Oct 2010

پارو زدن در خاک

سهراب رحیمی: ماندنِ طولانی‌مدت در جهان خیال‌انگیز واژه‌ها می‌تواند به دور شدن از واقعیت بینجامد و می‌دانیم که شعر همواره در مرز میان خیال و واقعیت در حرکت است. داریوش معمار در مجموعه‌ی «پارو زدن در خاک» به‌خوبی می‌داند که مرگ، افقی آشناست. برای همین باید طرحی می‌ریزد خاص خودش با نگاه و جهان و زبانی که دنیای اوست و با واژه‌هایی که گویی اوست که نخستین بار به‌کار گرفته است.

نگو کثافت بنویس

شهریار مندنی‌پور: من از این جور كفتارها نبودم. من، خیلی حساب شده رفتم سراغ تاك‌پرور. نمی‌خواستم در حقارت فاحشه‌كشی بپوسم. نمی‌خواستم در ردیف آدم‌هایی كه بعد از انقلاب بهشان الهام شده مسئول نظافت اجتماع هستند بمانم. دست تاك‌پرور را محكم گرفتم كه ازم فرار نكند. گفتم می‌خواهم بدانم چی باید بدانم. می‌خواهم بدانم فلسفه‌ها و زِرهایی كه گفته شده، برایم بگو كثافت‌كاری حاكم‌ها و بلاهت خوش‌باورها را بدانم.

نگران نباش ...

مهسا محب‌علی: موقع نوشتن «نگران نباش» عمده‌ترین دغدغه‌ام این بود که شخصیت شادی را به‌عنوان دختری که در سال‌های دهه‌ی ۶۰ در تهران متولد شده؛ بسازم. شخصیتی که به‌شدت با محیط اطرافش در تقابل و چالش باشد و منطق زندگی پدر و مادرش و بقیه‌ی آدم بزرگ‌های اطرافش را درک نکند و خودش هم منطق جدیدی برای زندگی نداشته‌باشد. بیشتر از هرچیز به بحران هویتی که شادی درگیرش شده‌است فکر می‌کردم.

شعری که در کلام و قصه اتفاق می‌افتد

حسین نوش‌آذر: سهند آقایی نخستین اشعارش را در ماهنامه‌ی کارنامه انتشار داد. اولین دفتر شعرش را نشر ثالث سه سال پیش با نام «شبان سرزمین‌های زخم» در تهران منتشر کرد و دومین کتاب شعرش چندی پیش با نام «عبدالقادری از جنگل آمده بود» در تهران منتشر شد و مورد توجه قرار گرفت. دویست و نود و یکمین نشست هفته کانون ادبیات ایران به این کتاب اختصاص داشت. در این نشست شیوا ارسطویی و علی مسعود نیا درباره‌ی این کتاب بحث کردند.

مبانی شعر حجم و رویایی

اسماعیل یوردشاهیان اورمیا: یدالله رویایی توجه نداشت که هنر و به‌ خصوص شعر نه تقلید و نه بازگویی واقعیت و هستی و شناخت علت غایی، بلکه نوعی تفسیر و بازآفرینی دگرگون شده از واقعیت است که در زبان، در لحظه‌ی آفرینش روی می‌دهد و در نهایت از آن عبور کرده به شکل مفهوم حسی ناب در شکل ناب هنری محض ظهور پیدا می‌کند. حال در هر فرم و شکل و نوع هنری باشد که شعر غایت تمام آنهاست.

مبانی شعر حجم و عبور از شعر حجم

اسماعیل یوردشاهیان اورمیا: یدالله رویایی به‌درستی و زیبایی نظریه‌ی شعر حجم را بر اساس استعداد ذاتی‌اش در سرایش اشعارش پیاده میکرد و این کار نه بر اساس تفکر قبلی، بلکه بر مبنای شدنی که شده بود، انجام می‌گرفت؛ چرا که رویایی نظریه‌اش در شعر را بر اساس سروده‌های خودش طرح کرده بود و آنها را در شعرش اجرا می‌کرد.

فارسی، مادر زبان‌های اروپایی

مریم رییس‌دانا: ماری‌بل بائر باهایا، مترجم آثار مرادی کرمانی است به زبان فرانسه، او متولد برزیل، دیپلمه علوم سیاسی‌، فوق لیسانس زبان‌شناسی، لیسانس زبان فارسی و لیسانس ادبیات مدرن از دانشگاه‌های پاریس است. به هفت زبان صحبت می‌کند: آلمانی، انگلیسی، اسپانیایی، فرانسوی، ایتالیایی، فارسی و پرتغالی. پایان سال ۲۰۰۶ ، مجموعه‌ای از داستان‌های معاصر ایران را به چاپ رساند. «مهمان مامان» از هوشنگ مرادی کرمانی ترجمه‌ی او به فرانسه است.

در ستایش تن‌کامی و لذت‌خواهی

حسین نوش‌آذر: هفته‌ی گذشته، هفته‌ی جوایز ادبی نوبل بود. امسال دو قاره‌ی آفریقا و آمریکا بر سر نوبل ادبی با هم رقابت داشتند و سرانجام برخلاف همه‌ی پیشگویی‌های رسانه‌ها که حدس می‌زدند نوبل ادبی از آن کورمک مک‌کارتی، نویسنده‌ی آمریکایی شود، مهم‌ترین جایزه‌ی ادبی جهان به ماریو وارگاس یوسا، نویسنده‌ی اسپانیایی‌زبان پرویی و به آمریکای لاتین تعلق گرفت. برنامه‌ی رادیویی این هفته‌ی خاک به «ستایش نامادری» نوشته‌ی ماریو وارگاس یوسا اختصاص دارد.

رفتم به بازارشام

بازار شام، شعری که امروز در دفتر خاک از دکتر علیرضا زرین، این شاعری کرمانشاهی مهاجر می‌خوانید، شعری است که فقط در محیطی آزاد و فارغ از شایست‌ها و نبایست‌های ممیزان می‌توانست شکل بگیرد. به‌راستی که «اعتراف» در معنای گویه‌ها و واگویه‌های فرد در تنهایی بی‌کرانش در شهرهای بزرگ جهان و همچنین اشاره به ضرورت بازنگری در چیستی و کیستی فرهنگی انسان ایرانی از مهم‌ترین سویه‌های ادبیاتی است.

نفرین خط

شهریار مندنی‌پور: اگر جرئت کنیم و به پشت سرمان نگاه کنیم، در حاشیه‌های سرزمین ویرانی به نام ایران، صدها صد نام هنرمندان ایرانی را می‌بینیم که اختناق سیاسی، اختناق فرهنگی در ایران، و تنها بودن در ایران، آن‌ها را راهی بلاد غربت کرده. در سرزمین‌های جدید آن‌ها تلاش کرده‌اند زنده بمانند یا باقی بمانند. جان کنده‌اند که هنرشان را ادامه بدهند. صدها صد، در شکستن قلبشان، مرده‌اند یا خودکشی کرده‌اند.

داستان یک عکس

همین چند وقت پیش بود که خبرگزاری‌ها خبر انتشار نخستین مجموعه داستان مریم منصوری با عنوان «دو کام حبس» را منتشر کردند. این مجموعه که دی ماه سال گذشته از سوی نشر چشمه برای دریافت مجوز به وزارت ارشاد ارائه شده بود، با حذف دو داستان مجوز گرفت. یکی از این دو داستان حذف شده، «داستان یک عکس» است؛ داستانی پر از شور و هیجانات عاطفی در متن زندگی جوان‌های ایرانی، با همه‌ی دلباختگی‌ها و دلنگرانی‌هاشان در قاب یک عکس و در فصلی که تمامی ندارد.

آن نخستین آموزگار بزرگ ایران

بهترین شاگرد، حکم معاون آخوند را داشت و به او خلیفه می‌گفتند. یکی از وظایف خلیفه تنبه دانش‌آموزان بود. جبار باغچه‌بان در چنین شرایطی روش‌های نو آموزشی را به ایران آورد. هفته‌ی گذشته مصادف بود با روز جهانی ناشنوایان. به این مناسبت خانم ماریا صبای مقدم برنامه‌ای تهیه کرده در بزرگداشت جبار باغچه‌بان، آورنده‌ی شیوه‌های نو آموزشی و بنیانگذار آموزش ناشنوایان در ایران. برنامه‌ی رادیویی این هفته‌ی خاک به این مناسبت به جبار باغچه‌بان اختصاص دارد.

نشان‌های شعر در تعبیرهای نو

سهراب رحیمی: داستان‌نویسانی که ریسک می‌کنند و شعر می‌نویسند، همواره در خطر روایی شدن هستند. مرز بین شعر و روایت به باریکی مرز خواب و بیداری‌ست یا مرز بین شعورِ واقعیت و جنونِ رویا. کوشان اما در این دفتر به سلامت جسته و ثابت کرده در هر دو عرصه، آفرینشگری‌ست توانا و روایتگری دانا. در شعرهای این دفتر که به یادداشت‌های سفر شاعر در شهرهای مختلف اروپا اشاره می‌کند، یک چیز هست که دغدغه‌ی دائمی و ذهنی اوست، و آن شعر است.

آزادانه و بدون هراس صحبت کنیم

در دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین که از پانزدهم تا بیست و پنجم سپتامبر با حضور ۲۷۹ نویسنده از ۶۵ کشور توسط خانه‌ی فرهنگ‌های برلین برگزار شد، از ایران هم سودابه محافظ و یاسمین طباطبایی دعوت شده بودند. این دو نویسنده در آلمان زندگی و کار می‌کنند و با ایران ارتباط کم‌رنگی دارند. خانم سودابه محافظ در دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین رمان تازه‌اش «سوختن» را که به موضوع گناه و احساس مسئولیت فردی در قبال فجایع می‌پردازد، معرفی کرد.

ایجاد تعادل بین ویژگی‌های زبانی و تصویری

مجموعه شعر تازه سید مهدی موسوی که همزمان با نمایشگاه کتاب تهران تحت عنوان «پرنده کوچولو، نه پرنده بود، نه کوچولو» توسط انتشارات سخن‌گستر در تهران منتشر شد، نمونه‌ی کاملی از غزل پست مدرن ایران در همنشینی با تصویر است. اشعار سید مهدی موسوی سرشار از لحظه‌های عاطفی، برانگیزاننده و در همان حال بسیار صمیمی است. به جرأت می‌توان گفت هر خواننده‌ای که به شعر فارسی علاقه‌مند باشد، می‌تواند با اشعار موسوی ارتباط بگیرد.

نه پرنده بود، نه کوچولو

مجموعه شعر تازه سید مهدی موسوی که همزمان با نمایشگاه کتاب تهران تحت عنوان «پرنده کوچولو، نه پرنده بود، نه کوچولو» توسط انتشارات سخن‌گستر در تهران منتشر شد، نمونه‌ی کاملی از غزل پست مدرن ایران در همنشینی با تصویر است. اشعار سید مهدی موسوی سرشار از لحظه‌های عاطفی، برانگیزاننده و در همان حال بسیار صمیمی است.به جرأت می‌توان گفت هر خواننده‌ای که به شعر فارسی علاقمند باشد،می‌تواند با اشعار موسوی ارتباط بگیرد.

کشتن خود روی مصرع آخر

حسین نوش‌آذر: مجموعه شعر تازه سید مهدی موسوی که همزمان با نمایشگاه کتاب تهران تحت عنوان «پرنده کوچولو، نه پرنده بود، نه کوچولو» توسط انتشارات سخن‌گستر در تهران منتشر شد، نمونه‌ی کاملی از غزل پست مدرن ایران در همنشینی با تصویر است. اشعار سید مهدی موسوی سرشار از لحظه‌های عاطفی، برانگیزاننده و در همان حال بسیار صمیمی است.

هر شب خود را محاکمه می‌کنم

مریم رییس‌دانا: مجید نفیسی، یکی از شاعران ایرانی مقیم لس‌آنجلس، زاده اصفهان به تاریخ سوم اسفند ١٣٣٠ است. نخستین شعرهایش سال ۱۳۴۴و ۱۳۴۵، یعنی وقتی که او چهارده سال داشت، در «جنگ اصفهان» و مجله «آرش» منتشر شد. سال ۱۳۴۸ نخستین کتاب شعرش «در پوست ببر» ازسوی انتشارات امیرکبیر انتشار یافت. سال ۱۳۴۹ نخستین اثر تحلیلی او «شعر به‌عنوان یک ساخت» به‌کوشش هوشنگ گلشیری منتشر شد.

نخبگان ایران و ضرورت طراحی گفتمان انتقادی

مهرزاد حافظی: نخبگان ایران به عنوان بخشی از خانواده‌ی روشنفکری جهان معاصر، در صف نخست گفتمان انتقادی کشور قرار دارند. امّا نهادهای ارتباطاتی قدرت در قالب‌های گوناگون، خاصه رسانه‌های ارتباط جمعی، سعی‌شان معطوف به حذف حداکثری دیدگاه‌های انتقادی، بی‌مصرف و بی‌تأثیر نشان دادن پرسش‌های اساسی، ناکارآمد معرفی کردن جریان روشن‌اندیشی و غیرضروری جلوه دادن تلاش‌های نخبگان و روشنفکران معاصر ایران است.

فروبستگی و گشودگی در نقد ادبی معاصر-۲

علی نگهبان: اندیشه‌ی انتقادی در ما شکل نگرفته است، از آن رو که فردیت فرد ایرانی همواره سرکوب شده است. کسی که امکان پرورش فردیت خود را نیافته باشد حتا با ورود به جامعه‌ی آزاد هم آزاد نمی‌شود، فردیت نمی‌یابد. در نقد ادبی، این ویژگی به شکلی همه سویه باید باشد: در نویسنده، در اثر و در منتقد.در نقد ادبی ایرانی اما چنین نیست.شاید یک پاسخ به وضعیت سانسورزده‌ی ادبیات معاصر ایران نگاه کلی‌نگرانه باشد.