Aug 2010

یک شخصیت پیچیده و اقتدارگرا

مهتاب سعیدی: جلسه‌ی نقد و بررسی رمان «سایه‌اش دیگر زمین را سیاه نخواهد کرد»، در مرکز تحقیقات جامعه‌شناسی و ادبیات راهبرد پیمایش برگزار شد. در این جلسه با تحلیل شخصیت راویِ این داستان و چگونگی پرداختن به واقعیت، از زاویه‌های گوناگون به اثر پرداخته شد. در ادامه گزارشی از نخستین جلسه از سلسله نشست‌های کاربست نظریه‌های ادبی و جامعه‌شناختی را که به این رمان اختصاص داشت می‌خوانیم:

نیمی از آسمان

ونداد زمانی: ماجرای کتاب «نیمی از آسمان» به ضرب‌المثلی چینی اشاره دارد که می‌گوید نیمی از آسمان را زنان اداره می‌کنند. نیکولاس کریستف و شریل وُودان، زن و شوهر روزنامه‌نگار معروف آمریکایی، در کتاب خود از خرید دو دختر روسپی و آزادسازی آنها از بند فاحشه‌خانه‌ای در کامبوج می‌گویند و از این طریق خوانندگان خود را وارد دنیای بسیار مخوفی می‌کنند که با شیوه‌ای بسیار مستند ولی صمیمی، صفحه به صفحه در کتاب خود افشا می‌کنند.

دستوری برای دیگر خواندن

مریم خدایگان: تحریریه‌ی دستور راه دیگری برای گریز از دیکتاتوری انتقادی در پیش گرفته است. علاوه بر ماهیت چندصدایی مجله که به مدد تشکیل شورای سردبیری ممکن شده‌است بخش «نقدِ نقد» در آن گنجانده‌شده تا فضایی باشد برای نمود و بروز تکثر آرایی که مدنظر گردانندگان آن است؛ به این معنا که نقدهایی که بر نقدهای منتشرشده در دستور یا دیگر رسانه‌های ادبی صورت می‌گیرد هم جایی در دستور برای خود دارند.

شوک فرهنگی در وطن

اکبر فلاح‌زاده: طاهر بن جلون، نویسنده‌ی مراکشی- فرانسوی در تازه‌ترین رمانش که «بازگشت» نام دارد، زندگی یک مراکشی سالخورده را روایت می‌کند که بعد از ۴۰ سال اقامت در فرانسه به وطنش بر می‌گردد و زندگی‌اش بین دو فرهنگ از هم گسسته است. «محمد»، قهرمان این داستان، عقاید پوچ و غلطی دارد. مثلاً او مطلقاً مخالف است که دخترش با یک مرد مسیحی ازدواج کند. نویسنده، قهرمان داستان را آرام و دوست داشتنی توصیف می‌کند.

میراث ادبی محمد شکری

اکبر فلاح‌زاده: کتاب‌های «محمد شکری»، از قلمرو آثار کلاسیک‌ ادبیات مدرن می‌آیند. این نویسنده‌ی مراکشی می‌بایست در این ماه ۷۵ ساله می‌شد. البته به این مناسبت دلیل چندانی برای جشن گرفتن نیست. کتاب‌هایش دیگر در سراسر دنیا به زحمت یافت می‌شوند. دولت مراکش در پاسداری از میراث این معروف‌ترین نویسنده‌ی کشور غفلت کرد. کتاب‌های شکری ۲۰ سال تمام در فهرست کتاب‌های ممنوعه‌ی مراکش بود.

لورکا، شاعر ساعت پنج عصر

تارا نیازی: ۱۰ آگوست سال‌مرگ فدریکو گارسیا لورکاست. شاعری که خود را شهروند جهان و برادر همه می‌دانست: «من برادر همه‌ام اما از موجودی که فقط چون وطنش را چشم و گوش بسته دوست می‌دارد و خودش را خدای افکار ناسیونالیستی تجریدی جا می‌زند، متنفرم. من اسپانیا را می‌ستایم و آن را تا مغز استخوان‌هایم حس می‌کنم اما در وهله‌ی نخست شهروند جهان و برادر همه‌ام...»

عصر روشنگری و «جمهوری علمی»

ترجمه‌ی ونداد زمانی: در پس‌زمینه‌ی زندگی اجتماعی مملو از جنگ، فقر، قحطی، بیماری‌های لاعلاج و خرافات و بی‌سوادی، فیلسوفان روشنگری، دیدگاهی را سامان دادند تحت عنوان «دانش مفید» تا بتوانند زندگی بشر را بهبود بخشند. مهم‌ترین فیلسوف نظریه‌پرداز این دیدگاه «فرانسیس بیکن» بود. او که معتقد بود بهبود کیفیت معیشت کلید رشد مادی است، می‌گفت: «یگانه راه کنترل و بهره‌وری از طبیعت، اطاعت و تابعیت از علوم موجود درآن است.»

آمریکا، سرزمین مردمِ تنها؟

ترجمه‌ی ونداد زمانی: سر وصدای جذابیت رابطه‌ی بشر در شبکه‌های متنوع اینترنتی گوش زمین را کر کرده است، میانگین دوستانی که آمریکایی‌ها در فیس بوک دارند به ١٣٠ نفر می‌رسد و در همه‌ی رسانه‌های عمومی نیز عشق و دوستی به علائق و انگیزه‌های جنسی نسبت داده شده و دوستی‌های لحظه‌ای، سبک و گذرا حرف اول را می‌زند. اما در این میان، از دوستی واقعی بین افراد خبر چندانی نیست. آمار تحقیقات از کاهش روابط دوستانه بین آمریکایی‌ها خبر می‌دهد.

صمیمیت مجازی در وبلاگ‌ها - ۲

ونداد زمانی: در این شماره از مجموعه‌ی «صمیمیت مجازی»، به سراغ وبلاگ «گیس‌طلا» می‌رویم. وبلاگ این خانم معلم تهرانی حداقل روزی ۱۰۰۰ بازدیدکننده دارد و مطالبش همواره با واکنش بازدیدکنندگان سایت او روبه‌رو می‌شود و موج وسیعی از تبادل نظرها را به همراه دارد. «گیس‌طلا» از سال ۲۰۰۴به گونه‌ای مستمر نوشته‌های شخصی‌اش را در فضای مجازی قرار داده و تاکنون بیش از ۶۰۰هزار بار از سایت او بازدید شده است.

از کتاب‌سازی خانوادگی تا انتقاد ادبی

رامتین کریمی: یادداشت حاضر به هیچ وجه قصد ندارد مضمون سطرهای بالا را به تمام اهالی ادبیات نسبت دهد، و یا دسته‌بندی سه‌گانه‌ی بالا را به کل نوشته‌های انتقادی تعمیم دهد، بلکه قصد دارد با بیان این حقایق به تشریح بیماری‌ای بپردازد که نقد ادبی به شکل تأسف‌باری دچارش شده است. نقد ادبیات امروز ایران و به خصوص شعر در وضعیت بدی به سر می‌برد. نکته‌ای که پیش از این بارها با آن برخورد کرده‌ایم: «بحران رهبری‌ی نقد ادبی».

فرهنگ سترون یک راوی

رامتین کریمی: اگر رمان «ناتنی» را در بستر روند رمان‌نویسی فارسی در چند سال اخیر بخوانیم، به سادگی می‌توان آن را نمونه‌ای از تیپ غالب رمان‌هایی دانست که در یک دهه‌ی گذشته از طرف رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند. مهم‌ترین خصیصه‌ی این رمان‌ها محدودیت گستره‌ی روایت است. در این رمان‌ها هم تعداد شخصیت‌های تاثیر‌گذار در پیش‌برد روایت انگشت‌شمار است، و هم محدوده‌ی زمانی‌ای که داستان در آن اتفاق می‌افتد بسیار کوتاه است.

صمیمیت مجازی در وبلاگ‌ها

ونداد زمانی: از این به بعد، هر چند گاه یک بار نگاهی خواهیم داشت به موج بسیار فراگیر فضای مجازی و سری می‌زنیم به انواع وبلاگ‌های ایرانی. «صمیمیت مجازی» هر بار توجه‌اش را معطوف خواهد کرد به وبلاگ شخصی یکی از نویسندگان خوش‌ذوقی که بدون هیچ پشتیبانی، فقط از طریق ارائه مطالب جالب با استقبال وسیع رو‌به‌رو شده است.این بار به سراغ وبلاگ مرضيه رسولی، نویسنده و خبرنگار سابق مطبوعات اصلاح‌طلب می‌رویم.

خاطرات زنان مجرد

ترجمه‌ی ونداد زمانی: مجموعه مقالات «اسلوان کروزلی» در کتاب «عجبا، سی ساله شدم» که به سبک خاطرات شخصی نوشته شده، از جمله نوشته‌هایی است که از آن دو مسیر شایع و مرسوم فاصله می‌گیرد. در این کتاب، نویسنده چند ماه مانده به تولد سی سالگی‌اش، بدون پیش‌بینی و در حالتی کاملاً تصادفی انگشت خود را روی نقشه جهان می‌گذارد تا قرعه به نام محلی بیفتد که این زن مجرد و جوان با سبکبالی تمام به آنجا سفر کند. قرعه به نام لیسبون می‌افتد.

رهایی ادبیات اروتیک

ناصر غیاثی: سلوی النعیمی در دمشق به دنیا آمد و در دانشگاه آن‌جا ادبیات عرب خواند. پس از آن به پاریس رفت و تئاتر تحصیل کرد. وی هم اکنون به عنوان ژورنالیست در پاریس زندگی می‌کند. سلوی النعیمی داستان‌ها و اشعار زیادی منتشر کرده است. «بوسه‌ی عسلی» نخستین رمان اوست که در سال ۲۰۰۷ در لبنان انتشار یافت و باعث سر و صدای زیادی در کشورهای عربی شد. ترجمه‌ی گفت‌گوی سلوی النعیمی با سایت قنطره را بخوانید.

شگرد ضد جاه‌طلبانه «ساراماگو»

ونداد زمانی: ژوزه ساراماگو در نشریات غربی به عنوان یک «بی‌خدای» سرسخت تصویر شده که گناه عظیم‌تر او وفاداری به اعتقادات کمونیستی‌اش است. تنفر او از اقتصاد جهانی در چند دهه گذشته شهره عام و خاص شده است. نویسنده پرتغالی در حین دریافت جایزه نوبل نیز فرصت را از دست نداده و با صراحت تمام، به سیاست‌های سرمایه‌داری در جهان حمله کرده بود. ساراماگو بر این باور بود که آنچه در فلسطین رخ داده، کمتر از «هولوکاست» نیست.

سیگار کشیدن مترادف با سکس

ناصر غیاثی: پاول آوستر در گفت‌وگویی با Zeitonline از سیگار و سیگار کشیدن می‌گوید. آقای آوستر در مورد اینکه آیا سیگار رمانتیک است می‌گوید: «دست‌کم هالیوود مدت‌ها این طور خیال می‌کرد. در دهه‌های سی و چهل زیباها و خوب‌ها توی فیلم سیگار می‌کشیدند، امروزه این غمگین‌ها و بدها هستند که سیگار می‌کشند. دیگر روی پرده‌ی سینما هیچ آدم خوشبختی سیگار نمی‌کشد. قدیم‌ها سیگار کشیدن کم و بیش مترادف با سکس بود.» ترجمه‌ی این گفت‌وگو را بخوانید.