"کلام کبیر" برنامه‌ای برای روشنگری بی‌سابقه در جهان عرب

ترجمه احمد سمایی

خانم "هبا قطب" مسلمانی است پایبند به سنن اسلامی. موهای او تمام و کمال زیر روسری پنهان شده‌اند و از ظاهرش نمی‌توان فهمید که هفته‌ای یک بار در تلویزیون مصر تابوهای تازه‌ای را می‌شکند.

موضوع برنامه‌های تلویزیونی خانم قطب مسائل جنسی است. در جامعه‌ای مانند جامعه مصر که آگاهگری جنسی در مدارس و سایر نهادها موضوعیتی ندارد صحبت‌کردن آشکار و عمومی درباره این مسائل را فی نفسه می‌توان یک انقلاب به حساب آورد.

در مصر افرادی که در آستانه ورود به سن بلوغ جنسی هستند اگر دستشان به دهانشان برسد اطلاعات ضرور برای این دوره سنی را از طریق مجلات جنجالی و یا اینترنت کسب می‌کنند. آنهایی هم که توان مالی چندانی ندارند از خواهران و برادران بزرگتر خود شور و مشورت می‌گیرند. به‌ویژه در روزهای قبل از ازدواج نصایح و رهنمودهای جنسی برای عروس یا داماد بازار گرمی دارد و با این همه،‌ دانش افراد جامعه از سکس و رابطه جنسی اغلب مخدوش و ناقص می‌ماند.

هبا قطب اما با برنامه‌های خود این وضعیت را اینک دستخوش دگرگونی کرده است. قطب ۳۹ ساله است، در دانشگاه فلوریدا پزشکی خوانده و رساله‌اش را نیز درباره مسائل جنسی در اسلام نوشته است. او سه دختر دارد و حرفه اصلی‌اش تدریس پزشکی قانونی در دانشگاه قاهره و طبابت در مطب شخصی‌اش است. از چند ماه پیش او مسئولیت برنامه تلویزیونی یادشده را نیز به عهده گرفته است.

قطب با هر برنامه تلویزیونی‌اش عرصه‌های جدیدی را در مسائل جنسی بر روی جامعه مصر می‌گشاید. در واقع صرف‌نظر از دانش و تسلط قطب به موضوعات جنسی، هنر و مهارت او در طرح ظریف این مسائل است که به او محبوبیت و مقبولیت بخشیده،‌ به گونه‌ای که گروه‌ها و جوامع مذهبی مصر نیز تا کنون متمسکی برای مخالفت با وی و برنامه‌اش نیافته‌اند.

هبا قطب خود درباره ظرافت و دقتی که در برنامه‌هایش به کار می‌گیرد می‌گوید: "من چهره و رفتاری مقبول را جلوی دوربین به نمایش می‌گذارم و سعی می‌کنم که متناسب با هر موضوع لحن، واژه‌ها و گفتار مناسب را پیدا کنم."

مخاطبانی ورای مرزهای مصر

تنها مردم مصر نیستند که پای صحبت هبا قطب می‌نشینند. زمان پخش برنامه او از سراسر خاورمیانه مخاطبان تلفن می‌زنند و درباره پنهان‌ترین زوایای زندگی جنسی خود از مجری رهنمود می‌خواهند. این سوالات به راحتی می‌توانند خشم و غضب محافل مذهبی را برانگیزند، ‌اما زیرکی و ظرافت قطب در استناد به اسلام در پاسخ به مخاطبان عملا فضایی عادی را به وجود می‌آورد و از بروز حساسیت‌ها تا حدود زیادی می‌کاهد.


قطب ابایی ندارد که دائم تاکید کند: "من به مذهب خود افتخار می‌کنم. تحصیلات من به من نشان داد که اسلام در پرداختن به مسائل جنسی از همه مذاهب سرتر و پیشروتر بوده است. هم در قرآن و هم در احادیث کم از مسائل جنسی حرف زده نشده و به میل و تمایل جنسی نیز به دیده مثبت نگاه شده است."

به گفته هبا قطب، محققان امور جنسی همچون "ماستر" و "جانسون" از آمریکا "در دهه پنجاه این مسئله را مطرح کردند که زنان نیز در لذت‌بردن از رابطه جنسی صاحب حق و حقوقی خدشه‌ناپذیرند. در حالی که اسلام ۱۴۰۰ سال پیش بر چنین حقی تاکید نهاده است و حتی مردان را به اهمیت اقداماتی توجه داده است که باید در ابتدای هم‌خوابگی انجام دهند تا زن به لحاظ جنسی به رغبت و شهوت برسد."

خانم قطب در يکی از برنامه‌های تلويزيونی‌اش می‌گويد که از رهگذر صحبت با مراجعان به مطبش متوجه شده که احساس منفی تا حد گناه به هنگام رابطه جنسی،‌ در زنان حالتی از انقباض ماهيچه به وجود می‌آورد و لذت اين عمل را از آنها سلب می‌کند. مردان نيز عمدتا اين تصور غلط را دارند که لذت از سکس عمدتا منحصر به خود آنهاست لذا توجهی به هم‌آهنگی با زنان ندارند و با بی‌اعتنايی يا کم‌اعتنايی به نيازها، کشش‌ها و وضعيت فيزيولوِِژيک آنها مايلند که هر چه زودتر به اوج لذت جنسی برسند و کار را تمام کنند.

به رغم لحن و گفتمان نسبتا راحت و آزاد خانم قطب در جامعه مذهبی مصر،‌ او در عين حال غافل نمی‌شود تاکيد کند که سکس تنها در روابط زناشويی مجاز است. قطب معتقد است که به دور از نوسان ماندن اين روابط تا حدود ۹۰ درصد به تفاهم جنسی زوج‌ها ارتباط پيدا می‌کند. شعارش هم اين است: اگر می‌خواهی کسی را پيدا کنی که صرفا دوستت داشته باشد در همان خانواده پدری‌ات بمان.

برنامه تلویزیونی خانم قطب "کلام کبیر" نام دارد و از شبکه خصوصی "المحور" پخش می‌شود. این برنامه‌ها عمدتا به مسائل بیولوژیک و شناخت بهتر جسم انسان و نوع رفتار بهینه با آن معطوف است. همین امر و رعایت برخی از مرز و معیارها خانم قطب را حتی‌الامکان از اعتراض و خشم محافل متعصب مذهبی در امان نگه داشته است. در واقع خانم قطب لازم می‌داند که گاه بی‌گاه بر معتقدات اسلامی خویش تاکید کند. برای او رابطه جنسی صرفا در محیط خانوادگی معنا و ارزش و قداست دارد و همجنسگرایی را هم نوعی بیماری می‌داند. قطب می‌گوید:"زن و شوهر باید یگانه طرف جنسی یکدیگر باشند. چرا که دانش معاصر نیز ثابت کرده است که همخوابگی و رابطه جنسی متعدد، چنان که قسما در غرب رایج است نتیجه مثبتی برای انسان ندارد."

سوال‌ها بی‌پاسخ نمی‌مانند

به باور هبا قطب، "مشکلات جنسی، غرور و خودخواهی و نیز فشارهای اجتماعی عامل ۸۰ درصد طلاق‌ها در جهان عرب هستند. بسیاری از زنان نه تنها ملزومات رابطه جنسی را نمی‌شناسند بلکه حتی درباره بدن خویش نیز از اطلاعات کافی و وافی برخودار نیستند. آنها اغلب با این تفکر پرورش می‌یابند که سکس و رابطه جنسی فقط برای مردان است و در مجموع هم،‌ آن را اقدامی ناسالم و گناه‌آمیز تلقی می‌کنند."

هبا قطب با برنامه‌های پر مخاطبش در حال کاستن از عمق حفره بزرگ بی‌اطلاعی و کم‌آگاهی نسبت به مسائل جنسی در جهان عرب است. استقبال کم سابقه از برنامه‌های قطب نشان می‌دهد که نیاز به آگاهی و مشاوره در جوامع عرب خاورمیانه بسیار بالاست.

مخاطبی به خانم قطب تلفن می‌زند که اتاق‌های خواب ما تا کنون به قبری شبیه بوده‌اند که کسی نمی‌دانسته در آنها چه می‌گذرد و درست و نادرست رابطه مرد و زن کدام است. بیننده دیگری زنگ می‌زند و می‌گوید که تازه باخبرشده که پسر ۹ ساله‌اش دو سال پیش مورد تجاوز قرار گرفته است. او از قطب می‌خواهد که درباره چگونگی تعقیب این مسئله و نوع برخورد با پسرش راهنمایی‌اش کند. بیننده سوم می‌خواهد بداند که شروع قاعدگی و عادت ماهانه چه تاثیری بر بکارت می‌گذارد و ...

کمتر مسئله‌ای است که از رهگذر برخورد زیرکانه و هوشمندانه هبا قطب بی‌پاسخ بماند و برخورد لازم با آن نشود. "عبیر البربری"، استاد روانشناس دانشگاه آمریکایی قاهره ضمن ستایش از شیوه کار همکارش،‌ خانم قطب، می‌گوید: "مدت مدیدی بود که جامعه مصر به چنین برنامه‌ای نیاز مبرم داشت. و قطب به راستی ماهرانه و با تنوع و جذابیت تمام این برنامه را اجرا می‌کند."

رابطه پیشگام روشنگری در عرصه مسائل جنسی در جهان عرب با واقعیت‌های جامعه‌اش صرفا به برنامه تلویزیونی "کلام کبیر" محدود نمی‌شود. او در مطبش نیز با افرادی ملاقات دارد که در مورد این یا آن مشکل جنسی مشورت می‌خواهند. بخشی از برنامه تلویزیونی قطب به صحبت درباره مباحث همین ملاقات‌ها و مشورت‌ها اختصاص دارد.