دستور خط زمانه، نگارش نخست

فرید حائری‌نژاد

یکی از راهبردی‌ترین سیاست‌های رسانه‌ای زمانه، مشارکت شهروندان ِ روزنامه‌نگار در تولید رسانه‌ای است. در چهار ماه گذشته تلاش ما در زمانه این بود که راهکارهایی تعیین کنیم تا به رغم مشارکت همگانی، گزارش‌ها و مقالات و مصاحبه‌هایی که در سایت منتشر می‌شوند از استانداردهایی مشخص و قابل سنجش پیروی کنند. در وهله‌ی نخست ما به دستور خط فارسی فکر کردیم و در سرمقاله‌ای که به این موضوع اختصاص دادیم، دستور خط فارسی و پیشنهادهای گوناگونی را که در این زمینه وجود دارد به بحث گذاشتیم. همزمان یک گروه کاری تشکیل دادیم. وظیفه‌ی این گروه این بود که با توجه به عادت‌های نویسندگان، مشکلات انتشار فارسی در اینترنت و پیشنهادهایی که درباره‌ی دستور خط وجود دارد، یک دستور خط تلفیقی که مورد توافق همکاران باشد تدوین کند. اکنون این کار به انجام رسیده است.

دستور خط زمانه را ما به بحث گذاشتیم و پیشنهادهای همکاران را حتی‌المقدور در نظر گرفتیم. برخی پیشنهادها بسیار منطقی بود، ولی با این حال در عمل متوجه شدیم مشکلات ما را کاهش نمی‌دهد و برعکس بر احتمال خطا اضافه می‌کند.

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها جدانویسی کلمات مرکب است. کلماتی مانند عملکرد، گزارشگر، روشنفکر و امثال آن که اتفاقاً در نوشته‌ها و گزارش‌های همکاران ما زیاد به کار می‌رود.

یکی دیگر از چالش‌ها مسأله‌ی پساوندهایی مثل «مند» در کلماتی مانند روشمند و مسأله‌ی استفاده از همزه بود که همواره بین همکاران محل اختلاف بود.

گروه کاری زمانه دستور خطی را که امروز از این مراحل گذشته بر اساس پیشنهادهای فرهنگستان تدوین کرده است.

پیشنهادهای فرهنگستان، درست یا نادرست در ایران عمومیت دارد و کتاب‌های درسی را بر اساس دستور خط مصوبه‌ی فرهنگستان تألیف می‌کنند. با این‌حال مصوبه‌ی فرهنگستان هم در بسیاری از موارد در دستور خط حاضر تغییر کرد و با عادت‌های نویسندگان زمانه و انتشار فارسی در اینترنت تطبیق داده شد.

باید در نظر داشت که هدف ما به هیچ‌وجه اصلاح خط فارسی نیست. ما می‌خواهیم فقط خط رسانه را یکدست کنیم و احتمال خطا را در انتشار اینترنتی کاهش دهیم. برای همین یکی از معیارهایی که گروه کاری برای خودش تعیین کرد، کاهش نیم‌فاصله بود. یکی از مهم ترین مشکلاتی که ما در انتشار چاپی و اینترنتی متون فارسی داریم، مسأله‌ی نیم‌فاصله است. گروه کاری متوجه شد که هر چه بر جدانویسی کلمات مرکب بیشتر تأکید کنیم، بر تعداد نیم‌فاصله‌ها هم افزوده می‌شود و احتمال خطا هم به همان نسبت بالا می‌رود.

دستور خط زمانه، نخستین گام در تدوین استانداردهایی برای تولید رسانه‌ای است. در گام‌های بعدی ما در گزارش‌هایی که جداگانه منتشر خواهند شد، به خوانندگانی که مایل به همکاری با ما هستند، اطلاع خواهیم داد که مقالاتی که برای ما می‌فرستند در نظر ما، چه ویژگی‌هایی می‌بایست داشته باشد.

ما استانداردهای خبرنویسی را در یک گروه کاری جداگانه تألیف کردیم و به بخش خبر ابلاغ کردیم. در نوشتن گزارش‌ها، نقدها و مقالات اما دست نویسندگان بازتر است.

تعیین استانداردهایی برای رسانه مطلقاً به این معنا نیست که فردیت نویسندگان را در نظر نداشته باشیم. در نوشته‌های خلاق مانند داستان و شعر مطلقاً در نثر نویسندگان دست نمی‌بریم. علاوه بر این در زبان‌های لاتین در اغلب مواقع دستور خط مشخصی وجود دارد که مورد توافق همگان است و با این حال نویسندگان غربی دارای نگاه و بینش فردی هستند.

به هر حال، هدف ما این است که با چنین اقداماتی نه تنها بر بهبود کیفی زمانه بیفزاییم، بلکه بتوانیم مشارکت شهروندان در تولید رسانه‌ای را در چارچوب‌های مشخص مطبوعاتی تضمین کنیم.

در آینده شاهد دگرگونی‌های گسترده‌تری در سایت زمانه خواهید بود. این دگرگونی‌ها در این جهت است که شهروندان علاقمند بتوانند در یک فضای حرفه‌ای اندیشه و عقاید و نظرات خود را بیان کنند.

اگر درباره‌ی دستور خط حاضر نظری دارید، با ما در میان بگذارید. نظر شما را به بحث می‌گذاریم و نظرات سازنده را در نگارش‌های بعدی دستور خط زمانه به کار خواهیم برد.

دستور خط یک زمانه را از این‌جا دریافت کنید.