روزنامه‌نگاری یعنی «از خود گذشتگی»

به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات با چند تن از روزنامه‌نگاران باسابقه تاجیک در تاجیکستان تماس گرفتم و از وضع روزنامه‌نگاری در چند سال آخر پرسیدم.

هر چند وضع روزنامه‌نگاری در تاجیکستان امروز به مراتب بهتر از کشورهای همسایه آن دانسته شده، اما روزنامه‌نگاری در تاجیکستان تازه به استقلال رسیده، کاری سخت و فرساینده محسوب می‌شود.

با این همه، چنین به نظر می‌رسد که در تاجیکستان برعکس کشور همسایه، ازبکستان، تعداد روزنامه‌های غیردولتی رو به افزایش است.

در این باره با عبدالقادر عبدالقهار سردبیر «رادیو تاجیک» در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان صحبت کردم. آقای عبدالقهار معتقد است که سال‌های اخیر در تاجیکستان روزنامه‌نگاری و آزادی بیان رو به بهبود آورده است و در روزنامه‌های دولتی و هم غیردولتی، از موضوع‌هایی بحث و گفتگو سورت می‌گیرد که در دوران قبل از به استقلال رسیدن این کشور، امکان‌پذیر نبوده است.

آقای عبدالقهار هم‌چنین می‌گویند که روزنامه‌نگاران این روزها بی‌باکانه نظرات انتقادی خود از دولت را نیز به چاپ می‌رسانند و با پیامدهای سرکوب‌کننده‌ای از جانب دولت روبه‌رو نمی‌شوند.

اما وقتی با آقای عبدالواحد زیور، سردبیر مجله «چشمه» صحبت کردم، دیدم ایشان نظر متفاوتی دارند و می‌گویند که ناهماهنگی بین وزارت‌های معارف و فرهنگ باعث شده که چندین روزنامه و مجله‌های کودکان و نوجوانان در شرایط سخت مالی قرار بگیرند.

وی می افزاید: وزارت معارف تاجیکستان با به راه انداختن قوانین مربوط به پخش روزنامه و یا مجله‌ها، از رشد و گسترده شدن آن بین مخاطبان جلوگیری می‌کند.

آقای زیور می‌گویند که مجله «چشمه» که مجله پرطرفدار و پرتیراژ بوده، حدود ۲۰ سال در تمام مدارس تاجیک‌زبان در کشورهای عضو اتحاد شوروی سابق پخش می‌شد، حالا از ماه دسامبر امسال حتی در مدارس داخلی تاجیکستان نیز قابل دسترس نیست.

آقای زیور از فرمان وزارت معارف تاجیکستان انتقاد می‌کند که این فرمان، عضویت و پخش هر گونه روزنامه و مجله کودکانه را در مدارس دولتی ممنوع کرده است.»

همین طور با آقای رجب میرزا، سردبیر نشریه «روز نو» که از نشریه‌های مخالف دولت محصوب می‌شود، گفتگو کردم. آقای رجب میرزا می‌گویند هر چند دولت دیگر نمی‌تواند از نشر و یا پخش این یا آن روزنامه جلوگیری کند، اما هم‌چنان می‌تواند روزنامه‌نگاران را با زیر فشار بگذارد.

آقای زیور معتقد است که در تاجیکستان روزنامه‌نگار بودن یعنی «از خود گذشتگی» و می‌خواهد که بتواند نیازهای جامعه را مطرح کند.

با این همه در تاجیکستان، رادیو و تلویزیون‌های خارجی بدون سانسور و پالایش در دسترس شهروندان تاجیکستان هستند.

این در حالی است که در کشورهای دیگر همسایه، به خصوص در ازبکستان، از سایت های خبری اینترنتی تا به موج ماهواره‌های رادیوهای خارجی که به عنوان مخالفان دولت شناخته شده‌اند، با سانسور و پالایش شدید روبه‌رو هستنند.