آهنگ زمانه

کنسرتویی ماندگار برای ویلن‌نوازان

«کنسرتو ویلن» اثر فیلیکس مندلسون بارتولدی، یکی از مشهورترین آثار این آهنگساز آلمانی است و دائما در گوشه و کنار دنیا به اجرا در می‌آید. با گذشت سالها از آفرینش کنسرتو ویلن مندلسون، این اثر همچنان در زمره آثار چالشی برای نوازندگان ویلن به شمار می‌رود و در عین‌حال، اثری محبوب و روح‌نواز برای دوستداران موسیقی. کنسرتو ویلن مندلسون یکی از نخستین کنسرتو ویلن‌ها بود که در دوره رومانتیک آفریده شد و بسیاری از آهنگسازان را تحت تاثیر قرار داد.

«دولت باید برای گسترش موسیقی تلاش کند»

ایرج ادیب‌زاده: آموزش «خنیا» به کودکان فرانسوی با روش ادگار ویلمز، کاری است که «به‌کامه ایزدپناه» موسیقیدان ایرانی در پاریس، در کنسرواتوارها و دیگر مراکز موسیقی این شهر انجام می‌دهد. به‌کامه ایزدپناه، ۳۹ سال پیش در خرم‌آباد به‌دنیا آمده، در خانواده‌ای که موسیقی در آن حضوری پررنگ داشت؛ به‌طوری که برادران «به‌کامه» سازهای مختلفی می‌نوازند. «به‌کامه» آموزش سه‌تار را نزد استادانی چون جلال ذوالفنون، احمد عبادی و حسین علیزاده فراگرفت.

گل‌گشتی در گل‌ها

محمود خوشنام: داود پیرنیا بنیان‌گذار و نخستین سرپرست برنامه‌ی گل‌ها، عنوان این برنامه را بی‌جهت انتخاب نکرده بود. او در واقع عاشق شیدای گل بود و همه‌ی زیبایی‌ها را با گل می‌سنجید. موسیقی از نظر او منبع بزرگ زیبایی‌ها بود. همان‌گونه که ادبیات ایران نیز به گلزاری پهناور می‌مانست که انواع گل‌ها را با رنگ و بوی بی‌شمار در خود دارد.پیرنیا می‌اندیشید که از پیوند این دو زیبایی، اگر درست انجام گیرد، چیزی پدید خواهد آمد که جاودانه خواهد شد.

آن ویلون‌زن چابک‌دست

محمود خوشنام: شاید هیچ کس در عرصه‌ی موسیقی ایران شهرتی همپای ابوالحسن صبا پیدا نکرده باشد. شهرت فراگیر او البته بیشتر به‌خاطر مهارتش در ویلون‌نوازی‌ست، ولی اهمیت حضور صبا را در جامعه‌ی موسیقی ایران نباید تنها به ویلون‌نوازی‌های چابک‌دستانه‌ی او محدود کرد. ابوالحسن صبا هم در محضر استادانی چون میرزاعبداله و درویش‌خان با ردیف موسیقی سنتی آشنا شده بود، و هم شیوه‌های نوآوری را در مکتب علی نقی وزیری آموخته بود.

گل‌گشتی در گل‌ها

محمود خوشنام: گفتیم که برنامه‌ی گل‌ها به سرپرستی هوشنگ ابتهاج از سال ۱۳۵۱ جانشین گل‌های پیرنیایی شد و تغییرات چشمگیری در شکل و محتوا پیدا کرد. از غلظت عارفانه‌ی برنامه‌ها کاسته شد و رنگ و بوی امروزی‌تری به خود گرفت. برای تأمین این دگرگونی از آهنگسازان جوان‌تر و شاعرانی از حوزه‌ی شعر نو یاری گرفته شد. در انتخاب شعرهایی کلاسیک نیز، عمدتاً قطعاتی انتخاب می‌شد که حرف جدی‌تری برای گفتن داشت.

نغمه‌های کرانه‌ی خزر

محمود خوشنام: نهم آذرماه امسال، بیست سال از مرگ مهدی خالدی، ویلون‏نواز و آهنگ‏ساز ایرانی می‏گذرد. او یکی از شاگردان برجسته‏ی ابوالحسن صبا بود که ویولون را به شیوه‏ی ابتکاری خود می‏نواخت. برجسته‏ترین قریحه‏ی مهدی خالدی را باید در قلمرو آهنگ‏سازی جست‏وجو کرد. او اصالت‏های سنتی را با چم‏وخم‏های مبتکرانه تازگی می‏بخشد و از این راه، از بار ملال آنها می‏کاهد.

نگاهی به زندگی و آثار هنریک گرتسکی

امید حبیبی‌نیا: شب جمعه دوازدهم نوامبر هنریک گرتسکی، آهنگسازی که برخی از منتقدان از او به‌عنوان محبوب‌ترین آهنگساز کلاسیک معاصر در میان عامه‌ مردم یاد می‌کردند، چشم از جهان فروبست. حتی اشخاصی که با موسیقی کلاسیک چندان آشنایی ندارند، با نام او آشنا بودند. سمفونی شماره‌ی سه او که به «سمفونی ترانه‌های اندوهناک» شهرت دارد و به قتل عام کمونیست‌ها، مخالفان و اقلیت‌های مذهبی و نژادی توسط دولت آلمان نازی می‌پردازد، از شهرتی جهانی برخوردار است.

گل‌گشتی در گل‌ها

محمود خوشنام: سیاوش کسرایی از شاعران نوآوری است که برخی از شعرهای ترانه‌شده‌اش در دل برنامه‌ی گل‌های تازه نشسته است. کسرایی نیز چون هوشنگ ابتهاج از شاعران آرمان‌گرا بود. ابتهاج چند شعر کسرایی را به‌دست آهنگسازان سپرد تا بر روی آنها آهنگ بگذارند. معروفی، فخرالدینی و یوسف زمانی این مهم را برعهده گرفتند و خیلی خوب از عهده از برآمدند. یکی از دستاوردهای این همکاری ترانه‌ی «باران» نام دارد و دلتنگی‌های عاشقانه و آرمانی سیاوش کسرایی را تصویر می‌کند.

پاسخگویی خلاق به انتقادات سازنده

محمود خوشنام: آنچه که هم شهرت شوستاکوویچ را جهانگیر ساخته و هم او را به دام ژدانفی‌ها انداخته است، اپرایی‌ است در چهار پرده به نام «لیدی مکبث از ناحیه‌ی متزنسک» که امروز البته نام «کاترینا اسمائیلووا» را برآن نهاده‌اند. این اپرا در پی دو سه سال نه تنها مسکو و لنینگراد، که در آن‌سوی اقیانوس‌ها در متروپولیتن نیویورک و شهرهای دیگر آمریکا نیز به روی صحنه رفته است.

«موسیقی بخشی از حقوق انسان‌ها است»

آستین دیسی در گفت‌وگوی اختصاصی با تارا نیازی: موسیقی هم درست مثل باور دینی یا مذهبی است. موسیقی به هیچ چیز دیگری وابسته نیست. از افلاطون تا آیت‌الله خمینی و طالبان سعی کردند با بیان استدلال‌های فلسفی یا مذهبی بر موزیک کنترل داشته باشند یا آن را از بین ببرند. موسیقی بخشی از حقوق انسان‌هاست به‌عنوان حق آزادی بیان. هر فردی باید این آزادی را داشته باشد تا بتواند با آزادی بی‌قید و شرط، فرهنگ و سنت خود یا باور و افکار خود را در قالب موسیقی بیان کند.

گل‌گشتی در گل‌ها - ۱۸

محمود خوشنام: یکی از شاعران که استاد زبان‌شناس و پژوهشگر تاریخ ایران به‌شمار می‌رود، پرویز ناتل خانلری است. خانلری پیش از آن هنگامی‌که در دارالفنون درس می‌خواند، با همدرس خود روح‌اله خالقی، موسیقی‌شناس برجسته آشنا شد که علاوه بر دارالفنون در مدرسه‌ی موسیقی وزیری نیز تحصیل می‌کرد. این آشنایی و دوستی به جایی رسید که خانلری بر روی دو آهنگ از خالقی شعر نهاد و آن‌ها را به ترانه‌ی «نغمه‌ی نوروزی و نوبهار» تبدیل کرد.

بزن بر طبل بی‌عاری

پانته‌آ بهرامی: این موسیقی، نه تنها شنونده‌ی خود را به وجد می‌آورد، بلکه به تفکر وامی‌دارد و درست در شرایطی که به نظر می‌رسد حزن‌انگیز است، او را به حرکت و جوشش وامی‌دارد. این‌ها احساس‌های متفاوتی است که شنونده‌ی آثار گروه مستان و همای، اغلب در خود تجربه می‌کند. پاییز سال جاری، گروه جوان «مستان و همای»، در چند شهر اروپایی و همچنین آمریکا، هنرنمایی کردند. نیویورک نیز نظاره‌گر کنسرت گروه مستان و همای، با عنوان «سربازان» بود.

هنرمندان ایران و جمهوری آذربایجان در اروپا

حمید متبسم (تکنواز تار)، پژمان حدادی (تمبک) و امامیار حسنف (تکنواز کمانچه از جمهوری آذربایجان) اجرای برنامه‌هایی را در اروپا آغاز کرده اند. حمید متبسم به رادیو زمانه می‌گوید: «با توجه به ریشه‌های مشترک بین موسیقی ایران و آذربایجان این تقابل به بهترین شکل انجام و باعث شد پروژه را به شکل جدی ادامه دهیم.»

عشق اما پیداست

محمود خوشنام: وین پایتخت زیبای اتریش را شهر موسیقی نامیده‏اند. نام وین، همیشه اشتراوس را به ذهن می‏آورد. در میان والس‏های اشتراوس «دانوب آبی» به‏خصوص در ایران، جاذبه و شهرتی فراگیرتر پیدا کرده است. به والس اشتراوس گوش می‌دهیم و به ترانه‌ای از شهیار قنبری؛ ترانه‏سرای معروف که بعضی از ترانه‏های خودساخته و خودخوانده‏اش زیبا و دلنشین است.

بازگشت فیلارمونیک برلین به منطقه خلیج فارس

برنامه اخیر ارکستر فیلارمونیک برلین در تالار کاخ امارات و به دعوت مقام‌های امیرنشین ابوظبی اجرا شد. نخستین حضور ارکستر فیلارمونیک برلین در منطقه خلیج فارس، به سال ۱۹۷۵در تهران بازمی‌گردد؛ کنسرتی به رهبری هربرت فون کارایان که پرداخت دستمزد کلان به ارکستر و رهبر نامدار آن، بعضا" مورد انتقاد هنرمندان و منتقدان موسیقی در ایران قرار گرفت.

«موسیقی ایرانی، رو به تاریکی می‏رود»

ایرج ادیب‌زاده: محدودیت‏هایی که برای موسیقی در ایران وجود دارد و مشکلات بسیاری که به‏ویژه در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‏‏نژاد به‏وجود آمده، باعث شده تا جوانان به موسیقی زیرزمینی روی آورند. تا آن‏جا که در سال‏های اخیر، شماری از خوانندگان و نوازندگان موسیقی زیرزمینی دستگیر شده‏اند و تعدادی از آنان نیز مجبور به خروج از ایران شده‏اند. در این باره با پیام رهنما روزنامه‌نگار و هنری‌نویس در تهران گفت‌وگو کردم.

موسیقی را بر اساس درکم از شعر به‌دست می‌آورم

سیاوش ناظری: برای تمام آثارم با وسواس و حساسیت خیلی زیاد وقت می‌گذارم‌. تا وقتی تمام انتظاراتم برآورده نشوند، کاری را تمام شده فرض نمی‌کنم . برای من تفاوتی بین خوانندگی، آهنگسازی، دف نوازی یا تنظیم آهنگ وجود ندارد. عاشق موسیقی هستم و در واقع با هر یک از این‌ها یک بخشی از احساساتم را ارضاء می‌کنم. موسیقی من سنتی نیست. موسیقی را بر اساس درک خودم از شعر به‌دست می‌آورم.

کوارتت کرونوس و اجرای اثری ایرانی

کوارتت کرونوس در یکی از تازه‌ترین برنامه‌هایش در سان‌فرانسیسکو، اثری از یک آهنگساز جوان ایرانی اجرا کرد: ««مرثیه‌ای برای بازماندگان»، از صهبا امینی‌کیا. او این اثر را پس از درگذشت پدرش در یک سانحه رانندگی‌ نوشته است و در آفرینش آن از موسیقی اربعین بوشهر الهام گرفته است. این اثر برای کوارتت زهی و صداهای محیط در تهران نوشته شده است.

گل‌ گشتی در گل‌ها

محمود خوشنام: برنامه‌ی گل‌ها در حد جاویدان و رنگارنگ باقی نماند و با تکیه بر توفیق بزرگی که به‌دست آورده بود، شاخ و برگ‌های سرسبز دیگری پیدا کرد. شاخ و برگ‌هایی که تاریخ سربرآوردن‌شان دقیقاً روشن نیست. کمابیش همزمان با گل‌های رنگارنگ که علاوه بر آواز، ترانه‌های سنتی را نیز دربرمی‌گرفت، با برنامه‌ی فرعی «برگ سبز» روبه‌رو می‌شویم. برنامه‌ای که نامش گویای محتوای آن است..

آغاز جشنواره موسیقی «یک دنیا» در سوئد

جشنواره موسیقی «یک دنیا» شامگاه امروز، دوم نوامبر ۲۰۱۰، برنامه‌های خود را در استکهلم آغاز کرد. سوئد از جمله کشورهای جهان است که از بابت پشتیبانی از نهاد‌های فرهنگی-اجتماعی و همچنین اختصاص امکانات به آنها زبانزد است. در این جشنواره موسیقی ملل، نوازندگانی از کشورهای آسیایی و اروپایی به شکل گروهی برنامه اجرا می‌کنند. شاپور باستان‌سیر، آهنگساز و نوازنده ایرانی مقیم سوئد درباره این جشنواره با «رادیو زمانه» گفت‌وگو کرد.