زمان از دست رفته هنرمندان مهاجر

پویان طباطبایی

مهاجر لغتی است که امروزه گروه زیادی از انسان‌ها را در خود جای می‌دهد. بحث مهاجرت کردن، سختی‌ها و تجارب مهاجر بودن و فرهنگ مهاجر، از دغدغه‌های بزرگ کانادا، این کشور پهناور مهاجرپذیر است.

گالری وارلی در شهر مارکام "Markham" استان انتاریو "Ontario" به مناسبت دهمین سالگرد تاسیسش، میزبان برگزیدگان نخستین مسابقه هنرمندان مهاجر است.

در میان ۲۲ هنرمند پذیرفته شده، نام‌های محمود معراجی٬ شمسی شاهرخی و محسن جمال برای ایرانیان مقیم کانادا آشناتر است. این مسابقه با حمایت شهرداری مارکام و وزیر مهاجرت کانادا برگزار شده است و تا روز ۱۳ ماه می برپا خواهد بود.

روز ۲۸ ژانویه ۲۰۰۷، نمایش مذکور به وسیله آقای مایکل کل "Michael Cole" وزیر مهاجرت کانادا افتتاح شد. وی پس از قدردانی از هنرمندان مهاجر٬ تاکید کرد که هنرمندان مهاجر، مایه افتخار کانادا بوده و سطح هنر در کشور توسط این گروه، به طور محسوسی ارتقاع یافته است. مایکل کل در انتها نوید روزهای بهتر و کمک‌های مالی بیشتری را برای هنرمندان داد.

در این میان فرصتی دست داد تا با محمود معراجی، نقاش برجسته ایرانی با بیش از ۳۰ سال تجربه کار و تدریس و کوله‌باری از جوایز داخلی و بین‌المللی و همچنین شمسی شاهرخی، نقاش موفق ایرانی با بیش از ۲۰ سال تجربه هنری و آقای جان ریرسون "John Ryerson" مدیر گالری وارلی به گفتگو بشینیم.

جان ریرسون "John Ryerson" می‌گوید: نمایش حاضر، اولین حضور هنرمندان مهاجر در این گالری است و ما بسیار خوشحالیم که میزبان هنرمندانی حرفه‌ای هستیم که هر کدام با بیش از ۱۰ سال سابقه حضور در این کشور و با شیوه و روش اختصاصی خود، وزنه‌های هنر را سنگین‌تر کرده‌اند.

به گفته آقای ریرسون٬ داوران این نمایش را استادی از دانشگاه ویکتوریا، متخصص در هنر آسیای جنوبی، استادی از دانشگاه یورک و هنرمندی عراقی ساکن اتاوا "Ottawa" تشکیل داده‌اند. تلاش بر این بوده تا بهترین هنرمندان مهاجر با نگاهی نو، پذیرفته شوند.

محمود معراجی و نقاشی او

شمسی شاهرخی می‌گوید: «می‌خواستم تا با سبک کارهنر کانادا و تاثیر آن در کار خودم بیشتر آشنا بشوم. به همین دلیل وارد کالج هنر انتاریو شدم و در خلال تهیه دفاعیه، تکنیک جدیدی را به‌وجود آوردم و اکنون با حرارت بر روی کاغذ کار می‌کنم. اصولا برروی فرهنگ‌های ملل کار می‌کنم، یک سری کار در ارتباط با چهارشنبه سوری انجام دادم و کار دیگری که دراین نمایش نیز شرکت کرده، نقاشی چهره‌های مسافران به‌وسیله حرارت بر روی کاغذهای ترنسفر در قطارهای بین شهری بوده است.»

محمود معراجی می‌گوید: «کاری که در این نمایش ارائه کردم، "هفت سین درغربت" نام دارد که کاری است با رنگ روغن. به این صورت که سبزه را پسرم روی سرش گذاشته و تنگ ماهی را هم در بغل دارد. به خاطر نحوه کار و تکنیک استفاده شده، تصویر حاضر نمایشی جدید و متفاوت از هفت سین است.»

شاهرخی معتقد است که هر انسانی از ۲ عنصر فرهنگ و ملیت تشکیل شده است و ملیت می‌تواند تغییر کند اما فرهنگ تغییر نخواهد کرد تا آنجا که هر هنرمندی نماینده فرهنگ و کشوری است که در آن متولد شده و رشد یافته است.

معراجی اضافه می‌کند بزرگترین درگیری و کشمکش هنرمند پس از مهاجرت، سازگار کردن خود با محیط جدید است. هنرمندانی که امروز در این نمایش پذیرفته شده‌اند به این سازگاری نزدیک‌تر شده‌اند بدین معنا که این‌ها فعال هستند، در سرزمین جدید نیز فعالند و کار جدید و حرف جدیدی دارند که برای دیگران هم قابل شنیدن هست.

شمسی شاهرخی

شاهرخی می‌گوید: «فردی که مهاجرت می‌کند، باید در مکان جدید از ابتدا شروع کند و زمانی که صرف رسیدن به نقطه‌ای می‌شود که جایگاه قبلی مهاجر در مبدا بوده، زمان از دست رفته نام دارد و چیزی است که با مهاجرت از دست داده است. وی معتقد است که مهاجرتش به کانادا مثبت بوده و حتی با توجه به از دست دادن زمان در سالهای اول مهاجرتش، در حال حاضر در جایگاه محکم‌تری ایستاده و اگر در ایران بود به چنین مکانی دست نمی‌یافت.»

معراجی این چنین ادامه می‌دهد: «هنگامی که شما به جایگاه واقعی خود درسرزمین جدید رسیدید، نسبت به فردی که متعلق به آن سرزمین است و جایگاهی مساوی با شما دارد، آگاهی وقدرت شما دو برابر است، چرا که شما فرهنگی دیگر و تجربه‌ای دیگر نیز با خود دارید. درست در این نقطه است که برای هنرمند اتفاقی رخ می‌دهد و کاری خاص می‌آفریند که تمام کشورهای مهاجر پذیر از آن استقبال می‌کنند. کاری قشنگ مثل این نمایش.»

معراجی اضافه می‌کند: «از آنجا که همیشه از پدیده‌های نو استقبال می‌کنم، در ۱۰ سال گذشته که در کانادا بودم، با وجود مشکلات زندگی٬ توانسته‌ام راحت‌تر با دنیا رابطه برقرار کنم و از آنجا که دوستانی در ایران دارم که بتوانم دانش هنریم را با آنها مقایسه کنم، باید بگویم که طبیعتا اینجا بهتر است. این بدان معنا نیست که آنها چیزی کم دارند بلکه فقط تفاوت در این است که به خاطر این جابه‌جایی، من در کوران بیشتری هستم. اگر آنجا را خیابان فرض کنیم، اینجا بزرگراه خواهد بود. در اینجا حرکت‌ها تندتر، راه‌ها زیادتر و اتفاقات بیشتر است که این اتفاقات می‌تواند برای هنرمند دل‌انگیز باشد.

وی می‌افزاید: «هنگامی که وزیر مهاجرت پس از سلام گقتن به انگلیسی و فرانسه، به فارسی می‌گوید سلام، این برای من ارزشی بسیار بزرگ دارد چرا که می‌بینم که کشور کانادا با فرهنگ ما آشنا شده است.»

در همین‌باره:

گفتگوی خودمانی با جماعت کاریکاتوریست غرب کانادا