کشورها برای سرد نگه داشتن زمین اراده جدی ندارند

محمد تاج دولتی

سازمان ملل متحد از روزدوشنبه ۶ نوامبر در شهر نایروبی پایتخت کشور آفریقایی کنیا دوازدهمین کنفرانس سالیانه بین المللی را درباره تغییرات محیط زیست آغاز کرده است. در این کنفرانس که حدود شش هزار نماینده از ۱۸۹ کشو جهان شرکت دارند محور بحث و گفت وگو قطعنامه معروف کیوتو است.
سال ۱۹۹۲ برای نخستین بار کنفرانسی با شرکت چندین کشور صنعتی و غیر صنعتی در مورد تغییرات آب و هوای کره زمین تشکیل شد. نتیجه این کنفرانس پیش‌نویس قطعنامه‌ای بود که تا سال ۱۹۹۷ مورد بحث برخی دولتها و سازمان‌های محیط زیستی قرار گرفت. در سال ۱۹۹۷ در شهر کیوتوی ژاپن کنفرانس دیگری برگزار شد که در پایان آن قطعنامه‌ای به امضای نمایندگان ۱۶۵ کشور جهان رسید که حالا به نام قطعنامه کیوتو مشهور است.

بر اساس مفاد این قطعنامه که از سال گذشته در بیش از ۵۵ کشور پس از تصویب در مجالس قانون‌گذاری به مرحله اجرا در آمده، کشورهای صنعتی جهان که بیشترین میزان گازهای معروف به " گلخانه‌ای" را تولید می کنند، متعهد شدند که تا سال ۲۰۱۲ به میزان ۵ درصد از حجم گازهای گلخانه‌ای در کشورشان را کاهش دهند. گازهای گلخانه‌ای باعث گرمتر شدن هوای سطح زمین می شود.
این گازها عمدتا از مصرف گاز، نفت و ذغال که به‌عنوان سوخت در کارخانجات صنعتی یا تولید گرما به مصرف می‌رسد، تولید می‌شود. با اینکه قطعنامه کیوتو در بسیاری از کشورهای صنعتی از سال گذشته به عنوان قانون به مرحله اجرا در آمده اما برخی دیگر از کشورهای صنعتی تا کنون نسبت به تعهد خودشان بی اعتنا مانده‌اند و برخی دیگر هم مثل آمریکا و استرالیا اصلا زیر بار این تعهد نرفته و آنرا امضا نکرده‌اند. کشور آمریکا به تنهایی تولید کننده حدود ۲۵ درصد از مجموع گازهای گلخانه‌ای منتشر شده در اتمسفر زمین است.

در طول چند سالی که از برگزاری کنفرانسهای سالانه قطعنامه کیوتو میگذرد و با همه هشدارهایی که در مورد گرمتر شدن آب و هوای کره زمین داده می‌شود، تا کنون برای کاهش آسیب‌ به محیط زیست اقدام اساسی انجام نشده است.
در طول ۹ سال گذشته بحث بر سر بی‌توجهی برخی کشورهای صنعتی به‌ویژه آمریکا نسبت به مفاد قطعنامه کیوتو سوژه اصلی بوده است، اما امسال موضوع تازه‌ای قرار است در این کنفرانس مورد توجه قرار گیرد. مساله این است که از زمان امضای قطعنامه کیوتو برخی از کشورها که در آن زمان جزء کشورهای بزرگ صنعتی نبودند و بنابراین متعهد نشده بودند، حالا به کشورهای صنعتی تبدیل شده‌اند و به اندازه همان کشورهای متعهد و گاه بیش از آنها گازهای گلخانه ای تولید و با خیال آسوده در کنفرانس حفظ محیط زیست شرکت می‌کنند.

از جمله این کشورها باید از چین و هند و چند کشور در آسیا و همچنین برزیل نام برد که در طول سالهای گذشته به دلیل رشد اقتصادی و صنعتی که داشته‌اند بیشتر از بسیاری از کشورهای اروپایی در تخریب محیط زیست جهانی نقش دارند. به همین جهت وزیر محیط زیست کشور فنلاند گفته است در کنفرانس امسال باید به این مساله توجه جدی شود چون وضعیت به صورتی در آمده که ایالات متحده دلیل امضاء نکردن و متعهد نشدن به قطعنامه کیوتو را با موضوع مسؤلیت نداشتن کشورهایی مثل چین و هند توجیه می‌کند، در صورتی‌که متعهد کردن این کشورها بهانه مسؤلیت نپذیری را از آمریکا می گیرد.
این نکته را هم نباید فراموش کرد که در ماه سپتامبر گذشته فرماندار ایالت کالیفرنیا، آقای آرنولد شوارتزنگر، با اینکه جمهوری‌خواه است، قانونی را امضا کرد و متعهد شد که ایالت کالیفرنیا تا سال ۲۰۲۰ به میزان ۲۵ درصد از تولید گاز دی‌اکسیدکربن که بیشترین تاثیر را در آسیب رساندن به محیط زیست دارد، کاهش دهد.

به گفته برخی از فعالان حفظ محیط زیست، به‌نظر نمی‌رسد در کنفرانس امسال در نایروبی هم تصمیمات قاطعی در مورد متقاعد کردن کشورهای صنعتی و در حال رشد برای کاهش تولید گازهایی که به محیط زیست ساکنان کره زمین آسیب می‌زند گرفته شود یا راهکارهایی در نظر گرفته شود که با استفاده از روشهای جدید تکنولوژی در بخش‌های مختلف تولیدات صنعتی ضایعات کمتری وارد محیط زیست انسانها کند.

مساله دیگری که تا کنون از آن صحبت نشده و در کنفرانس امسال هم در برنامه قرار نگرفته است، مشکلی است که مقامات کشورهای غیر صنعتی مانند ایران برای محیط زیست ملت‌های خود و در نهایت محیط زیست جهانی ایجاد می‌کنند. میزان آلودگی خطرناک هوا و آب درشهرهای بزرگی مثل تهران و چند شهر دیگر در دنیا نه به دلیل فعالیت‌های پیشرفته صنعتی و رشد اقتصادی، بلکه به دلیل کاستی‌ها و اتخاذ تصمیم‌های نابه‌جا و بی توجهی‌هایی است که کمتر از ضایعات صنعتی در کشورهای پیشرفته به محیط زیست آسیب نمی‌زند.

با این حال نکته امیدوارکننده این است که افکار عمومی در برخی از کشورها از جمله در ایران نسبت به وضعیت محیط زیست و خطرهایی که آنان را تهدید می‌کند حساسیت بیشتری پیداکرده است. تظاهرات ۲۰ هزار نفری روز شنبه گذشته در لندن یکی از رویدادهای امیدوار کننده بود. روند رو به افزایش انتشار گزارشهای مستند و بسیار جدی درباره بالارفتن درجه حرارت عمومی سطح کره زمین که نتیجه مستقیم آن آب شدن یخ‌های قطبی و احتمال بالا آمدن سطح آب اقیانوس‌ها و دریاهاست، همچنین خبرهای مربوط به آلودگی و خطری که منابع غذایی موجود در اقیانوس‌ها و دریاها را تهدید می‌کند، همه موجب توجه بیش از بیش مردم به مساله حفظ محیط زیست خواهد شد.