بی‌بی‌سی فارسی: قول می‌دهیم تاجیک‌ها کنار نمانند

شهزاده سمرقندی

با گذشت یک هفته از شروع برنامه‌های تلویزیون فارسی بی بی سی،‌ همچنان هیچ گزارش و برنامه‌ای در مورد تاجیکستان، به عنوان سومین کشور فارسی‌زبان دنیا از آن پخش نشده است.

در مورد بحث‏هایی که اخیرا در رابطه با نادیده گرفته شدن مسایل تاجیک‏ها در تلویزیون تازه تاسیس فارسی بی بی سی، صورت گرفته، با صادق صبا، از سردبیران ارشد این تلویزیون گفت‌و‏گو کرده‏ام.

این تلویزیون برای کشور خاصی نیست. برای فارسی‌زبانان دنیا است که بخش مهمی از فارسی زبانان هم در تاجیکستان زندگی می‏کنند. البته بیشتر فارسی‏زبانان در ایران هستند، بعد به ترتیب در افغانستان، تاجیکستان، آسیای میانه، کشورهای دیگر خلیج فارس و اروپا و امریکا.

این تلویزیون در درجه‏ی اول برای فارسی‌زبانان است، اما به هرحال مهم‏ترین کشور فارسی زبان ایران است. به همین دلیل تاکید بیشتر روی ایران خواهد بود. ولی من به تاجیک‏های عزیز قول می‏دهم که هیچ جای نگرانی نیست. این تلویزیون به تاجیکستان حتما توجه خواهد کرد. اگر رویدادی در تاجیکستان باشد، حتما پوشش خواهد داد.

در ضمن خبرنگاران ما در تاجیکستان قرار است برنامه‏هایی را کم کم تهیه کنند و برای این تلویزیون بفرستند. باید توجه کرد که هنوز حدود یک هفته از کار این تلویزیون گذشته است و این‏طور نیست که قرار باشد در مورد تاجیکستان برنامه‏ای نداشته باشد.

اگر منظور لهجه هم باشد، این‏جا لهجه‏ی استاندارد فارسی استفاده می‏شود و نه لهجه‏ی کشور خاصی که مثلا افغانستان یا تاجیکستان باشد.

در سخن‏تان گفتتید که قول می‏دهید تاجیک‏ها از قلم نیفتند. اما این قول را بی بی سی از زمانی که شروع به کار کرده، به ما داده بود.

به نظر شما آیا دلیل خاصی دارد که تا الان که یک هفته از پخش تلویزیون گذشته، هنوز تاجیکان از تاجیکستان و دوشنبه، آماده‏ی فرستادن گزارش نیستند؟

بعضی اوقات خبر و گزارش سیاسی از کشوری نداشتن، باید باعث خوشحالی آن کشورها بشود. چون دستگاه‏های خبری مثل ما و شما، معمولا به خبرهای منفی علاقمند هستیم. در تاجیکستان فعلا آرامش بیشتری هست، تحولات زیادی در آن‏جا رخ نمی‏دهد و طبیعتا تاکید کمتر هست. اما در افغانستان جنگی در جریان است و نه فقط تلویزیون فارسی بلکه همه‏ی رسانه‏های دنیا توجه بیشتری به آن‏جا می‏کنند.

ایران هم به خاطر مشکلاتی که با جهان غرب دارد، به خاطر مسایل هسته‏ای، حمایت‏اش از حماس در جریان غزه یا نقش او در عراق و… به کشوری تبدیل شده که دنیا به تحولات‏اش خیلی علاقمند است.

تاجیکستان در وضعیت فعلی کشور آرامی است، تحولات در آن‏‏جا کم‏تر است و به همین دلیل در هفته‏ی گذشته به آن‏جا توجه نشده است. اگر بگویید مثلا در این یک هفته تحول مهمی در تاجیکستان بوده و کوتاهی شده، آن موقع می‏توان پاسخ داد. در مورد خیلی از کشورهای دیگر هم خیلی اوقات چیزی پیش نمی‏آید و خبری هم نیست.

ولی در مورد برنامه‏های فرهنگی، البته لازم نیست حتما مساله‏ی خاصی پیش بیاید. در آن مورد برنامه‏هایی است، همان‏طور که شما هم اشاره کردید، همکاران ما در حال تهیه‏ی برنامه‏هایی هستند. در دوران آزمایشی چند گزارش خوب از تاجیکستان دیدم که به ترتیب پخش خواهند شد. یعنی در هفته‏های آینده، حتما از تاجیکستان مطلب خواهیم داشت.

از این جهت هست که می‏گویم، دوستان عزیز ما در تاجیکستان که من شخصا خیلی به آن‏ها علاقه‏مند هستم، جای نگرانی نداشته باشند. این تلویزیون برای فارسی‌زبانان دنیا است و تاجیکستان سومین کشور فارسی‌زبان است. حتما به آن توجه خواهد شد.

نگرانی تاجیک‏ها از این که صدای‏شان و مشکلات‏شان از این تلویزیون جدید دیده و شنیده نشود، در این است که مثلا الان تلویزیون دارد به طور زنده برنامه‏ی پونه قدوسی را پخش می‏کند که مشکلات افغان‏ها در داخل ایران را مطرح می‏کند. همان‏طور که در جریان هستید حدود یک یا حتی دو میلیون (آمار دقیقی تا کنون اعلام نشده) تاجیک در روسیه با همان شرایطی که الان افغان‏ها در ایران هستند، به شکل قانونی و غیرقانونی کار می‏کنند.

حدود ۴۰ روز پیش سر یکی از این مهاجران تاجیک بریده شد. فیلم آن هم از سوی ناسیونالیست‏های روس روی یوتوب گذاشته شده بود و سروصدای زیادی ایجاد کرد. اما اعتراض خود تاجیکان به بیرون نرسید، چون هیچ رسانه‏ای این مساله را پوشش نداد. به نظر شما این‏ها موضوعاتی نیستند که این تلویزیون بتواند مطرح کند؟

صددرصد. همین که الان گفتید ـ مشکلاتی که تاجیک‏ها در روسیه دارند ـ حتما می‏تواند موضوع جالب توجهی برای این تلویزیون باشد که نه فقط مساله‏ی تاجیک‏ها بلکه مساله‏ی همه‏ی فارسی‏زبانان است. ما باید حتما این مساله را پوشش بدهیم. حتما به همکاران‏ام یاد‏‏آوری خواهم کرد این گونه مسایل را از قلم نیاندازیم.

اگر بعضی‏ها فکر می‏کنند، تعمد خاصی است، به شما قول می‏دهم که چنین چیزی نیست. این تلویزیون برای ایران، افغانستان و تاجیکستان است. یعنی برای همه‏ی فارسی‌زبانان ، فارسی‌زبان‏های کشورهای دیگر، مثل ازبکستان، آسیای میانه است.

بعضی اوقات ممکن است غفلت صورت بگیرد. مساله‏ای را که گفتید، نکته‏ی قابل توجهی است. حتما به دوستان‏ام می‏گویم و حتما ما توجه خواهیم کرد. یک مقدار هم دفتر ما در تاجیکستان از این بابت فعال‏تر خواهد شد و پوشش بیشتری خواهیم داشت.

فقط توجه داشته باشید که این تلویزیون تازه افتتاح شده و هنوز آن طور که باید‏، جا نیفتاده است. وقتی که جا بیفتد، حتما به مسایل تاجیکستان پرداخته خواهد شد. خود من شخصا دوست دارم به تاجیکستان بروم و مقداری فیلم در باره‏ی فرهنگ تاجیکی و تاریخ تاجیکستان تهیه کنم. صحبت اولیه را هم با مسئولان بی‏بی‏سی کرده‏ام.

در ادامه‏ی همین صحبت شما می‏خواهم اضافه کنم که یکی از دوستان می‏گفت‏‏ توجه به تاجیک‏ها دوروبر نوروز اتفاق می‏افتد. چون در جامعه‏ی تاجیکی رقص و آواز بین زن‏ها رسم است و این تلویزیون هم نیاز دارد زیرا در ایران و افغانستان چنین چیزی را کم‏تر می‏توان پیدا کرد. به نظر شما آیا واقعا این‏طور است؟

اگر تاجیکستان مراسم نوروز را بهتر از ایران، افغانستان و جاهای دیگر برگزار می‏کند، خُب حتما ما به آن علاقه‏مند هستیم. شما به عنوان یک خبرنگار علاقه‏مند نیستید؟ اگر در تاجیکستان رقص‏های زیبایی در دوران نوروز انجام می‏گیرد، چرا نباید به آن علاقه‏مند باشیم.

نه این که در ایران یا افغانستان نیست. در ایران هم هست. در ایران پوشش تلویزیونی رسمی داده نمی‏شود. ولی در بسیاری از مناطق ایران، مثلا در کردستان ایران، بزرگ‏ترین جشن کردهای ایران نوروز است. یا در کل ایران هم همین‏طور است. فعلا محدودیت‏های دولتی هست که رقص را نشان نمی‏دهند. ولی مردم در خانه‏هایشان می‏رقصند.

اما این که در تاجیکستان به طور رسمی رقص را هم نشان می‏دهند و ما گزارش بدهیم، کار زیبایی است و باید باعث خوشحالی دوستان تاجیک ما باشد نه موضوع گلایه که چرا فقط در دوران نوروز به ما علاقه‏مند هستید.

دفتر بی‏بی‏سی در تاشکند چندین سال است که بسته شده و دیگر فعال نیست. آیا مشکلاتی هم در تاجیکستان با دولت در زمینه‏ی مسایل رسانه‏ای هست؟

تا آن‏جایی که اطلاع دارم بی‏بی‏سی مشکل خاصی با دولت تاجیکستان ندارد. اگر هم در این مدت توجه نشده، بعید می‏دانم به خاطر وجود مشکل خاصی با دولت تاجیکستان باشد.

در هفته‏ی اخیر بیشترین توجه به همان دلایلی که در ابتدا اشاره کردم، به مسایل ایران و افغانستان بود. ولی کم‏کم تاجیکستان هم جزو کشورهایی است که به آن توجه خواهیم کرد و مسایل آن‏ها هم در این تلویزیون مطرح خواهد شد. این تصور پیش نیاید که عمدا دارد غفلتی در این مورد صورت می‏گیرد.

همان‏طور که خودتان هم اشاره کردید، تاجیک‏ها تنها در خود تاجیکستان نیستند و در کشورهای همسایه مثل ازبکستان که بی‏بی‏سی قبلا در تاشکند دفتری داشت، ساکن هستند. آیا برنامه‏ای برای دوباره فعال کردن این دفتر هست؟

کل بی‏بی‏سی دائما دارد تلاش می‏کند دفترش را در تاشکند دوباره دایر کند. مشکلات خاصی بوده که دفتر آن‏جا تعطیل شده.

تلاش صورت می‏گیرد. اما خیلی جاها این تلاش‏ها به جایی نمی‏رسد. در ایران هم خیلی سعی کردیم برای این تلویزیون فارسی دفتری داشته باشیم. مقامات ایرانی نه فقط اجازه ندادند، بلکه اخیرا بعضی اظهارات خصومت‏آمیز در مورد این تلویزیون صورت می‏گیرد.

در مورد ازبکستان به این شکل نیست. برای این که تلویزیون برای آن منطقه به آن شکل نیست. البته برای فارسی‌زبانان آن‏جا هست، اما نه برای کل ازبکستان.


بی‏بی‏سی می‏خواهد همه‏ جای دنیا دفتر داشته باشد و ازبکستان یکی از کشورهای مهم منطقه است. نه فقط برای فارسی‏زبانان یا ازبک‌زبانان، بلکه برای شنوندگان و بینندگان انگلیسی‌زبان بی‏بی‏سی مسایل ازبکستان و اصولا آسیای میانه، خیلی مهم است.