اقدام عملی فارسی‌زبانان برای کمک به تاجیکستان

شهزاده سمرقندی

موضوع این بخش از «همسایگان»، زبان نیست اما دور از فرهنگ هم نیست. موضوع، کمکِ بشردوستانه‏ی فارسی‏‌زبانان به ساختمان «نیروگاه راغون»، یکی از بزرگ‏ترین نیروگاه‏ها در آسیای میانه، است.

از خانم جزایری خواهش کردم که ابتدا از شروع علاقه‏ی خود به تاجیکستان و دلایل راه‏اندازی بنیاد خیریه‏ی ورارود بگوید که سال‏هاست در لندن فعالیت دارد:

بعد از جنگ‏های داخلی تاجیکستان سفری به این کشور داشتم. به شهر باختر، نزدیک فرقان تپه رفتم و پیش از هرچیز از شرایطی که دیدم، بسیار متاسف شدم و رنج بردم.

از سوی دیگر در آن‏جا مترجم یک بنیاد خیریه‏ی انگلیسی بودم که فعالیت‏های ارزنده‏ای در زمینه‏ی کمک به زنان بی‏‏سرپرست تاجیک داشت. پس از آن هم با بنیادهای خیریه‏ی اروپایی و امریکایی دیگری آشنا شدم که کارهای بسیار ارزنده‏ی در تاجیکستان انجام می‏دادند.

پوستر «بنیاد خیریه‏ی ورارود» در لندن

من افسوس خوردم که چرا ما ایرانی‏ها کاری انجام نمی‌دهیم؛ ما فارسی‏زبانان که خود را به ملت تاجیک خیلی نزدیک می‏بینیم، با آنان هم‏زبان و هم‏فرهنگ هستیم، هر دو از یک ریشه بوده‏ایم و فقط تاریخ ما را از هم جدا کرده است.

بر همین اساس، وقتی به انگلستان برگشتم، تصمیم گرفتم دوستانی را که هم‏فکر و هم‏سلیقه‏ی من بودند، دور هم جمع کنم و بنیاد خیریه‏ای تشکیل بدهیم.

هم‏اکنون خیریه‏ی ورارود به خاطر فعالیت اخیرش، ورد زبان بیش‌تر تاجیک‏ها شده است. این ایده از کجا شروع شد و چرا نیروگاه راغون؟

اعضای هیات مدیره‏ی ما افرادی بسیار واردی در امور تاجیکستان هستند و خودشان تاجیک‏های بسیار میهن‏دوستی می‌باشند. این ایده را داریوش رجبیان از تاجیکستان برای ما به انگلستان فرستاد و هیات مدیره هم که علاقه‏مند به هم‏یاری با ملت تاجیک هستند، این فکر را خیلی پسندیدند.

پس از مشورت‏های زیاد، تصمیم گرفتیم به عنوان یک بنیاد خیریه، پشت این برنامه‏ی اقتصادی برویم و امیدواریم که در نهایت ملت و دولت تاجیکستان موفق شود به خودکفایی انرژی در زمینه‏ی برقِ آبی برسند.

کمک‏هایی که جمع می‏شوند، چگونه تحویل داده خواهد شد؟ با توجه به فساد اقتصادی‏ای که هم‏اکنون در تاجیکستان وجود دارد، مطمئن هستید پولی که جمع می‏شود، در راه همان هدفی هزینه شود که به خاطرش گردآوری شده است؟

در زمینه‏ی امور خیریه، همیشه این نگرانی‏ها وجود دارد. در مورد این پروژ‏ه که یک پروژه‏ی وسیع ملی است، باید نگرانی‏ها بیش‌تر هم باشد و مردم باید مطمئن باشند، پولی که جمع‏آوری می‏کنند، به هدفی که باید می‏رسد.

ما هم به عنوان بنیاد خیریه‏ی ورارود نگران این مساله بودیم. به همین جهت از دولت تاجیکستان و بنیادها و سازمان‏های دست‏اندرکار خواهیم خواست که کمیسیونی برای نظارت بر چگونگی هزینه‌کردن این پول تشکیل شود و در این‌باره به اشخاص ذی‌نفع گزارش بدهد.

چه مردم تاجیکستان که قرار است از این نیروگاه استفاده کنند و چه تاجیکان برون‏مرز که قرار است به این پروژه کمک کنند، همه مشتاقند که ببینند این نیروگاه چه زمانی راه‏اندازی می‏شود.

واقعا جای تاسف است که در کشوری که از منابع فوق‏العاده عظیمِ آبی بهره‏مند است، مردم در زمستان سرد تاجیکستان با مشکلات کم‌بود و حتی نبود نیرو مواجه باشند.

این نیروگاه باید هرچه زودتر شروع به کار کند. یکی از دلایلی که ما امیدواریم این پروژه حتما موفق شود، این است که اگر این نیروگاه نتواند شروع به کار کند، حیات چه ملت و چه دولت تاجیکستان در معرض خطر قرار خواهد گرفت.

همان‏طور که در سخنان زهرا جزایری، مدیر بنیاد ورارود شنیدیم، داریوش رجبیان، روزنامه‏نگار تاجیک، اولین کسی بوده که ایده‏ی کمک به این پروژه را طرح کرده است. به همین خاطر، به سراغ داریوش رجبیان رفتم.

داریوش می‏گوید که سفر اخیرش به تاجیکستان باعث شده به این نتیجه برسد که اتمام این نیروگاه به کمک بین‏المللی نیاز دارد، وگرنه تاجیکستان به‌تنهایی از پس آن برنخواهد آمد. به این دلیل سراغ مردم فارسی‌زبان و دوستان تاجیکستان رفته و از آن‏ها درخواست کرده تا جایی‌که می‏توانند به این طرح کمک کنند:

من تازه از تاجیکستان برگشته‏ام و اتفاقا در آغاز فصل سرما در آن‏جا بودم. می‏توان گفت که سرما از مصیبت‏های بزرگ برای مردم تاجیکستان است. چرا که به محض این که هوا سردتر می‏شود و دقیقا در فصلی از سال که نیاز هست در خانه چراغ روشن باشد و بخاری کار کند، همه خاموش می‏شوند.

قطع شدن برق باعث می‏شود بچه‏ها به مدرسه نروند و کاملا محسوس است که روال عادی زندگی به‏هم می‏خورد. تاثیر کم‌بود برق در تاجیکستان تنها مشکلات و معضلات اقتصادی به بار نمی‏آورد، بل‌که کلا زندگی را از هر لحاظ، چه از نظر فرهنگی و چه آموزش و پرورش به‏هم می‏زند.

به همین خاطر به محض این‌که برگشتم، با دوستان مشورت کردیم و یکی از دوستان این ایده را داد که ما از این‏جا کمک کنیم. با این ایده، من هم به فکر جمع‏آوری کمک افتادم و چون خودم هم جزو هیات امنای بنیاد خیریه‏ی ورارود هستم، به خانم جزایری پیش‌نهاد دادم که از طریق این بنیاد حرکت کنیم.

با موافقت هیات امنای بنیاد با این ایده، متنی به زبان‏های فارسی و انگلیسی تهیه و آن را با خط سیرلیک نیز منتشر کردیم تا این کمک‏ها به صندوق ورارود واریز شود و از این طریق در راه اتمام ساختمان راغون هزینه شود.

تا جایی که من می‏دانم، نیروگاه راغون تنها نیروگاه در تاجیکستان نیست. نیروگاه «نارک» را هم داریم و دو نیروگاه جدید نیز در حال ساخته‌شدن هستند. اما نیروگاه راغون به‌تنهایی چند درصد از انرژی مورد نیاز تاجیکستان را می‏تواند تامین کند و چه تغییری در شرایط این کشور ایجاد خواهد کرد؟

در حال حاضر نیروگاه نارک از بلندترین سدهای دنیا است اما اگر نیروگاه راغون ساخته شود، این رکورد را هم خواهد شکست و بلند‏ترین سد در جهان خواهد بود.

نیروگاه راغون مقدار ۳۶۰۰ مگاوات نیروی برق تولید می‏کند. بنا بر طرح اولیه، دارای شش دستگاه خواهد بود و بلندی سد هم به ۳۳۵ متر خواهد رسید.

به این ترتیب، نیروگاه راغون نه‌تنها برق کل جمعیت تاجیکستان را تامین می‏کند، بل‌که این امکان را به تاجیکستان می‏دهد که برق را به سرمایه‏ای ملی تبدیل کند و از راه صدور آن، ارز فراوانی را وارد کشور کند.

حتی برخی این تعبیر را به‏کار می‏برند که آب تاجیکستان پس از ساخته‌شدن نیروگاه راغون، تبدیل به سرمایه‏ای شبیه نفت و گاز در ازبکستان می‏شود که به آن کشور رفاه نسبی اقتصادی داده است.

اگر تاجیکستان بتواند به این نیروگاه دست پیدا کند، از یک سو وابستگی اقتصادی‏اش به‌مراتب کاهش پیدا خواهد کرد و از سوی دیگر می‏تواند به صادرکننده‏ی عمده‏ی برق در منطقه تبدیل شود.

همین حالا هم قراردادهایی برای صدور برق با پاکستان و افغانستان امضا کرده است. این طرح بسیار حیاتی است و تاجیکستان را از چندین لحاظ نجات خواهد داد.

برنامه‏ی بنیاد خیریه‏ی ورارود در فیس‏بوک دست به دست در میان فارسی‌زبانان و همین‏طور انگلیسی‌زبانان می‏گردد. بیانیه‏ی آن نیز به دو زبان فارسی و انگلیسی در دست‏رس همگان قرار گرفته است. این پروژه هم‏چنین در رسانه‏های بین‏المللی نیز انعکاس گسترده‏ای پیدا کرده است.

با سراج طالب‏اوف، کارشناس مسایل آسیای میانه در بخش آسیای میانه‏ی بی‏بی‏سی در این‌باره گفت‏وگو کرده‏ام. او که یکی از پشتیبانان این طرح است، از اهمیت نیروگاه راغون برای مردم تاجیکستان می‏گوید:

در حال حاضر تعداد زیادی از تاجیک‏ها خارج از تاجیکستان زندگی می‏کنند و مردم تاجیکستان به کمک بشردوستانه‏ی این هم‏وطنان خود نیاز مبرم دارند. هم‏چنین زمینه‏ی خوبی برای کسانی که خود را کنتراتاجیک و فارس به حساب می‏آورند، فراهم آمده است تا سهم خود را برای اتمام ساختمان راغون ادا کنند.

این کمک‏ها از دیدگاه استراتژیکی و همین‏طور انسانی بسیار اهمیت دارد و یک‏پارچگی تاجیکستان و مردم تاجیک را نشان می‏دهد.

ساختمان آینده‏ی تاجیکستان به ساختمان نیروگاه راغون وابسته است. تاجیکستان در میان کشورهای سابق شوروی، از نظر اقتصادی، بسیار عقب‌مانده است. مردم تاجیکستان زمستان‏ها بسیار اذیت می‏شوند. فراموش نکرده‏ایم که دو یا سه سال پیش چندین نفر در این کشور از فرط سرما جان باختند که اثر بسیار بدی روی مردم تاجیک گذاشت.

راغون پیش‌رفت تاجیکستان را از نظر اقتصادی تامین می‏کند و این امید را ایجاد می‏کند که تاجیکستان در آینده جای‏گاه خود را پیدا کند و نیازی به کشورهایی که گویا کمک اقتصادی‏ می‏کنند و در عین حال انتظارات زیاد سیاسی هم دارند، نخواهد داشت.