«جدید آنلاین» تاجیکانه‌تر شد

شهزاده سمرقندی

«جدید آنلاین»، هم‌زمان با رادیو زمانه، روزآنلاین و زیگ‌زاگ و شهرزاد نیوز آغاز به کار کرد اما دامنه‌ی فعالیت خود را وسیع‌تر از دیگران، در کشورهای آسیای میانه نیز گسترش داد و طرفداران زیادی در آن منطقه به دست آورد.

در همین باره با «داریوش رجبیان»، از سردبیران جدید آنلاین گفت‌وگویی داشتم و نخست از او پرسیدم که آیا در جدید آنلاین تغییرات عمده‌ای صورت گرفته که پس از چهار سال توجه به تاجیکستان افزایش یافته و حتا صحفه تاجیکی با خط سیریلیک راه اندازی شده است؟

این مساله از مدت‏ها پیش در ذهن مسئولان «جدید آن‏لاین» بود که صفحه‏ای هم به خط سیریلیک باز کنیم. برای این که همان‏طور که می‏دانید، مانعی که الان در میان فارسی‏زبانان وجود دارد، به خصوص مانعی که در میان فارسی‏زبانان تاجیک از یک سو وایران و افغانستان از سوی دیگر، وجود دارد همین سد خط است. در ایران و افغانستان خط فارسی و در تاجیکستان سیریلیک است.

با توجه به این که یکی از اهداف «جدید آن‏لاین» این است که فارسی‏زبانان را هرچه بیشتر از حال و احوال فرهنگی و اجتماعی هم‏دیگر آگاه کند، فکر کردیم بودن یک صفحه به خط سیریلیک، می‏تواند در این راستا بسیار کمک کند.

به ویژه این که خوانندگان ما از تاجیکستان، در اظهارنظرهایی که برای‏مان می‏فرستادند، بارها از ما خواسته بودند که این نوشته‏ها را به خط سیریلیک هم برگردانیم تا بتوانند آن‏ها را راحت‏تر بخوانند.

البته در تاجیکستان، خیلی‏ها و به خصوص روشنفکران خط فارسی را تا حدی می‏توانند بخوانند، ولی احتمالا برای‏شان خسته‏کننده است. چرا که با این خط خو نگرفته‏اند و با آن راحت نیستند و ترجیح می‏دهند مطالب به خط سیریلیک که خواندن آن برای‏شان راحت‏تر است باشد. به همین دلیل، این صفحه را ایجاد کردیم.

در حال حاضر مطالب مربوط به تاجیکستان در آن گنجانده می‏شود. ولی در آینده مطالب جالب از ایران و افغانستان را نیز به خط سیریلیک برمی‏گردانیم و در همین صفحه‏ی سیریلیک تاجیکستان می‏گذاریم تا آن‏هایی که با خط سیریلیک آشنایی دارند، از این طریق مطالب ما را بخوانند.

داریوش رجبیان

صفحه‏ی جدید شما امکانی است برای خوانندگان تاجیک در جهت تبادل فرهنگی با دیگر فارسی‏زبانان. اما آیا از لحاظ مالی، بودجه‏ی اضافه‏ای برای این کار دریافت کرده‏اید؟ یا با همان نیروهایی که داشتید و یا با کمک دوست‏داران تاجیکستان این کار را انجام دادید؟

خیر؛ اتفاقاً تنها انگیزه‏ی این کار عشق و علاقه و اشتیاق ما به این مساله بود که این مطالب هرچه بیشتر خوانده شوند. مطالب تاجیکستان را از قدیم به فارسی داشتیم، اما الان احساس می‏کنیم اینترنت در تاجیکستان گستره‏ی وسیع‏تری دارد و مردم بیشتر به شبکه‏ی جهانی اینترنت دسترسی دارند.

همین الان هم با این که ما هنوز هیچ جا تبلیغی نکرده‏ایم و صفحه‏ی تازه‏ی سیریلیک جدیدآن‏لاین را بدون این که جایی اعلام کرده باشیم گذاشتیم، احساس می‏کنیم که اظهارنظرها زیر مطالب سیریلیک دارد بیشتر می‏شود و مردم دارند جذب می‏شوند. گاه‏گاهی مطالب‏اش در فیس‏بوک هم منتشر می‏شود.

در ارتباط با پرسش شما؛ خیر ما هیچ بودجه‏ی اضافه‏ای برای این کار دریافت نکرده‏ایم و تنها محرک این عمل، اشتیاق خودمان برای این کار و خواسته‏ی مخاطبان جدید آن‏لاین در تاجیکستان بوده است.

برگردیم به موضوعاتی که جدید آن‏لاین مطرح می‏کند؛ بسیاری از نویسندگانی که با شما همکاری می‏کنند، از خود تاجیکستان و از منطقه هستند. خبرها و گزارش‏ها نیز بیشتر فرهنگی و دست اول هستند که از خود منطقه رسیده‏اند و معمولا با تصویر همراه‏ هستند و به اصطلاح چند رسانه‏ای‏اند. آیا قرار است تغییری در ساختار جدید آن‏لاین داده شود یا این که بر همین منوال به کار خود ادامه می‏دهد؟

سایت جدید آن‏لاین که در پایان سال ۲۰۰۶ میلادی شکل گرفت، نخستین تارنمای چند رسانه‏ای به زبان فارسی است.

از همان آغاز هم در آیین‏نامه‏ی جدید آن‏لاین آمده است که ما عمدتاً مسائل فرهنگی و اجتماعی سه کشور فارسی‏زبان (ایران، تاجیکستان و افغانستان) را طرح و بررسی می‏کنیم. در کنار آن، مطالب دیگر نقاط جهان نیز که می‏توانند برای مخاطبان فارسی‏زبان ما جالب باشند، در سایت خواهند آمد.

هرچند در شیوه‏ی کار ما تغییراتی صورت گرفته است؛ مثلا در گذشته ویدئو نمی‏گذاشتیم اما الان می‏توانیم ویدئو هم روی سایت بگذاریم و تلاش می‏کنیم چند رسانه‏ای بودن را تا حدی که در توان‏مان هست، تداوم بدهیم. ولی روش کار جدید ‏آن‏لاین در مجموع خود تغییر چندانی نکرده است. همان سایت چند رسانه‏ای است که یک موضوع واحد را از طریق چند رسانه‏ی مختلف مطرح می‏کند.

یعنی ما هم صدا داریم، هم تصویر و هم یک متن کناری که پیشینه‏ی موضوع را بیان می‏کند. هیچ‏کدام از این رسانه‏ها هم هم‏دیگر را تکرار نمی‏کنند، بلکه مکمل یک‏دیگر هستند. یعنی ممکن است فقط یک نمونه از آن‏چه متن می‏گوید، در صدا تکرار شود. در تصویرها هم به صورت بصری می‏بینیم که موضوع از چه قرار است.

تلاش‏مان این است که موضوعی را که مطرح می‏کنیم، به درستی شکافته شود و تمام زوایای آن سنجیده شود تا این که خواننده یا بازدید کننده، از موضوع تصور کامل حاصل کند و از صفحه بیرون بیاید.

صفحه‌ی جدید آنلاین به خط سیریلیک

الان خط سیریلیک در اولویت نیست و بحث‏هایی هم مطرح شده مبنی بر این که مطالعه‏ی بیشتر به خط فارسی، روند بازگشت به این خط را در تاجیکستان سریع‏تر می‏کند. در جدید آن‏لاین روی این مساله بحثی شده است؟

تک تک اعضای جدید آن‏لاین حتما برای خودشان باورهایی دارند. ولی خود این تارنما هدف ایدئولوژیکی خاصی را به عنوان یک سازمان دنبال نمی‏کند. این که چه خطی باید در تاجیکستان رواج داشته باشد نیز به مردم تاجیکستان مربوط می‏شود و تصمیمی است که خود آن‏ها می‏گیرند.

ولی واقعیت امروز این است که مطالب یا محتوایی که به خط سیریلیک تولید می‏شود، بسیار کم است و اصلا با میزان مطالب به خط فارسی قابل مقایسه نیست.

مطالب جدید آن‏لاین هم همان‏طور که از نام تارنما برمی‏آید، تازه هستند و احتمالا در خود تاجیکستان هم کم‏تر کسی در باره این مطالب نوشته باشد و یا نگاهی را که همکاران ما دارند، داشته باشد. به همین خاطر ما سعی می‏کنیم این محتوا را به خط سیریلیک هم که امروز در تاجیکستان رواج دارد، در دسترس مردم این کشور قرار بدهیم.

از سوی دیگر، این صفحه می‏تواند در زمینه‏ی آموزش خط فارسی به کسانی که مایل به یاد‏گیری آن هستند، بسیار کمک‏کننده باشد. مثلا اگر دوستانی در خواندن واژه‏ها یا عباراتی به خط فارسی مشکل دارند، می‏توانند به همان مطلب به خط سیریلیک مراجعه کنند و در آن‏جا ببینند که این واژه چگونه تلفظ می‏شود، چگونه نوشته شده و یا معنای آن چیست.

چرا که واژه‏هایی در فارسی وجود دارند که در تاجیکستان به آن شکل رایج نیستند و ممکن است معادل روسی یا بیگانه‏ی آن رواج داشته باشد. این نوع واژه‏ها و عبارت‏ها را هم در داخل پرانتز برای کسانی که مایل‏اند کلماتی را بیشتر فرا بگیرند و زبان‏شان روان‏تر شود، توضیح می‏دهیم.

فکر می‏کنم کاری که جدید‏ آن‏لاین انجام داد، به سود مردمی که راغب هستند با خط فارسی بیشتر آشنا شوند نیز هست.

قرار است از این به بعد گزارش‏ها را با خط سیریلیک از مخاطبان و یا همکاران‏تان از تاجیکستان و یا منطقه‏ی آسیای میانه بپذیرید؟

مطالبی هم که تا امروز از همکاران‏مان در آسیای میانه، چه از تاجیکستان و چه مناطق دیگری که با خط سیریلیک می‏نویسند،‏ دریافت می‏کردیم، همه به خط سیریلیک بوده.

این‏ مطالب در لندن به خط فارسی برگردانده می‏شد و به همان خط هم چاپ می‏شد. اتفاقی که الان افتاده، این است که مطالب به سیریلیک دریافت می‏شود و به هر دو خط سیریلیک و فارسی چاپ می‏‏شود.

در حال حاضر مطالب زیادی از تاجیکستان به خط فارسی داریم که حیف است آن‏ها را به خط سیریلیک برنگردانیم تا همه دسترسی داشته باشند. چون مطالب جدید آن‏لاین زمان ندارد و مطالبی مربوط به پدیده‏های اجتماعی و فرهنگی است که هر زمان می‏توان به آن‏ها رجوع کرد و از پیشینه‏ی یک موضوع مطلع شد.

به همین خاطر مطالب گذشته را به خط سیریلیک برمی‏گردانیم و هم‏زمان مطالب روز را هم در کنار آن‏ها به هر دو خط فارسی و سیریلیک چاپ می‏کنیم. خط فارسی روی صفحه‏ی تاجیکستان با خط فارسی می‏رود و سیریلیک هم روی صفحه‏ی جدید سیریلیک. نمونه‏ی اخیر آن هم گزارش نرگس بندی‏شاهووا است که با یکی دو روز فاصله، به هردو خط چاپ شد.

استقبال از این صفحه تا به حال چگونه بوده است؟

شخصاً از استقبالی که صورت گرفته، خیلی تعجب کردم. چون همان‏طور که گفتم، ما هنوز جایی تبلیغ نکرده‏ایم. هرچند دوست داریم این کار را در آینده انجام بدهیم و احتمالاً در رسانه‏های سیریلیک در تاجیکستان، در باره‏ی جدید آن‏لاین و صفحه‏ی تاجیکستان چیزهایی بنویسیم که مخاطبان بیشتری داشته باشیم.

ولی در حال حاضر، بدون این که این کار را انجام داده باشیم، اظهارنظرهایی از تاجیکستان و مناطق دیگر به خط سیریلیک در باره‏ی موضوع‏هایی که چاپ کرده‏ایم، دریافت می‏کنیم. هم‏چنین در فیس‏بوک و یا پیام‏های خصوصی در باره‏ی این صفحه دریافت می‏کنیم که بسیار باعث مسرت ما است.

این که رادیو زمانه هم به این موضوع توجه کرده، بیان‏گر آن است که این مساله در میان جوامع فارسی‏زبان آسیای میانه مطرح است که مایه‏ی خشنودی است.

مخاطبان رادیو زمانه همواره می‏پرسند که آیا می‏توانند مطالب ما را در نشریات و روزنامه‏های محلی، به خصوص در تاجیکستان بازنشر کنند. این سؤال‏ها را با شما نیز مطرح می‏کنند؟ و آیا اجازه‏ی بازنشر گزارش‏های فرهنگی شما وجود دارد؟ و یا حق نشر برای جدید آن‏لاین محفوظ می‏ماند؟

اتفاقاً در آیین‏نامه‏ی جدید‏ آن‏لاین هم آمده است که بازنشر تمام مطالب جدید آن‏لاین آزاد است و تنها با ذکر منبع مطلب، می‏توانند هرجا که دوست دارند، آن را منتشر کنند.

اتفاقاً چنین پرسش‏هایی از تاجیکستان برای ما رسیده است و ما هم موافقت کرده‏ایم که اگر هفته‏نامه‏ها یا روزنامه‏های تاجیکستان راغب باشند، می‏توانند مطالب جدید‏ آن‏لاین را با ذکر منبع، چاپ کنند.