Jul 2010


راز دهان باز وال‌ها

ترجمه‌ی حسان سنایی: شکار یک‌باره‌ی هزاران ماهی ریز و بی‌خبر هنگام شیرجه‌ی پرسرعت وال گوژپشتی که دهان‌اش را چون درگاه انبار تاریک و مخوفی گشوده، از زمره آشناترین جلوه‌های زیبای بقا در طبیعت است. حال، پژوهش‌گران موفق به درک سازگاری منحصربفرد استخوان‌بندی آرواره‌ی این آبزی غول‌آسا با فشار گسیلنده‌ی ناشی از جریان پرسرعت آب ورودی به دهان‌اش شده‌اند.



۲۰۱۰ در ردیف گرم‌ترین سال‌های زمین

ترجمه‌ی احسان سنایی: بر اساس گزارشی مستند از وضع کنونی اقلیم زمین، و به‌لطف اثرات همسوی زمین‌گرمایی و بازآغاز پدیده‌ی مخوف و گرمابخش ال‌نینو؛ ۲۰۱۰، در ردیف گرم‌ترین سال‌های تاریخ سیاره‌مان جای گرفت. دمای خاک و آب زمین در خلال ماه‌های ژانویه‌ تا ژوئن امسال، از ۱۸۸۰ بدین‌سو، مقام گرم‌ترین را بین بازه‌های مشابه پیشین بدست آورده است.



زبان آکادمیک و چالش خواندن در فراگیری علم
فهم زبان علم

ترجمه‌ی احسان سنایی: دانش‌آموزانی که به سهولت از پس خواندن متون درسی کلاس زبان و مطالب موجود در اینترنت برآمده‌اند، اغلب خود را ناتوان از فهم متون، و کتب علمی‌شان می‌بینند و آموزگاران نیز، از سویی مهیّای هدایت‌ این محصلین به سمت خوانش و فهم زبان آکادمیک، که اطلاعات علمی از آن درگاه ارائه می‌شود، نیستند. طبق یافته‌های دکتر اسنو از دانشگاه هاروارد؛ آموزگاران فقط با کمی راهنمایی، توان تعلیم زبان پیچیده‌ی متون علمی را به دست خواهند آورد.



گزارشی مشروح از جدیدترین کشف تلسکوپ هابل
فرار به‌ناگاه، از قلب کهکشان

احسان سنایی: یکصد میلیون سال پیش، سامانه‌ای سه‌گانه از ستارگان، سفرش را به قلب پرهیاهوی راه شیری شروع کرد. هر سه ستاره، به‌‌سرعت تا چندقدمی قلمروی پرآشوب ابرسیاهچاله‌ی مرکزی کهکشان‌مان رفتند و شوربختانه یکی به کام سیری‌ناپذیر این غول کشیده شد؛ حال‌آنکه دیگر دو ستاره به فراسوی مرزهای کهکشان پرتاب شدند. حال این قصه را با برخورد و درهم‌تنیدن دو ستاره‌ی رهسپار و تبدیل‌شان به تک‌ستاره‌ای فراآتشین و داغ، به پایان برید.



فرضی نوین در شرح رفتار صفحه‌های تکتونیک

ترجمه‌ی احسان سنایی: فرضیه‌ای جدید، از دلیل تحرک صفحات تکتونیکی زمین با آهنگ‌های متفاوت می‌گوید. سرعت جنبش این صفحه‌ها، وابسته به ضخامت منطقه‌ی فرورانش‌ است؛ جایی‌که دو صفحه با هم برخورد کرده و حریف ضخیم‌تر، توسط صفحه‌ی نازک‌تر درربوده می‌شود. فرض جدید مطرح‌گشته، در کنار ده‌ها چرای موجود، علت سرعت بالاتر فرولغزش صفحه‌ی استرالیا را شرح داده و می‌گوید که چرا رشته‌کوهی در آمریکای شمالی از هم فروپاشیده است.



گزاشی از پرواز پیش‌روی هواپیماهای ناسا به قلمرو تندبادها
نگاه تا قلب تندباد

ترجمه‌ی احسان سنایی: تمام تابستان، صفحه‌ی تلویزیون‌ پر است از نمایشی رعب‌آور از غرّش ابرهای چرخنده در جای‌جای سیاره. تصاویر ماهواره‌ای، از سرآغاز تشکیل یک توفان کم‌فشار حاره‌ای در فاصله‌ای نه‌چندان دور از کرانه‌های غربی آفریقا خبر می‌دهند و مردم مکرراً در خانه همان پرسشی را مطرح می‌کنند که هواشناسان و دانشمندان نیز: آیا این به یک گردباد گرمسیری ختم می‌شود؟



نگاهی تحلیل‌وار بر گذشته‌ی تلخ گسترده‌ترین لکه‌ی نفتی خلیج مکزیک
میراث تلخ نفت ایکستوک

ترجمه‌ی احسان سنایی: چاه منفجر شد و سامانه‌ی پیشگیری نیز از منع وقوع این حادثه جا ماند. اسباب حفاری، دچار حریق و در نهایت غرق شدند و نفت سرازیر خلیج مکزیک می‌شد. هیچکس نمی‌دانست چه کند؛ هرچند مهندسین دست به دامان اقدامات گوناگون برای قطع این نشت شدند. افزونه‌های شیمیایی تحلیل نفت استفاده شد؛ حال‌آنکه انبوهی از نفت خام حتی به سطح دریا هم نرسید و در همان ژرفا به دام افتاد و تبعات‌اش هیچگاه آشکار نشد.



لایه‌های خشم

ترجمه‌ی احسان سنایی: جنگ‌ و جدال‌ها، تعارضات مسلحانه، نقض حقوق بشر و تروریسم، عباراتی آشنا حاکی از خشونت جمعی در جهان ماست. اما باز هم فهم‌شان نیازمند فهم انگیزه‌هایی‌ست که مردم را به خشونت می‌کشاند؛ آن‌هم گاه تا حد انتحار همچون تروریسم. شوربختانه تلاش‌هایی که برای چنین درکی از خشونت صورت گرفته، به‌ندرت فراتر از قضاوت‌های ارزشی و برچسب‌های پوچی چون «تعصب» و یا «افراط مذهبی» رفته‌اند.



دیدار با قلوه‌سنگی سرد و بزرگ

ترجمه‌ی احسان سنایی: دیروز یکشنبه، یازدهم جولای سال جاری؛ وقت ملاقات نزدیک سفیری از زمین با بزرگ‌ترین سنگ سرگردانی بود که تاکنون زمینیان به دیدارش رفته‌اند. اما سیارک یکصد کیلومتری «۲۱- لوتتیا» از دید دوربین‌های کاوشگر اروپایی «روزتا»، چیزی نبود جز جهانی با حفره‌های بسیار؛ نشانه‌ای بس روشن از قدمت بالای میزبان. لوتتیا، شاید که بازمانده‌‌ای دیرین از زایش قهرآلود منظومه‌مان باشد.



پروتون، ریزتر است؟

ترجمه‌ی احسان سنایی: پژوهش‌گران اخیراً با اعلام کوچک‌تر بودن ابعاد بنیادین‌ترین ساختار سازنده‌ی جهان مرئی‌مان یعنی پروتون از آنچه تا پیش‌تر تصورش می‌رفت؛ حقیقتاً بمبی را میان فرضیات حاکم بر جهان ریز ذرات زیراتمی منفجر کردند. بر اساس محاسبات مجدّدی که در نشریه‌ی علمی نیچر انتشار یافته‌، تا ۴ درصد از شعاع متصوّره‌ی پیشین پروتون تراشیده شده است. چنانچه این پژوهش ثابت شود، هرآنچه از محاسبات پیشین بدست‌ آمده، نادرست خواهد بود.



مغز پرندگان و ما

ترجمه‌ی احسان سنایی: عصب‌شناسان برای بیش از ۱۰۰ سال مغز انسان و دیگر پستانداران زمین را متفاوت (و شاید برتر) از مغز دیگر جانورانی چون پرندگان می‌پنداشتند؛ انگاره‌ای که تا حدی منتج از ساختار بدیهی قشر مخی بود. طبق پژوهشی جدید اما توسط پژوهش‌گران دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه کالیفرینا - سن‌دیه‌گو (UCSD)، بخش قابل قیاسی از مغز پرندگان با مسئولیت آنالیز داده‌های شنیداری، ساختاری همانند با ناحیه‌‌ای مشابه در مغز پستانداران دارد.



«انکار» از زبان علم – بخش چهارم
گره‌گشایی از دروغ

ترجمه‌ی احسان سنایی: در سال ۲۰۰۶، «پیرس اکرمن»؛ مقاله‌نویسی محافظه‌کار، طی انتشار مقاله‌ای در نشریه‌ی «دیلی‌تلگراف» استرالیا، دانش اقلیم‌شناسی را به‌شدت مورد حمله قرار داد. او بر این اعتقاد بود که هشدارهای معضل گرمایش زمین، عمداً اغراق شده‌اند و در حمایت از این ادعا، به گفته‌ای از دکتر «جان هافتون»؛ مدیر پیشین «برنامه‌ی بین‌الدولی تغییرات اقلیمی» استناد کرد که در جایی گفته‌ بود: «تا خبر از بلایا ندهیم؛ هیچ‌کس حرفمان را نخواهید شنید.»



می‌توان که صدساله شد؟

ترجمه‌ی احسان سنایی: آزمایشی نوین با پیش‌بینی این حقیقت که کدامین‌یک از ما شانس لمس صدسالگی را داریم، از راز طول عمر انسان پرده برداشت؛ هرچند اعتقاد متخصصین بر این است که مردم هنوز آنچنان که باید، برای چنین نوع از پیش‌بینی‌هایی آمادگی ندارند. مؤسسات تجاری تا چندین سال آینده دست به عرضه‌ی این تست نوین خواهند زد.