Apr 2010

ادبیات اروتیک و ادبیات پورنوگرافیک

ناصر غیاثی: اروتیک چیست؟ تفاوت آن با پورنوگرافی کدام است؟ آیا می‌توان همواره و با قاطعیت اثری را اروتیکی یا پورنوگرافیک خواند؟ آیا مرز معینی این دو را از یکدیگر جدا می‌کند؟ یادداشت حاضر تلاشی است برای یافتن پاسخی ممکن برای پرسش‌های بالا در ادبیات داستانی. گرچه این دو در دیگر هنرها نیز کم و بیش از همان تعریف و نقش و کارکردی برخوردارند که در ادبیات.

خشم ناخودآگاه تبعید

ترجمه‌ی ونداد زمانی: دغدغه‌ی همیشگی تبعید، از موضوعات حساسی است که نویسندگان مهاجر را به سمت خود جذب می‌کند. بازخوانی و رویارویی با این مسئله در رمان نویسنده‌ی لبنانی «ربیح المدینه»، که زندگی خارج از وطن خود را در آمریکا تجربه می‌کند به تصویر کشیده شده است. در رمان «هاکاواتی»، یک برنامه‌نویس کامپیوتر به نام «اوساما الخارات» از لس‌آنجلس راهی لبنان می‌شود تا به ملاقات پدرش که روزهای آخر عمرش را می‌گذراند، برود.

«رابینسون کروزو»؛ اولین رمان انگلیسی

ونداد زمانی: افزایش تسلط امپراطوری‌های اروپا در سایر نقاط جهان در اواخر قرن ١٧ میلادی و آغاز برتری‌های بریتانیا، بازتاب خود را در نگارش اولین رمان انگلیسی در سال ١٧١٧ نشان داده است. دانیل دافئو قبل از نوشتن رمانی که برایش شهرت جهانی به هم زد یک فعال سیاسی مذهبی به تمام‌عیار بود که از کوران حوادث بسیار بزرگی در زندگی عبور کرد. در ٦ سالگی از طاعونی جان سالم به در برد که ٧٠ هزار نفر از جمعیت لندن را به کام خود کشیده بود.

یک قرن با مارک تواین و آب‌نباتش

میترا داودی: نویسنده‌ای که به نام مارک تواین می‌شناسیم و رمان‌های هکلبری‌فین و تام‌سایر به قلم او تقریباً به همه‌ی زبان‌های مهم دنیا ترجمه شده، در واقع ساموئل کلمنس نام دارد. مهم‌ترین دستاورد تواین برای ادبیات جهان اقلیمی‌نویسی است. لهجه‌ی اقوام در آثار او بازآفرینی می‌شود و با وصف دقیق مکان‌ها موفق می‌شود تصویری از اقلیم داستانش به دست دهد. تواین در آثارش یک نویسنده‌ی بی‌طرف نیست. او از محرومانی که در حاشیه‌ی جامعه زندگی می‌کنند، به نمایندگی از روح سرکش جوان و پرشر و شور آن زمان جانبداری می‌کند.

شعر جیغ، شعر جنگ

ناصر غیاثی: شبکه‌ی جهانی «شهرهای امن» بورسی است که توسط بسیاری از کشورهای اروپایی، از جمله آلمان به شاعران و نویسندگانی که در وطن خود از امنیت کافی برای زندگی و کار برخوردار نیستند، اهدا می‌شود. سال ٢٠٠٩ این بورس برای دو سال به پگاه احمدی، شاعر، مترجم و منتقد ادبی ٣٥ ساله‌ی ایرانی تعلق گرفت. او که در دانشگاه تهران ادبیات فارسی خوانده و سال ٧٥ فارغ‌التحصیل شده، از سپتامبر ٢٠٠٩ مهمان شهر فرانکفورت و نمایشگاه کتاب این شهر است.

عبید و کتاب «زاکانی‌نامه»

ناصر غیاثی: عبید زاکانی بی‌تردید شاعر و طنزنویسی است بی‌پروا که در نقد اوضاع روزگارش ابایی از نام بردن از اندام جنسی مرد و زن ندارد. هنوز پس از سپری شدن قرن‌ها می‌توان آثار عبید را خواند و لذت برد. پژوهش در آثار این طنزگوی بی‌پروای تاریخ ایران نیز که نوک تیز حمله‌ی او ریا و دروغ و زشتی و پلشتی همه‌ی مردم را نشانه گرفته، به آسانی امکان‌پذیر نیست. کتاب «زاکانی‌نامه» تالیف دکتر علی اصغر حلبی، یکی از این پژوهش‌هاست. ببینیم چگونه کتابی است.

سرباز هفت ساله

ترجمه‌ی ونداد زمانی: در بحبوحه جنگ‌های داخلی سودان، امانوئل جال یک سرباز هفت ساله‌ی کوچک بود. اما این روزها، بچه‌ای که در جنگ داخلی سودان فقط برای کشتن، شستشوی مغزی شده بود نه تنها به نمادی از آموزش و پرورش آفریقا تبدیل گشته، بلکه به عنوان یک نویسنده و یک خواننده‌ی رپ نیز از شهرت جهانی برخوردار شده است. زندگی‌نامه‌ی امانوئل جال تحت عنوان «فرزند جنگ» منتشر شده و هزاران نفر با حوادث ناگواری که بر او گذشته آشنا شده‌اند.

شعر انگور

دکتر محسن هشترودی: در سال ۱۳۳۷ سه مجموعه‌ شعر منتشر شد که نمونه‌ی تام و پیراسته از شعر معاصر محسوب می‌گردد: «شعر انگور» از نادر نادرپور، «آوا» ‌از سیاوش کسرایی و «هراس» از حسن هنرمندی. با خواندن این آثار می‌توان دریافت که سیر شعر اصیل معاصر در چه رهگذری‌ است و به اجمال می‌توان گفت که گنجینه‌ی ادبیات فارسی دست‌کم در شعر و کلام منظوم به طور عام، چقدر گسترش یافته و مایه گرفته است.

«گاهی برای ظاهر رویا می‌سازیم»

فرامرز هزاره‌ای: براهنی در قسمت‌هایی از سخنان خود می‌گوید: «آن‌قدر تجربه در زبان فارسی وجود دارد که کافی است آدم دنیا را بفهمد و کار درست و حسابی تحویل دهد، و به‌رغم اینکه گلشیری در یک سخنرانی منکر قرائت ایاز شده، «مرده بر دار کردن آن که خواهد آمد» که سال‌ها بعد از ایاز نوشته شده گرته‌برداری بسیار ناقص از آن رمان است. و این تذکر در آن زمان توسط سیدحسینی به او داده شده است.» بخش دوم گفت‌وگو با رضا براهنی را بخوانید.

رمان‌نویس کابوس تاریخ را می‌نویسد

فرامرز هزاره‌ای: رضا براهنی این روزها جلد دوم رمان «روزگار دوزخی آقای ایاز» را تمام کرده است. این در حالی است که سال گذشته ترجمه‌ی فرانسوی جلد اول رمان «رازهای سرزمین من» او نیز کمی قبل از انتشار دوباره متن فارسی آن در ایران، در فرانسه منتشر شد. همه‌ی اینها بهانه‌ای شد برای گفت‌وگو با رضا براهنی. گفت‌وگویی که در دو بخش تنظیم شده و اینک بخش اول آن را می‌خوانید.

حسی از ناتمامی به شما دست می‌دهد

رضا براهنی: علت ظهور قضیه‌ی کتاب آقای عبدالرحیم جعفری در مقاله‌ی مربوط به ساعدی، همان شیوه‌ی تفکر به موضوع اصلی این مقاله است. آدمی مثل من ناگهان انگار وسط مقاله نوعی «تیک» می‌گیرد، و یا وسط نگارش مقاله، تلفنی به سئوال‌های یک مصاحبه پاسخ می‌دهد. و یا اصلاً بی‌آنکه اتفاقی خارجی بیفتد، ذهن از این ور عالم به آن ور عالم را به سرعت طی طریق می‌کند.

«ایاز» پاک است، غیراخلاقی نیست

رضا براهنی: در همان زمان بود که من متوجه شدم ساعدی کیف نسبتاً گنده‌ای به دست گرفته، و حاضر نیست به هیچ قیمتی آن را از خود دور کند. فکر کردم شاید آثار چاپ نشده است. ماه‌ها بعد فهمیدم ـ یعنی خودش اعتراف کرد ـ که از همان پانزده/شانزده سالگی نامه‌هایی می‌نوشته به دختری در تبریز، در هر جا که بوده، و در طول سال‌ها، و هرگز هیچ‌گونه پاسخی از او نگرفته بود، اما به رغم این سکوت، هرگز از نوشتن نامه دست بردار نبوده.

ساعدی برای من نه یک آغاز داشت، نه یک پایان

رضا براهنی: نوشتن درباره‌ی «غلام»، آن طور که برادر او اکبر، برادر من محمدنقی، و من، در محافل خصوصی و خودمانی، غلامحسین ساعدی را صدا می‌زدیم، قاعدتاً برای شخصی مثل من که سوای سوداهای ادبی، در مسائل غیرادبی هم به او نزدیک بوده، باید ساده‌تر از این باشد که حتی مقدمه‌ای هم ضرورت داشته باشد. اما ناگهان چندین مقدمه، چندین متن و حتی چندین مؤخره چنان به ذهن هجوم می‌آورند که زبان قاصر می‌شود.

زندگی‌نگاری: از فن تا هنر

فرشته مولوی: کم و بیش از مشروطه به بعد، از جانب غرب سیل ایده‌هایی به سوی ما روان بوده و هست که باری به هر جهت از آن ما هم شده‌ و می‌شوند و، بنابراین، خواه ناخواه ناچار به درک و دریافت‌شان هستیم. همراه با این‌ها در هر زمینه با ترم‌هایی سر و کار داریم که اگر هواخواه سمبل‌کاری و نیز پاس‌دادن فارسی و پاسداری از فارگلیش نباشیم، بایستی در به ‌کاربردن آن‌ها و برابریابی برای آن‌ها در زبان فارسی دقت کنیم.