گفت‌وگو


بخش دوم گفت و گوی مریم رییس‌دانا با هاشم خسرو شاهی پیرامون ادبیات ترکیه و ترجمه ادبیات فارسی به ترکی
ترجمه‌ی شعر کار ساده‌ای نیست

هاشم خسروشاهی: [در گفت و گو با مریم رییس‌دانا] ترجمه‌ی شعر کار ساده‌ای نیست. من حدود یک سال مدام به شعر فروغ با صدای خودش گوش دادم. بعد از آنکه صدای فروغ و موسیقی شعرش در مغز و روحم خوب جا کرد شروع کردم به ترجمه. ترجمه شاملو هم همین‌طور بود، خطاب به پروانه‌های براهنی هم همین‌طور. من پیش از چاپ خطاب به پروانه‌ها چند بار ترجمه‌ها را برای براهنی خوانده بودم. موسیقی شعر در ترجمه اهمیت خاصی دارد. اگر شما در اجرای زبان به زبان میزبان نتوانید موسیقی کلی شعر را اجرا کنید بهتر است از ترجمه‌ی شعر صرف‌ نظر کنید.



بخش نخست گفت و گوی مریم رییس‌دانا با هاشم خسروشاهی پیرامون ادبیات ترکیه و ترجمه ادبیات فارسی به ترکی
«بعد از انقلاب فرانسه ادبیات ترکیه متحول شد»

هاشم خسروشاهی: (در گفت و گو با مریم رییس‌دانا) بعد از انقلاب فرانسه، ادبیات ترکیه (عثمانی در آن زمان) دچار تحول عمیقی شد. چه از نظر فرم و چه از نظر ژانر و محتوا. اگر کارهائی هم‌چون لطائف روایات احمد مدحاد، مجموعه داستان چیزهای کوچولوی شمس‌الدین صامی را به کناری بگذاریم شاید بتوانیم نبی‌زاده ناظم را پدر قصه‌نویسی و رمان‌نویسی ترک بخوانیم. اولین مجموعه شعرش سال ۱۸۸۵، کتاب قصه‌اش سال ۱۸۹۱ و اولین رمان وی به نام کارا بی‌بیک در همان‌سال منتشر شد.



گفت و گو دفتر خاک با حسین ایمانیان به مناسبت انتشار چهارمین شماره‌ی نشریه‌ی ادبی دستور
تولید ادبی و انتقادی در نشریه‌ی دستور

حسین ایمانیان: (در گفت و گو با دفتر خاک) «دستور» در مرز مجله‌های کاغذی و مجله‌های اینترنتی ایستاده است؛ با انتشار الکترونیک بخشی از فرایند تولید مجله را به عهده‌ی خواننده گذاشته و به این ترتیب سانسور و نظارت‌های دولتی و نیز هزینه‌های چاپ و صحافی را دور زده است. در همین چهار شماره پرونده‌هایی را منتشر کرده‌ایم که هرگز در قالب رسمیت امکان انتشار نداشتند. دستور سردبیر ندارد و به شکلی جمعی منتشر می‌شود و وجه تمایزش با دیگر نشریات، تولیدی‌بودن آن است.



گفت‌وگوی کیان راد با موسی بندری
آیا باید متفاوت بود؟

کیان راد: موسی بندری متولد استان هرمزگان، از شاعران مطرح شعر دهه‌ی ۷۰ است. حاصل تلاش او تا امروز انتشار چندین مجموعه شعر و داستان، همچنین انتشار نقدهای متعدد در مطبوعات ادبی است. او یكی از مروجان اصلی شعر مدرن در استان هرمزگان به‌شمار می‌آید. رویکرد نوپردازانه‌اش به شعر همراه با شاخک‌های عاطفی قوی در شعرش، اشعارش را مورد توجه پاره‌ای از شعردوستان قرار داده است. از سوی دفتر خاک درباره‌ی متفاوت‌نویسی و مشخصات آن در شعر امروز ایران با آقای بندری گفت و گو کرده‌ام.



گفت‌و‌گو کیان راد با رضا حیرانی، شاعر و منتقد
شارلاتانیسم فرهنگی و انسان‌های هزارقاب

رضا حیرانی در گفت‌وگو با کیان راد: معتقدم شارلاتانیسم به فرهنگ ما دوخته شده - مثل ترس، محافظه‌کاری، نقاب روی نقاب، نه یکی بلکه هزاران نقاب شخصیتی. چه توقعی از ما انسان‌های هزارقابی است؟ نه تنها سکوت کردن بلکه بسیاری از اوقات اعتراض‌های ما هم از روی فریب‌کاری و نقاب گذاشتن است. اگر بتوانیم از پس کابوس‌هامان بربیاییم، شاهکار کرده‌ایم. جامعه‌ی ما مدت‌هاست که به بسیاری از چیزها اعتمادش را از دست داده. ادبیات هم جزئی از همین فضاست.



پیرامون خیزش‌های شعری و پست‌مدرنیسم و مرجعیت‌گریزی نسل نوآمده‌ای از شاعران؛ گفت‌و‌گو با علی قنبری شاعر و مترجم
اضلاع همخوان شعر در عصر رسانه‌ها

علی قنبری: نخبه‌گرایی مسأله‌ای کاملاً نسبی است و حد و معیاری ندارد. هر آدمی به هر حال دارای معرفتی است و معرفت به منزله‌ی کسب درجات سلسله مراتبی نیست که هر کسی برای نایل شدن به آن خط سیر مشخصی را طی کند. زبان ذاتاً دچار سوء‌تفاهم است و نمی‌توان به سویه‌های یکه‌ای رسید. اما از طرفی به‌قول لیندا هاچن مرزها وجود دارند و تا موقعی که مرزها وجود دارند این نخبه‌گرایی نیز وجود دارد.



گفت‌وگوی کیان راد با داریوش مهبودی پیرامون شارلاتان بازی در ادبیات دو دهه اخیر
منادیانی كه توزرد از آب در آمدند

کیان راد: آیا در محیط ادبی ما نوعی شارلاتانیزم وجود دارد؟ آیا شاعران و نویسندگان ما تلاش می‌کنند با فریب‌کاری، دروغ‌گویی، باندبازی، محفل‌گرایی، و جریان سازی‌های کاذب، بدون آنکه شایستگی آن را داشته باشند خود را مطرح کنند؟ شارلاتانیزم آیا اصولاً وجود دارد و اگر در جامعه‌ی ما غالب است، آیا این امر ذاتاً منفی و غیراخلاقی است؟ در گفت و گو با داریوش مهبودی، دانش‌آموخته‌ی فلسفه و از شاعران شناخته‌ شده‌ی ایران به شارلاتانیزم و پیامدهای آن پرداختم.



گفت و گوی دفتر خاک با سعید طباطبایی درباره‌ی مجموعه داستان «اگر ابرها بگذرند»
یادداشت‌های شبانه

سعید طباطبایی: فکر می‌کنم ما در دوره‌ای از تاریخ جهان زندگی می‌کنیم که افق‌های باز فراوانی پیش‌چشممان گشاده است. راه‌های متعددی که امکان انتخاب و پیمودنشان هست. این را در ابعاد مختلف زندگی شاهدیم و از جمله ادبیات. گوناگونی نوشتن، گوناگونی مخاطبان، گوناگونی اطلاعات و گوناگونی روش‌های ارتباطی، فضایی را ایجاد می‌کند که من آن طور که مطلوبم است بنویسم و دیگری آن طور که مطلوبش است بنویسد.



گفت‏‌وگو مریم رییس‌‌دانا با مهسا محب‌‌علی
نگران نباش ...

مهسا محب‌علی: موقع نوشتن «نگران نباش» عمده‌ترین دغدغه‌ام این بود که شخصیت شادی را به‌عنوان دختری که در سال‌های دهه‌ی ۶۰ در تهران متولد شده؛ بسازم. شخصیتی که به‌شدت با محیط اطرافش در تقابل و چالش باشد و منطق زندگی پدر و مادرش و بقیه‌ی آدم بزرگ‌های اطرافش را درک نکند و خودش هم منطق جدیدی برای زندگی نداشته‌باشد. بیشتر از هرچیز به بحران هویتی که شادی درگیرش شده‌است فکر می‌کردم.



گفت و گو مریم رییس‌دانا با ماری بل بائر باهایا، مترجم آثار مرادی کرمانی به زبان فرانسه
فارسی، مادر زبان‌های اروپایی

مریم رییس‌دانا: ماری‌بل بائر باهایا، مترجم آثار مرادی کرمانی است به زبان فرانسه، او متولد برزیل، دیپلمه علوم سیاسی‌، فوق لیسانس زبان‌شناسی، لیسانس زبان فارسی و لیسانس ادبیات مدرن از دانشگاه‌های پاریس است. به هفت زبان صحبت می‌کند: آلمانی، انگلیسی، اسپانیایی، فرانسوی، ایتالیایی، فارسی و پرتغالی. پایان سال ۲۰۰۶ ، مجموعه‌ای از داستان‌های معاصر ایران را به چاپ رساند. «مهمان مامان» از هوشنگ مرادی کرمانی ترجمه‌ی او به فرانسه است.



گفت و گو با سودابه محافظ درباره‌ی گناه و احساس مسئولیت فردی در قبال فجایع و بیان ادبی آن
آزادانه و بدون هراس صحبت کنیم

در دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین که از پانزدهم تا بیست و پنجم سپتامبر با حضور ۲۷۹ نویسنده از ۶۵ کشور توسط خانه‌ی فرهنگ‌های برلین برگزار شد، از ایران هم سودابه محافظ و یاسمین طباطبایی دعوت شده بودند. این دو نویسنده در آلمان زندگی و کار می‌کنند و با ایران ارتباط کم‌رنگی دارند. خانم سودابه محافظ در دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین رمان تازه‌اش «سوختن» را که به موضوع گناه و احساس مسئولیت فردی در قبال فجایع می‌پردازد، معرفی کرد.



گفت‌وگوی دفتر «خاک» با سید مهدی موسوی، بخش دوم و پایانی
ایجاد تعادل بین ویژگی‌های زبانی و تصویری

مجموعه شعر تازه سید مهدی موسوی که همزمان با نمایشگاه کتاب تهران تحت عنوان «پرنده کوچولو، نه پرنده بود، نه کوچولو» توسط انتشارات سخن‌گستر در تهران منتشر شد، نمونه‌ی کاملی از غزل پست مدرن ایران در همنشینی با تصویر است. اشعار سید مهدی موسوی سرشار از لحظه‌های عاطفی، برانگیزاننده و در همان حال بسیار صمیمی است. به جرأت می‌توان گفت هر خواننده‌ای که به شعر فارسی علاقه‌مند باشد، می‌تواند با اشعار موسوی ارتباط بگیرد.



گفت‌وگو دفتر «خاک» با سید مهدی موسوی
نه پرنده بود، نه کوچولو

مجموعه شعر تازه سید مهدی موسوی که همزمان با نمایشگاه کتاب تهران تحت عنوان «پرنده کوچولو، نه پرنده بود، نه کوچولو» توسط انتشارات سخن‌گستر در تهران منتشر شد، نمونه‌ی کاملی از غزل پست مدرن ایران در همنشینی با تصویر است. اشعار سید مهدی موسوی سرشار از لحظه‌های عاطفی، برانگیزاننده و در همان حال بسیار صمیمی است.به جرأت می‌توان گفت هر خواننده‌ای که به شعر فارسی علاقمند باشد،می‌تواند با اشعار موسوی ارتباط بگیرد.



گفت‏وگو مریم رییس‌دانا با مجید نفیسی و شعرخوانی او
هر شب خود را محاکمه می‌کنم

مریم رییس‌دانا: مجید نفیسی، یکی از شاعران ایرانی مقیم لس‌آنجلس، زاده اصفهان به تاریخ سوم اسفند ١٣٣٠ است. نخستین شعرهایش سال ۱۳۴۴و ۱۳۴۵، یعنی وقتی که او چهارده سال داشت، در «جنگ اصفهان» و مجله «آرش» منتشر شد. سال ۱۳۴۸ نخستین کتاب شعرش «در پوست ببر» ازسوی انتشارات امیرکبیر انتشار یافت. سال ۱۳۴۹ نخستین اثر تحلیلی او «شعر به‌عنوان یک ساخت» به‌کوشش هوشنگ گلشیری منتشر شد.



نگاهی به شعر کورش زندی
کن و فیکن

ساقی قهرمان: راوی شعرهای کورش زندی در مجموعه‌ی حرف اول، مفعول است، اما رفتار منفعل ندارد. این مفعول، قادر است و در صحنه‌های عاشقانه این قدرت را فراموش نمی‌کند. در جمله‌بندی‌های شعر نیز فراموش نمی‌کند که این مفعول، یک مفعول قادر است که دارد می‌نویسد. صریح می‌نویسد و صدایش صاف و روشن است. در خطی برابر با عاشق می ایستد و با شیطنتی باهوش به چهره‌ای که نقش عاشق را بازی می‌کند، نگاه می‌کند.



گفت‌وگو با خشایار پسرخسته، شاعر و داستان‌نویس همجنسگرای ایرانی
پاره‌شدن نخ تسبیح چه‌طوری است؟

حمید پرنیان: خشایار خسته از سال ۲۰۰۴ در وبلاگ «پسر خسته» می‌نویسد و در شمار وبلاگ‌نویسان قدیمی است. در سال ۲۰۰۸ مجموعه شعر خود به نام «درست گفتم؟ حرف‌های ما همیشه همین بوده» را با نشر افرا، و در سال ۲۰۱۰ داستان بلند «قهوه‌خانه» را با نشر گیلگمیشان که انتشاراتی متعلق به کتابخانه‌ی دگرباشان است منتشر کرد. در همین زمینه گفت‌وگویی با خشایار انجام داده‌ام.



گفت و گو دفتر خاک با شهلا زرلکی، داستان‌نویس و منتقد ادبی
همه چیزمان به همه‏چیزمان می‏آید

شهلا زرلکی در گفت و گو با دفتر خاک: «تربیت اجتماعی در جامعه ایرانی در سی سال گذشته به گونه‏ای بوده که آدم‏ها فارغ از جنسیت، دچار دوگانگی‏های وحشتناکی هستند. اگر نگاهی به رفتارهای اجتماعی دور و برتان بیندازید، به عمق و گستردگی دوگانگی پی می‌برید. کودک بودن در دهه‌ی شصت یک بدشانسی بزرگ است. جنگ، شعارهای سر صف، صدای گرومب افتادن بمب و موشک در یک چهارراه آن طرف‏تر، کوپن، صف نفت، مادری که چادرش بوی نفت می‏دهد، کپسول بوتان و پرسی، دفتر چهل برگ کاهی که پشتش چاپ کرده‏اند جنگ جنگ تا پیروزی، نارنجک‏های پلاستیکی که مدرسه می‏داد، دفترچه بسیج پر از مهرهای روغن نباتی و قند و شکر و نفت سفید.»



گفت‌وگو با بیژن خلیلی، مدیر مسئول شرکت کتاب، در لس آنجلس، خیابان ووست وود
«روزی یک کتاب ایرانی در آمریکا ترجمه می‌شود»

یکی از مهم‌ترین ناشران و کتاب‌فروشان کتاب فارسی در خارج از ایران، شرکت کتاب در لس‌آنجلس است که از سال‌ها پیش به مدیریت بیژن خلیلی پاره‌ای از مهم‌ترین آثار ادبیات تبعید، از جمله مجموعه آثار صادق چوبک را انتشار داده است. مریم رئیس دانا از سوی رادیو زمانه با بیژن خلیلی، مدیر شرکت کتاب در لس‌آنجلس گفت‏وگو کرده است که بخش دوم و پایانی آن را در دفتر خاک می‌خوانید.



گفت‌وگو با بیژن خلیلی، مدیر مسئول شرکت کتاب، در لس آنجلس، خیابان ووست وود
بخش نخست
بزرگ‌ترین کتاب فروشی ایرانی در تبعید

مریم رییس دانا: یکی از مهم‌ترین این ناشران و کتاب‌فروشان، شرکت کتاب در لس آنجلس است که از سال‌ها پیش به مدیریت بیژن خلیلی پاره‌ای از مهم‌ترین آثار ادبیات تبعید، از جمله مجموعه آثار صادق چوبک را انتشار داده است. مریم رئیس دانا از سوی رادیو زمانه با بیژن خلیلی، مدیر شرکت کتاب در لس آنجلس گفت و گو کرده است که بخش نخست آن را در دفتر خاک می‌خوانیم.



گفت‌وگو با اکبر سردوزامی
از بیرون به خود نگاه کردن، آغاز بودنِ من است

«روایت شفق»، نوشته‌ی اکبر سردوزامی که در کتابخانه‌ی زمانه منتشر می‌گردد، نخستین بار در سال ۱۹۹۲ در استکهلم به چاپ رسید. «روایت شفق» به زندگی یک مبارز سیاسی به نام «شفق» می‌پردازد که در ناآرامی‌ها و سرکوب‌های دهه‌ی شصت از زندانی به زندانی دیگر می‌افتد و پس از تحمل رنج‌های بسیار موفق می‌شود از ایران بگریزد. حسین نوش‌آذر با اکبر سردوزامی درباره‌ی روایت شفق گفت‌وگویی انجام داده است که می‌خوانید.