Mar 2009

هر زیبایى به زشتى تبدیل می‌شود

پروفسور ایزوتسو فرمودند که هر زیبایى به دلیل خط میانى مى‌تواند به زشتى تبدیل شود. به هر حال میانه آتش تاریکى قرار دارد. یک فیزیکدان آلمانى که در این کلاس حضور داشت هیجان زده تعریف کرد که در فیزیک در میان هر آتشى، از شعله شمع تا آتش بزرگ یک نقطه تاریک وجود دارد. این نقطه تاریک به کلى سرد است و اگر بتوانید سر کبریت را به داخل آن فرو ببرید هرگز آتش نخواهد گرفت. به هر حال چینیان از این اصل علمى آگاه بودند و براى این آتش که نشانه زیبایى است تفاسیر مختلفى کرده‌اند. مفهوم این زیبایى کم و بیش نزدیک مى‌شود به مفهوم شیطان، که مى‌دانیم فرشته مقرب خداست و از آتش بدون دود ساخته شده...

زیبا ناوک - بخش دوم

در بخش دوم آن‌چه براى من مهم است، ازدواج زینب با جمال است که کار مطالعه چهره‌ی او را سخت می‌کند. زینب هنگامى که از زندان بیرون مى‌آید، براى مدت زمانى دراز در قالب زینبى خود باقى مى‌ماند. در این حال او دائم در وسوسه است که با یکى از جانبازان ازدواج کند. جالب است که از ازدواج با جانباز کور وحشت دارد. چرا؟ آیا جز این است که زینب زیباست و آرزو دارد این زیبایى پنهان شده در زیر چادر و مقنعه را حداقل یک نفر ببیند.

اصل انديشه هگل از چينيان است

کتاب تحولات دربرگيرنده تعريف «کمى» قواعد حرکت در متن دائوست. مى‌دانيم که مى‌توانيم ساليان سال در باب دائو حرف بزنيم و به نتيجه‌اى نرسيم، اما اين پنداشت، يعنى دائو نيز نيازمند يک تعريف ـ کم و بيش ـ قطعى است تا بتواند قابل بحث شود. يى جينگ به اين مهم مى‌نشيند. تمام کوشش من در شرح کتاب تحولات اشاره به همين مطلب و نزديکى شگفت‌انگيز انديشه هگل به اين انديشه چينى است و مطالعات نشان مى‌دهد که هگل اصل انديشه خود را از چينيان به وام گرفته است.

نقاشى‌های ترسناک خانم

مهرى کاشانى در «نقاشى خانم» نشان مى‌دهد که داراى استعداد خوبى در نوشتن است. البته شايد بتوان گفت که دير به ميدان آمده، گرچه هيچ‌گاه دير نيست. در اين داستان‌ها اغلب گوشه و کنار زندگى دوران کودکى و نوجوانى نويسنده مورد کنکاش و بررسى قرار مى‌گيرد. نويسنده پافشارى دارد بر اين‌که فضایى از ترس و دلهره بر پى‌رنگ داستان‌هايش غلبه داشته باشد. روشن است که او در درازناى زندگى خود با مردمان مختلفى روبه‌رو شده که برخى فاقد اخلاق و انسانيت بوده‌اند.

دليل شيفتگى روشنفكران به آيت‌الله خمينى

حسن پرسیده‌اند دلیل شیفتگى روشنفکران به آیت‌الله خمینى در سال ۵٧ چه بوده و چرا آن‌ها از بختیار سوسیال دموکرات حمایت نکردند. در پاسخ به حسن باید بگویم که آیا ایشان اطلاع دارند که تهران در سرشمارى سال ۱۳۳۵ یک میلیون نفر جمعیت داشته، و در سال ۱۳۵۵، یعنى بیست سال بعد ۴ میلیون جمعیت در این شهر مى‌لولیده‌اند؟‌ حسن در عین حال باید به این مساله توجه کنند که دستگاه حکومتى آخرین پادشاه ایران چند ویژگى داشته. ‌نخستین ویژگى این دستگاه، جلوگیرى شدید از فعالیت نیروهاى چپ‌گرا و سوسیال دموکرات بوده، و به همین منظور به مجموعه گسترده‌اى از نیروهاى مذهبى اجازه فعالیت مى‌داده.

زن خوبی که مرد را تبديل به هيولا می‌کند

بلقيس سليمانى را با «بازى آخر بانو» شناختم. او نويسنده بسيار مستعدى است. در رمان اخيرش، «خاله‌بازى» با وجه ديگرى از شخصيت او روبه‌رو مى‌شويم. بلقيس سليمانى، متولد ۱۳۴۲ از ميان مردم فقير و روستایى برخاسته است. داستان‌هایى که او مى‌نويسد به نحوى قابل تأمل حالت جهش ناگهانى جامعه ايران را در خود منعکس مى‌کند. جهشى که منجر به مهاجرت چند ميليون و اعدام گروه کثيرى از جوانان اين کشور شد. ناهيد، قهرمان داستان «خاله‌بازى» شرح جالبى دارد از اين که چگونه سگى زرد جان او را در برابر يک گاو نجات داده است.

اگر زهدان زن به اين شکل نبود؟

يک فيزيکدان مى‌گويد، هنگامى که من در اتاق هتلى در چمدانم را باز مى‌کنم موج هوایى که به ارتعاش مى‌افتد تا انتهاى کهکشان‌ها ادامه پيدا خواهد کرد. دقت کنيد که اين فيزيکدان خود به خود يک شخصيت دائویى است. در منطق چينى زندگى جایى براى فاعل و مفعول وجود ندارد، چرا که «خالى» که در ظاهر مفعول مى‌نمايد در حقيقت «شکل بخشنده» است. هميشه به اين فکر کرده‌ام که اگر زهدان زن به اين شکلى که هست نبود انسان به چه شکلى درمى‌آمد؟

زیبا ناوک - بخش اول

این روزها مشغول خواندن جلدهاى مختلف شرح زندگانى زیبا ناوک یا سیبا- زینب بودم. ‌البته من کمى دیر به این کار اقدام کردم، اما با توجه به وضع ویژه من، این گناهى نابخشودنى نیست. ‌خواندن این خاطرات مرا دچار شگفت‌زدگى و در عین حال اندوه کرد. ‌در زندان بودم که سیبا در تلویزیون مدار بسته زندان ظاهر شد و در حضور تمامى زندانیان قزل‌حصار اعتراف کرد که احساس مى‌کند تا بدان لحظه موجود کثیفى بوده، اما اینک دچار این احساس است که در قالب جدیدش، زینب به آرامش و صفاى باطن رسیده است. ‌البته این‌ها نقل به مضمون است و عین جملات او نیست.

انسان ايرانى «من» ندارد

انسان ايرانى وجه مادينه حضورش را زير عنوان اهريمن و شيطان تحقير مى‌کند. در حقيقت انسان ايرانى نيمه چپ حضورش را پنهان مى‌کند و زشت مى‌دارد و حتى آن را مرده مى‌خواهد. انسان ايرانى راه مى‌رود اما از خود شرمنده است. انسان ايرانى «من» ندارد، چرا که نيمى از حضورش يا مرده، يا به شدت مخفى است. پس «او» يک «من» کامل نيست. او يک بنده است و دائم از خود به عنوان بنده گفت و گو مى‌کند. بنده لاجرم ارباب مى‌خواهد، و ارباب به راستى همان کسى است که با طرف چپ بدن خود آشتى کرده است.

کلمه‌های گم شده‌ی پازل

شيدا محمدى، نويسنده و شاعر است و تا آنجایى که متوجه شدم سبک ويژه‌اى در نوشتن و شعرگویى دارد، که کار او را نسبت به همتايانش متفاوت مى‌کند. او در کتاب «افسانه بابا ليلا» در جایى ميانه داستان و شعر، يا واژگان موزون حرکت مى‌کند، و از آنجایى که بر اصل پست مدرنيسم پافشارى دارد به گونه‌اى مى‌نويسد که خواننده خودش را شگفت‌زده برجاى باقى مى‌گذارد. اما در خواندن اشعار او متوجه مى‌شدم که چون بنا ندارد داستان بنويسد و شعر از فرم‌هاى آزادترى تبعيت مى‌کند، در «عکس فورى عشقبازى» کار موفق‌ترى ارائه کرده است.