«تاجیک شدی! لهجه‏ی تاجیکی یاد گرفتی...»

شهزاده سمرقندی

یودیت زایلسترا، از دختران هلندی است که علاقه‌ی زیاد به تاجیکان و کشورهای آسیای میانه دارد. گذشته از این وی علاقه‌مند به فرهنگ و زبان فارسی است.

وی می‌گوید که در طول شش‌ماه زندگی در تاجیکستان لهجه‌ی تهرانی او به تاجیکی برگشته است.

یودیت، چرا تاجیکستان؟

زمانی که در مدرسه بودم، یعنی وقتی حدود هشت‌سال داشتم، ایران برایم خیلی جالب بود. دوست‏های ایرانی زیادی داشتم. وقتی دانشجو شدم، دوبار به ایران رفتم. زمانی هم که درس زبان فارسی را می‏آموختم، متوجه شدم که در آسیای میانه، کشورهایی مانند تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان نیز فارسی صحبت می‏کنند، اما هلندی‏ها در مورد این کشورها چیزی نمی‏دانند و آنها را نمی‏شناسند. از این نظر برای من خیلی جالب بود. چون من کشورها و مناطقی را دوست دارم که هیچ‏کس آنها را نمی‏شناسد.

زمانی که من تازه به هلند آمده بودم، وقتی از ازبکستان صحبت می‏کردم و پاسپورت ازبکی‏ام را نشان می‏دادم، کسی آن را نمی‏شناخت و در هلند هنوز اتحاد شوروی مطرح بود. از اینها گذشته، تفاوت زبان فارسی‏ای که در ایران می‏شنیدی و شناختی، با آن‏چه در تاجیکستان شنیدی چه بود؟

من در تاجیکستان می‏توانستم با تاجیک‏ها به زبان ایرانی صحبت کنم و آنها مرا می‏فهمیدند. بعد از چند هفته متوجه شدم که تاجیک‏ها خیلی از کلمات روسی استفاده می‌کنند. مثلاً ایرانی‏ها می‏گویند: «صبحانه»، اما تاجیک‏ها آن را «زافتراک» می‏نامند. هفته‏های اول این مسئله برای من مشکل ایجاد می‏کرد. چون باید همه‏ی کلمات روسی را نیز یاد می‏گرفتم.

اوایل در تاجیکستان وقتی صحبت می‏کردم، همه‏کس و همه‏ی رانندگان تاکسی می‏پرسیدند: «شما ایرانی هستی؟ فارسی صحبت می‏کنی. از کجا آمده‏ای؟» اما بعد از دوماه دیگر این سئوال را نمی‏پرسیدند.
جالب اینجاست که بعد از برگشتنم به هلند نیز وقتی با دوستان ایرانی گفت‏وگو می‏کنم، آنها به من می‏گویند: «تاجیک شدی! لهجه‏ی تاجیکی یاد گرفتی...»

از راننده‏های تاکسی صحبت کردی. تفاوت برخورد راننده‏های تاکسی در تاجیکستان و ایران در چه بود؟

نمی‏دانم ... فقط می‏دانم راننده‏های تاکسی در تاجیکستان از من می‏‏پرسیدند: «چند سال داری؟ ازدواج کرده‏ای؟ چندتا بچه‏ داری؟» من ۲۵ سال دارم و برای تاجیک‏ها عجیب است که در این سن هنوز ازدواج نکرده‏ام و بچه ندارم.

پس راننده‏های تاکسی در تاجیکستان و ایران از نظر پرسش‌هایی که مطرح می‌کنند به‏هرحال شبیه هم هستند. این رفتار در هلند کم‏تر به‏چشم می‏خورد. یعنی این‏جا راننده‏ها از مسافر سئوال خصوصی نمی‏پرسند.

بله همین‏طور است.

چه چیز جالبی در تاجیکستان و ایران نظرت را جلب کرد؟ به قول تاجیک‏ها عجایب این دو کشور به‏نظرت کدام‏ها بودند؟

نکته‏ی جالبی که به‏نظرم رسید این بود که مردم در تاجیکستان و ایران به زبان فارسی صحبت می‏کنند و برای من میان ایران و تاجیکستان یک پیوند فرهنگی وجود دارد. در تاجیکستان اما متوجه شدم که تاجیک‏ها چیزی درباره‏ی ایران نمی‏دانند. البته افراد تحصیل‏کرده‌ی ایران را می‏شناسند، اما مردم عادی خیلی کم در مورد ایران می‏دانند.

همکاری داشتم که در مورد ایران از من می‏پرسید. او سئوال می‏کرد: ایران چطور است؟ مردم ایران چگونه‏اند؟ آنها تروریست نیستند؟ برای من خیلی تعجب‏آور بود که او یک تاجیک است، اما از من که ایرانی نیستم، در مورد ایران می‏پرسد. در تاجیکستان من خیلی در مورد دهمین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۸۸ و اتفاقات بعد از آن در ایران صحبت کردم. برای همکارم خیلی جالب بود. او خیلی کم در مورد مسائل سیاسی ایران می‏دانست.

روستای «حصار» که در آن‏جا کار می‏کردی، یکی از روستاهای قدیمی و تاریخی تاجیکستان است. مردم روستا‏های قدیمی تاجیکستان، از شهر دورند، اطلاعات کم‏تری دارند، به‌طور متفاوتی زندگی می‏کنند، راه‏ها بسته است و در برخی جاها جاده‏ی آسفالت وجود ندارد. زندگی در چنین جایی برای یک دختر اروپایی چگونه بود؟

البته من در حصار زندگی نمی‏کردم، فقط هفته‏ای چندبار به آن‏جا می‏رفتم. در محله‏ای در بیرون شهر دوشنبه زندگی می‏کردم. پیش از این نیز زمانی که در ایران بودم، عادت کرده‏ بودم به این که مردم به من نگاه می‏کنند. چون من قدبلند هستم، چشم‏های آبی و موهای بلوند دارم.

مشخصات یک دختر اروپایی ...

بله. در دوشنبه هم مردم به من و همکار‏انم خیلی نگاه می‏کردند. آنها فکر می‏کردند که من روس هستم و خیلی‏ها اول با من به زبان روسی صحبت می‏کردند. این حالت بعضی‏ وقت‏ها مشکل است، اما من دیگر عادت کرده‏ام.

به‏نظرت نیاز جوانان تاجیکستان چیست؟

نیاز تاجیک‏ها ابتدا یک اقتصاد بهتر است. مردم تاجیکستان خیلی سخت کار می‏کنند، اما پول خیلی کمی می‏گیرند. تاجیکستان منابع طبیعی و معدنی ندارد، آب ندارد و این سخت است. مثلاً ازبکستان کشور بزرگی است و توریست زیادی دارد، اما تاجیکستان از این هم بی‏بهره است.

دوم این‏که فساد مالی در تاجیکستان زیاد است. مثلاً اگر به‌عنوان یک دانشجوی خوب، دانشگاه را تمام کنی و مدرکت را بگیری، پیدا کردن کار برایت خیلی سخت می‏شود. باید پول بدهی تا بتوانی کاری به‏دست بیاوری. یا پول لازم است و یا یک آشنا یا دوست. این سخت است، چون تاجیکستان خیلی جوان بااستعداد دارد.

خوب، یودیت جان، آن طور که می دانم، می خواهی دوباره به تاجیکستان برگردی. این‌دفعه می‌خواهی به چه کاری مشغول باشی؟

این‌بار هم می‌خواهم با بچه‌های معیوب (معلول) کار کنم. به خاطر این که هنوز به آن کودکانی که با آنها آشنا شدم و در خانه‌ی کودکان روستای «حصار» از آنها دیدن کردم دل‌بسته‌ام و می‌دانم که در شرایط بدی به‌سر می‌برند. با چندتن از دوستانم برنامه‌ای در دست داریم که برای بهبود شرایط زیست این کودکان بودجه‌ای به دست آوریم. من به مدت چهارماه به آنها درس انگلیسی دادم و علاقه‌ی زیادی به آنها پیدا کردم. آنها هم اسم مرا با محبت به زبان می‌آورند. حتماً می‌خواهم هرچه زودتر برگردم.

یودیت، خیلی از جوانان ایرانی هم می‏خواهند برای تحصیل و یا کار به تاجیکستان بروند. توصیه‏ی تو به آنها چیست؟

فکر می‏کنم آنها باید به تاجیکستان بروند. البته برای جوان‏های ایرانی همه‏چیز در تاجیکستان آسان نیست. من چند دوست ایرانی در تاجیکستان داشتم و می‏دیدم که زندگی در آن‏جا برای‏شان مشکل بود. فکر می‏کنم جوانان ایرانی از تاجیکستان انتظار زیادی دارند و وقتی به آن‏جا می‏روند کمی ناامید می‏شوند.

من هم این تجربه را داشتم. من هم مثل آنها زیاد شنیده بودم و در کتاب‌ها خوانده بودم، اما وقتی رفتم و از نزدیک دیدم از آن‌چه تصور می‌کردم خیلی دور بود. تاجیکستان کشور کوچکی است. تنها دوشنبه، پایتخت آن شرایط بهتری دارد و دیگر همه‌ی سرزمین کوه و روستا است. نسبت به ایران کاملاً متفاوت است. تاجیکستان هم باید مثل ایران شهرهای قدیمی خود را داشته باشد، مثل سمرقند و بخارا.

من هم با آن تاجیک‌هایی که می‌خواهند این شهرها در تاجیکستان باشد موافقم.