Apr 2009

طبیعت بسیاری از اکتشافات، زنانه بوده است

طبیعت بسیاری از اختراعات و اکتشافات در آغاز زنانه بوده است. سفالگری، پارچه‌بافی و آغازینه کشاورزی متنی زنانه است. شمار بانو خدایان فرهنگ سومر آنچنان زیاد است که شکی در جنبه ابزارسازی زنانه نمی‌گذارد. منتها به دلایل بسیار روشنی میدان در اختیار مردان قرار گرفته. و مهم‌ترین نکته این است: مردان از نظر جسمی قوی‌تر از زنان هستند و در نتیجه می‌توانند همه چیز را از دست زنان بیرون بکشند. در ایران پس از آن‌که دوران پدر‌سالاری آغاز می‌شود مبنای حکومت بر همان متن اختراعات زنانه گذاشته می‌شود. بپذیریم که رشد تکنولوژی در این منطقه بسیار کند می‌شود.

تراژدی ترسناک ایرانیان

تراژدی ترسناک منطقه ما این است که به طور معمول مهاجم همیشه کم‌فرهنگ‌تر از مورد تهاجم قرار گرفته بوده است. ایران فقط مشکل هجوم ندارد. گرفتاری از بیابان‌های اطراف ایران برمی‌خیزد که به طور مدام اضافه جمعیت خود را در این سرزمین خالی می‌کرده. در نتیجه هرگز، حتی یک دقیقه وقت نبوده که ضدین هستی نگاهی توأم با سازگاری به یکدیگر بیندازند. درست در آنی که مجموعه عارفان خراسان در اوج شکوفایی اقتصادی از عشق و عروج سخن می‌گویند مغول یورش می‌آورد. چنین به نظر می‌رسد که اندیشه ضدین در سازگاری در چین از همه جا سالم‌تر مانده است.

افتخار می‌کنم شبیه زنان خانه‌دار باشم

خانمی به نام هما از این بابت که من در بررسی اشعار شاعران نوگرا همیشه به این مطلب اشاره می‌کنم که شاعر باید شعر با وزن و قافیه نیز داشته باشد به خشم آمده‌اند و نوشته‌اند که مقالات زیر متوسط من ایشان را به یاد زنان خانه‌دار می‌اندازد. باید بگویم که من از خواندن آن بسیار مشعوف شدم. اگر من بتوانم این افتخار را کسب کنم که شبیه زنان خانه‌دار باشم از خوشحالی در پوست خود نخواهم گنجید. لائوتزه خردمند می‌گوید اگر کسی بتواند یک ماهی را به گونه‌ای سرخ کند که پوست آن کنده نشود قادر خواهد بود جهان را اداره کند.

اندیشه دیالکتیکی در آسترولوژی

آنچه جریان تغییرات بروج را به یکدیگر جالب می‌کند نحوه نگرش مادی و معنوی آن در آن واحد است. پنج ماه نخست سال شکلی مادی را عرضه می‌کند. اما جریان شدن و در شدن بخش دوم سال بیشتر به حرکت و تحول «ایده» می‌ماند. حالا اگر ما فرض کنیم که مارکس و هگل با فن تنجیم آشنا بوده‌اند در کمال تعجب متوجه خواهیم شد تعبیر ایدآلیستی هگل و تعبیر ماتریالیستی مارکس هر دو باهم در تنجیم مورد ملاحظه قرار گرفته‌اند. اما در پنج هزار سال پیش این سیستم اندیشه جنبه‌ای به کمال علمی داشته است.

«نه زيستن نه مرگ»، صداقت بی‌بدیل یک زندانی

ايرج مصداقى از زندانيان مجاهد است که از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۰ در زندان‌هاى جمهورى اسلامى به سر برده. او کتاب حاضر را در چهار جلد تاليف کرده. من البته تمامى کتاب‌هاى خاطرات زندان را نخوانده‌ام، اما از محتواى آنچه مصداقى نوشته، با توجه به شناختى که خودم از زندان دارم، احساس مى‌کنم که او نهايت کوشش را دارد تا جایى که ممکن است تصويرى واقعى از زندان جمهورى اسلامى به دست دهد. او در آخر هر مجلد بخشى را به نقد آثار ديگرى که درباره زندان نوشته شده است، اختصاص داده و با دقت فوق‌العاده‌اى مى‌کوشد نکات غلط و اشتباهى را که خاطره‌نويسان به دست داده‌اند روشن کند.

حکايت عاشقانه ترديدهای دختران دانشجو

ناتاشا اميرى در سال ۱۳۴۹ به دنيا آمد، از سال ۷۴ داستان‌نويسى را به شکل حرفه‌اى آغاز کرد. مجموعه داستان «هولا...هولا» در سال ۱۳۸۲ برنده‌ى جايزه «داستان اولى‌ها»‌ى «خانه‌ى داستان» و کانديداى «بنياد گلشيرى» و «جايزه‌ى يلدا» شد. تک داستان «ماسکوت» رتبه اول مسابقه‌ى سراسرى «عصر پنجشنبه» را از آن خود کرد. اما رمان «با من به جهنم بيا» حکايتى عاشقانه از ترديدها و اوهام دخترانى دانشجو در خوابگاهى دانشجویى ست. دخترانى که می‌خواهند بدانند نامه‌هاى مرموز و ترس‌آور از کجا به دست‌شان مى‌رسد.»

دو وجه فاعلی در آیین دائو

برخی از لمپن‌های ایرانی برای تحقیر جنس مخالف از اصطلاح «کردن» استفاده می‌کنند. در چنین حالتی به نظر می‌رسد لمپن ما از اندام باروری خود به عنوان «چاقو» استفاده می‌کند. حالا فرض می‌کنیم که چاقوی او خیلی تیز است و طرف (مفعول) را می‌بُرد و حتی تکه پاره‌اش می‌کند. اما دست بر قضا ممکن است «مفعول» دچار بیماری ایدز یا سیفلیس باشد. طبیعی است که فاعل ما در اثر این عمل فاعلانه دچار ایدز یا سیفلیس خواهد شد. پس «فاعل» در آنی به مفعول (بر او وارد آمده) تبدیل خواهد شد. این یعنی گذار از یانگ به یین.

هیچ نوع آدابى را نمى‌توان تحقیر کرد

استفاده ساده از واژگانى همانند خرافات یا گول زدن نمى‌تواند راه حلى باشد براى انجام رفتارى که صدها سال از عمر آن مى‌گذرد. توجه بشود که ایرانیان پیش از اسلام نیز نماز مى‌خواندند و گویا روزى پنج بار نماز مى‌خواندند. در تمام جوامع بشرى آدابى انجام مى‌شود. این در حقیقت یکى از تفاوت‌هاى بارز انسان است با حیوانات که آداب جمعى خلق مى‌کند. نماز حرکتى است همانند رقص، منتهى رقص و نماز به دو دلیل متفاوت به وجود آمده‌اند، هرچند که در ریشه یک هدف را تعقیب مى‌کنند.

اخترگویی، قدیمی‌ترین دانش

آسترولوژی یا تنجیم مبحث بسیار گسترده‌ای است. می‌توان باور کرد که اخترگویی، قدیمی‌ترین دانش دنیاست. روشن است که ریشه آن به زمانی بازگشت می‌کند که انسان قدیم هستی را و از جمله آسمان و ستارگان را به صورت موجودات زنده می‌دیده. آسمان مکان زندگی خدایان، شیاطین و فرشتگان بوده. اما در پس و پشت این توهمات مطالعه دقیقی هم وجود داشته. کشف و اختراع تقویم منجر به شکل‌گیری ساختاری شده که به مدت متجاوز از پنج هزار سال جهان معنایی را اداره کرده است. در اینجا به صورت خیلی مختصر درباره‌ی آن حرف خواهم زد.

دگرباشانی که مدام فیلم بازی می‌کنند

حقیقت است که دگرباشان ایران دچار مشکلات فراوانى هستند. آنان دائم باید به قول معروف فیلم بازى کنند و یا همان‌طور که آرشام مى‌گوید ماسکى به چهره داشته باشند. من این اواخر اغلب به دگرباشان فکر کرده‌ام و سابقه تاریخى آن‌ها. چنین به نظرم مى‌رسد که بخش اعظم تاریخ معاصر جهان را دگرباشان، و یا بهتر بگوییم مردان و امردان به وجود آورده‌اند. در جهان قدیم سفر کردن زنان با اشکالات فراوانى توأم بود. آنان اغلب مورد تجاوز قرار مى‌گرفتند و بعد نیز بی‌درنگ باردار مى‌شدند. در نتیجه همراه کردن آنان با مردان به مقصد سفرهاى بزرگانى و یا شرکت در جنگ‌ها اغلب غیر ممکن بود.

انزجار، راز تمام مهاجرت‌هاى بزرگ تاريخ

ظاهراً در زمانى که کتاب «زندانى تهران»، نوشته مارينا نعمت به چاپ رسيده شمارى از زندانيان سابق نسبت به صحت مطالبى که در کتاب منتشر شده دچار ترديد شده‌اند. مى‌دانيم که مارينا نعمت ادعا مى‌کند با بازجويش به نام على موسوى در زندان ازدواج کرده است. همچنين اين اوست که مى‌نويسد دوستش آرش در حوادث ۱۷ شهريور در ميدان ژاله به قتل رسيده است. مارينا توضيح داد که نام على موسوى يک نام مستعار است. او گفت که هرگز به خودش اجازه نخواهد داد نام حقيقى شوهر سابق و بازجويش را بنويسد.

لمپن‌های خرده بورژوا در ایران

در آغاز انقلاب متوجه شدم که ما در ايران علاوه بر لمپن پرولتاريا با انواع ديگرى از لمپن نيز روبه‌رو هستيم، که از اين‌گونه است لمپن بورژوا و لمپن خرده بورژوا. در حقيقت در ايران هميشه با لمپن خرده بورژوا رو در رو هستيم. اين حالت ويژه‌اى است که جامعه ارباب رعيتى ايران ايجاد مى‌کند. در زندان بود که بيشتر متوجه شدم اين يک واقعيت عينى است. طيبه، پانزده ساله که به عنوان پاسدار خدمت مى‌کرد براى ما تعريف مى‌کرد که در دوران کودکى عاشق شاه بوده و عکس‌هاى خانواده سلطنتى را با احترام تمام جمع‌آورى مى‌کرده است.

جنبه‌ای از حقیقت در اختر‌گویی

چند سالی پیش از انقلاب، در ویلایی در نزدیکی شهر رامسر مجله زن روز را ورق می‌زدم. رسیدم به صفحه‌ای که نوشته بود متولد شهریور. مقاله‌ای درباره متولدان شهریور بود. با اکراه شروع کردم به خواندن و با علاقه آن را به پایان رساندم. از آنجایی که چند نفری از متولدان این ماه را می‌شناختم به نظرم چنین رسید که شباهت قابل ملاحظه‌ای میان این نوشته و این اشخاص وجود دارد. تصمیم به مطالعه در زمینه اخترگویی گرفتم. در آن زمان به جز کتاب‌های عتیق هیچ متنی به فارسی وجود نداشت.

عاشقانه‌ی دخترانه در شعرهای بيگناه

روشنک بيگناه، شاعر بى‌ادعایى است، و تا آنجا که او را در ديدارها به خاطر مى‌آورم هميشه چهره مادرانه‌اى داشته است. او کار خود را به عنوان شاعر در خارج از کشور آغاز کرده و اين به خوبى در اشعارى که مى‌سرايد پژواک مى‌يابد. به عنوان يک ايرانى ساکن نيوانگلاند در شمال شرقى آمريکا ويژگى‌هاى محيط زندگى‌اش را در شعرش به نمايش مى‌گذارد. کار و فعاليت ادبى او عبارت است از چاپ ترجمه و شعر در نشريات ادبى فارسى زبان در خارج از کشور.