته هواپیما ربایان و تروریست‌های یازده سپتامبر، با بازار خرید و فروش عتیقه‌های قاچاق در ارتباط بوده است.

سرویس امنیتی آلمان شواهدی در اختیار دارد که نشان می دهد محمد عطا، تروریست مصری، تعدادی از اشیاء هنری و تاریخی غارت شده از افغانستان را برای فروش به باستان شناسان آلمانی ارائه کرده است.

جوزپه پروییتی، از مدیران کل وزارت میراث فرهنگی ایتالیا با اعلام این خبر گفته است که اسناد آلمانی‌ها نشان می‌دهد که محمد عطا در سال ۱۹۹۹ با یک باستان‌شناس در دانشگاه گوتینگن آلمان تماس برقرار کرده و پیشنهاد فروش تعدادی از اشیاء عتیقه افغان را با او در میان گذاشته است.

این باستان‌شناس آلمانی که نام او فاش نشده است، این پیشنهاد را نمی‌پذیرد و آن را رد می‌کند. او سپس به سرویس امنیتی آلمان اعلام کرده‌است که محمد عطا به او گفته بود می‌خواهد پول این عتیقه‌ها را صرف یادگرفتن خلبانی در آمریکا کند.

محمد عطا در سال ۱۹۹۲ برای تحصیل به دانشگاه فنی هامبورگ در آلمان رفت و در همان‌جا جذب گروه‌های تروریستی شد. او در ۱۹۹۲ به مدت چندین ماه در افغانستان به سر برد و با اسامه بن لادن و سایر رهبران القاعده ملاقات کرد.

احتمال داده می‌شود در طی همین دوران او موفق شده باشد بخشی از آثار تاریخی و عتیقه‌های افغانستان را به قصد فروش و تامین هزینه عملیات تروریستی با خود خارج کرده باشد. محمد عطا هدایت عملیات در نخستین هواپیمایی را بر عهده داشت که به برج‌های مرکز تجارت جهانی در نیویورک برخورد کرد.

گرچه شواهد در مورد ارتباط محمد عطا با فروش آثار عتیقه به چند سال پیش باز می‌گردد ولی تاکنون این بخش از فعالیت گروه القاعده چندان مورد توجه قرار نگرفته است.