May 2009

راه‌حل‌های تبعیض جنسیتی در اسلام (۱۳- ۱۰)

اکبر گنجی: برابری جنسی و آزادی زنان، نقش کلیدی در گذار ایران به نظام دموکراتیک ملتزم به آزادی و حقوق بشر ایفا می‌کند. از این منظر شاید بتوان از نواندیشان دینی انتقاد کرد که کمتر از آن‌چه نیاز بوده به طور مشخص و موردی درباره‌ی رفع تبعیض جنسی و آزادی زنان سخن گفته‌اند. روشنفکری دینی اگر اصلاح دینی را مقدم بر اصلاح سیاسی می‌داند، باید به طور خاص به آزادی و برابری زنان بپردازد، تکلیف نگاه مردسالارانه و تبعیض جنسیتی کتاب و سنت معتبر نبوی را روشن سازد و روایتی از دین برسازد که برابری و آزادی زنان از ارکان‌اش باشد.

مبهم‌اندیشی در نظریه سیاسی، آفت مهم اصلاح‌طلبی ایرانی

میثم بادامچی: دکتر سروش معتقد است دوره هشت ساله اصلاحات در ایران از ابهام در مفاهیم رنج می‌برد. تکلیف اصلاح طلبان و به خصوص شخص آقای خاتمی با برخی مفاهیم پایه نظریه سیاسی، اصلاً مشخص نبود و این ابهام و ضعف در اندیشه و نظر سیاسی موجب تردید و تذبذب آنان در عمل و رفتار سیاسی می‌گردید که در نهایت اصلاحات را با بن‌بست مواجه کرد. اندیشه‌ای که سروش در این مصاحبه و سایر آثارش به صراحت بر آن تاکید بسیار دارد آن است که «شجاعت در عمل فرزند بصیرت در نظر است» و این‌که تا وضوح و شفافیت در نظر حاصل نشود، شجاعت عملی به دست نخواهد آمد.

چرا تحریم انتخابات اخلاقی نیست؟

میثم بادامچی: در روزهای گذشته، سروش مصاحبه‌ای در مورد انتخابات ریاست جمهوری انجام داد که بحث و جدل‌های فراوان برانگیخت. برآن هستم که نحوه استدلال‌های سروش در مصاحبه اخیر را تحلیل کنم، بدون آن‌که مانند دکتر سروش بخواهم تاکید خود را بر یکی از دو کاندیدای اصلاح طلب، یعنی آقای کروبی یا آقای موسوی، بگذارم. خواهم کوشید بر اساس مدل نتیجه گرایانه در فلسفه اخلاق، توصیه سروش به عدم تحریم انتخابات را توضیح دهم و بر اساس این مدل از اخلاقی نبودن تحریم انتخابات و اخلاقی بودن رای دادن به یکی از دو کاندیدای اصلاح طلب در انتخابات آتی دفاع کنم.

راه‌حل‌های تبعیض جنسیتی در اسلام (۹-۶)

اکبر گنجی: اگر بین «حق‌الله» و «حق‌الناس» تعارضی واقع شود، چه باید کرد؟ مطابق تلقی بسیاری از فقهای شیعه «باید در چنین شرایطی حق‌الناس را بر حق‌الله مقدم بداریم.» بدین‌ترتیب، اگر زنان پوشش و مالکیت بر بدن را حق خود می‌دانند، که می‌دانند، و اگر زنان در تمامی حقوق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، جنسی، خود را با مردها برابر می‌دانند، که می‌دانند، در این صورت حتی اگر احکام فقهی قرآن «حکم الله» و «حق‌الله» باشند، با توجه به اینکه «حق‌الناس» بر «حق‌الله» تقدم دارد، زنان می‌توانند کلیه‌ی آن احکام را کنار بگذارند و به حقوق خود عمل کنند.

راه‌حل‌های تبعیض جنسیتی در اسلام (۵-۳)

اکبر گنجی: مسلمان‌های مدرن، کوشش بسیار کرده و می‌کنند تا اسلام را با مدرنیته و نظام اجتماعی مدرن سازگار کنند. بر مبنای همین رویکرد، سازگار کردن احکام اسلامی مربوط به زنان با دستاوردهای جنبش برابری خواهانه‌ی زنان، یکی از عمده‌ترین دغدغه‌های نوگرایان مسلمان بوده است. به گمان اینان، زندگی در دوران مدرن انتخابی نیست. مسلمانی باید به گونه‌ای متحول شود که دین‌داری در دوران مدرن امکان‌پذیر گردد. به تعبیر دیگر، اینها به دنبال اسلامی‌کردن مدرنیته نیستند، بلکه به دنبال مدرن کردن اسلامند. احکام فقهی در اسلام نوگرا اهمیت چندانی ندارند، اخلاق و معنویت است که مهم به شمار می‌روند.

راه‌حل‌های تبعیض جنسیتی در اسلام (۲-۱)

اکبر گنجی: برخی از فمینیست‌ها، اعتراض کرده‌اند که متون مقدس دینی، با اصطلاحات مذکر به خداوند اشاره می‌کنند. فمینیست‌هایی چون دافنی همسون و لیوس ایریگارایی؛ بین اعتقاد به «خدای پدر در سنت مسیحی- یهودی» و جامعه‌ی مردسالار، پیوند برقرار کرده و مدعی شده‌اند که اعتقاد به خدا، در ستمگری به زن‌ها نقش داشته است. خدای ادیان، برساخته و آینه‌ی مردان است، اما «زن آینه‌ای ندارد که با آن زن شود.» زنان هم باید «خدایی با جنسیت مونث» بسازند. دافنی هم خدای متشخص انسان‌وار ادیان ابراهیمی را، نه واقعیتی مستقل از آدمیان، بلکه محصول فرافکنی و برساخته‌ی مردها به شمار می‌آورد که با «جامعه‌ای که فمینیست‌ها در پی ایجاد آن هستند»، سازگار نیست.

تقریر محل نزاع در مساله وحی

محمد نیما:به نظر می‌رسد عنوانی که آقای بهاء‌الدین خرمشاهی برای نقد دوم‌شان بر دکتر سروش برگزیده بودند‌، دقیقاً بر محل اصلی نزاع و خاستگاه مساله‌، انگشت می‌گذارد. در واقع مساله اصلی و نهایی که همه این مجادلات کلامی بر حول آن می‌تنند‌، نحوه و کیفیت رابطه خدا با انسان و طبیعت با ماوراء‌الطبیعه وتبیین مکانیسم واقعی آن است. در واقع چنان که بخواهیم مساله را از سرچشمه پی گیریم و نخواهیم از نیمه راه بدان بپردازیم‌، ناچاریم نخست تکلیف‌مان را با این مساله کلامی روشن کنیم.