مجلس مجوز انتشار هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت را صادر کرد

شراگیم علیپور

می‌شد پیش‌بینی كرد كه دیر یا زود رشد ویرانگر نقدینگی چنان بلایی برسر اقتصاد ایران خواهد آورد كه راهی برای درمان پی‌آمدهای آن پیدا نشود؛ البته این پیش بینی در قالب نامه ۵۰ اقتصاددان منتشر شد، اما هشدارها و پیش‌بینی‌ها هرگز مخاطب خود را در میان تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان دولتی مورد توجه قرار نداد، تا رشد نقدینگی از نرخ ۳۶ درصد بگذرد.

در تمام این ماهها مسوولان بلندپایه بانك مركزی اصرار داشتند كه پیوستگی رشد نقدینگی و افزایش نرخ تورم در اقتصاد ایران ازبین رفته و گسسته شده است. جالب آنكه ابراهیم شیبانی رییس كل بانك مركزی ایران كه او و معاونانش در تمام ماههای گذشته در برابر انتقادهایی كه ازسیاست‌های دولت مطرح می‌شد، ایستادگی می‌كردند٬ در صحن علنی مجلس برای رای گرفتن از نمایندگان برای انتشار یك هزار میلیارد تومان اوراق مشاركت همان استدلال‌هایی را مطرح كرد كه در ماه‌های گذشته از زبان كارشناسان مطرح شده ‌بود.

روز چهارشنبه نمایندگان مجلس پس از بحث و بررسی بسیاردر نهایت به بانك مركزی اجازه دادند تا برای اجرای سیاست‌های پولی هزار میلیارد تومان اوراق مشاركت منتشر كند.

موافقان تصویب این لایحه بر آثار انقباضی فروش اوراق مشاركت اشاره ‌كرده٬ فروش این اوراق را راهی مناسب برای جذب نقدینگی و كنترل تورم می‌خواندند.

اقتصاد ایران گرفتار در دورباطل

اما حسن سبحانی نماینده كهنه‌كار مجلس كه از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های اقتصادی مجلس است در مخالفت با كلیات این لایحه، گفت: یكی از مشكلات نمایندگان این است كه باید سالی یك بار تحمل برخی لوایح را كنند و در مورد آن مخالفت و یا موافقت كنند، یكی از آن پدیده‌ها، لوایحی است كه برای انتشار اوراق مشاركت مطرح می‌شود.

وی افزود: نگاه از بیرون این است كه مجلس و دولتی هستند كه در زمان بودجه افزایش نقدینگی را تصویب می‌كنند و بعد خود آنها از طریق انتشار اوراق مشاركت سعی می‌كنند مشكل ایجاد شده را حذف و بابت آن سود زیادی پرداخت می‌كنند، كه این به معنای دور باطل پمپاژ نقدینگی برای حل مسایل و بعد جمع‌آوری نقدینگی برای حل مسائل است.

نماینده‌ دامغان خاطر نشان كرد: هزینه‌های ناشی از انتشار اوراق مشاركت كه یا از سود بانك یا از بیت‌المال پرداخت می‌شود، به جایی رسیده كه از درآمد آن بیشتر شده است.

همچنین محمد خوش‌چهره كه علم انتقاد اقتصادی از دولت در مجلس را در دست دارد در مخالفت با كلیات این لایحه، گفت: سیاست‌های پولی و مالی ابزارهای كارآیی دولت‌ها هستند و دولت با سیاست‌های درست مالی، پولی و بازرگانی می‌تواند جریانات اقتصاد را به سمت جریانات سالم پیش ببرد.

وی با طرح این پرسش كه «باید دید انتشار اوراق مشاركت چه منطقی دارد و در راستای چه سیاستی است؟» ادامه داد: ما دور باطلی را طی می‌كنیم و با مجوزهای بی‌رویه و تقاضاهای دولت، جریان پمپاژ پول به اقتصاد را باعث می‌شویم. پول مثل تزریق خون به كالبد است كه كم خونی و پر خونی هر دو پدیده‌ بدی است.

نماینده‌ تهران تصریح كرد: سیاست‌های پولی و مالی نامناسب پول پمپاژ می‌كنند و به جایی می‌رسیم كه آثار ناگوار پیش آمده و بعد مجبور به جمع‌آوری آن می‌شویم.
این عضو كمیسیون اقتصادی، افزود: اصل انتشار اوراق مشاركت نمی‌تواند واجد ارزش باشد و بستگی به كاربردهای آن دارد.

خوش‌چهره گفت: متاسفانه در لایحه‌ بودجه، ۶۰۰ میلیارد تومان برای اوراق مشارکت دولتی مطالبه شده که سود آن ۶۶۰ میلیارد تومان است٬‌ لذا این كار جمع‌آوری نقدینگی نیست و آثار تورمی دارد.
وی با بیان اینكه انتشار اوراق مشاركت شبهه‌ی ربوی بودن دارد، عنوان كرد: بانك مركزی در زمان‌های قبل و در زمان آقای نوربخش سعی می‌كردند با توزیع سكه پول را جمع‌آوری كنند كه اگر چه ایراد دارد، اما بهتر از فروش اوراق مشاركت است كه شبهه‌ ربوی بودن دارد.

تورم دشمن عدالت

ابراهیم شیبانی رییس كل بانك مركزی نیز كه برای دفاع از لایحه دولت در مجلس حضور یافته‌ بود در خصوص این لایحه، گفت: فروش اوراق شبهه‌ ربوی ندارد، زیرا بانك مركزی خودش سرمایه دارد كه برای سرمایه‌گذاری در طرح‌ها سرمایه‌گذاری كند، اما عقب می‌كشد تا سرمایه‌ مردم را به طرح‌ها ببریم چرا كه پول بانك مركزی پر قدرت است و به نسبت یك به پنج تورم ایجاد می‌كند. برای همین اوراق مشاركت می‌فروشیم تا از پول خود مردم استفاده و در عین حال نقدینگی را كنترل كنیم.

رییس كل بانك مركزی، خاطر نشان كرد: تورم دشمن رشد، عدالت، خوبی‌ها و انصاف است و بانك مركزی می‌خواهد با فروش اوراق مشاركت تورم را كاهش دهد كه این راه‌حل كوتاه‌مدت است.
شیبانی برخلاف تمام تحلیل‌هایی كه در ماههای گذشته از سوی بانك مركزی ارایه شده است، تصریح كرد: مگر می‌شود نقدینگی افزایش یابد، اما تورم رشد نكند. وقتی مردم احساس رفاه كنند و قیمت‌ها بالا نرود ما خوشحال می‌شویم.

وی در پاسخ به شبهه ربوی بودن اوراق مشاركت تاكیدكرد: فروش اوراق مشاركت ربوی نیست شش ماه قبل هم مجوز فروش دو هزار میلیارد تومان را گرفتیم و شورای نگهبان هم كه نظرش فصل‌الخطاب است تایید كرد. شیبانی گفت: از سال ۷۹ تاكنون، فروش اوراق مشاركت ۲۵ درصد نقدینگی را كاهش داده است.

اگر بشود چه‌می‌شود

اما نكته‌ای كه موافقان و مخالفان به ‌آن اشاره‌ای نداشتند‌، چگونگی فروش یك هزار میلیارد تومان اوراق مشاركت در روزهای پایانی سال‌است. یكی از مشكلات دولت در فروش اوراق مشاركت كه با نرخ 5/15 درصد عرضه‌می‌شود، استقبال ناچیزی است كه مردم برای خرید اوراق مشاركت به عمل می‌آورند.

به گفته رییس كل بانك مركزی ایران از دو هزار میلیارد تومان اوراق مشاركت قبلی ۲۰۰ میلیارد تومان فروش نرفته ‌است. اگربه این رقم اوراق مشاركتی كه بانك‌ها و شركت‌های دولتی خریداری كرده‌اند، اضافه كنیم آثارمثبتی كه برای انتشار اوراق مشاركت برشمرده ‌می‌شود بیشترازهر زمانی دچار اما و اگر است. علاوه بر آن آثار فروش اوراق مشاركت بر جذب نقدینگی اثری دائمی نیست و تنها آثار فشار نقدینگی بر افزایش نرخ تورم را به تاخیر می‌اندازد.

با این حساب به نظر می‌رسد حتی با تصویب انتشار یك هزار میلیارد تومان اوراق مشاركت همچنان فشار نقدینگی و رشد نرخ تورم كابوس اقتصاد ایران باقی بماند.