پرویز جاهد

مستند‌سازان ايرانی و حقيقت سينمای مستند

۱۴۲ نفر از سينماگران مستند هفته گذشته با صدور بيانيه‌ای اعلام کردند که در جشنواره سينما حقيقت امسال که در ماه آبان در تهران برگزار می‌شود، شرکت نخواهند کرد. در چنين شرايطی که دوربين‌های سينماگران مستند ايرانی خاموش است و اجازه ثبت واقعيت‌های مهم و تکان دهنده‌ای را که پيرامون آن‌ها در جريان است را ندارند، چگونه می‌توان از سينماگرمستند ايرانی انتظار داشت راوی صادق روزگار خود بوده و فيلم‌هايش سندی حقيقی از تاريخ کشورش باشد.

فانتزی مرگ‌بار قوم یهود

تازه‌ترین فیلم تارانتینو، حرام‌زاده‌های بی‌شرف، بیش از همه فیلم‌های دیگرش نشان‌دهنده عشق تارانتینو و دل‌بستگی عمیق او به سینماست. همه چیز در این فیلم به نوعی اشاره به سینما دارد و ذهن مخاطب را به فیلم‌ها یا شخصیت‌هایی در تاریخ سینما ارجاع می‌دهد؛ از تیتراژ فیلم گرفته تا عنوان فیلم که تغییر شکل‌یافته عنوان یک فیلم ایتالیایی دهه ۷۰ به کارگردانی انزو کاستلانی است.

تصویری از تنهایی و استقامت در برابر جبر روزگار

رودخانه یخ‌زده نمونه‌ای عالی از سینمای مستقل امروز آمریکاست. سینمایی که به عنوان جزئی از سینمای آلترناتیو دارد برای خودش هویتی مستقل از هالیوود دست و پا می‌کند. سینمایی که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت و بدان بی‌اعتنا بود. چنان که امسال در مراسم اسکار دیدیدم که ملیسا لئو، بازیگر زن نقش اصلی فیلم به عنوان بهترین بازیگر زن نامزد دریافت اسکار بود. امری که تا کنون در سنت توزیع جوایز اسکار سابقه نداشته است.

کارنامه سینمایی آقای وزیر ارشاد

در خبرها آمده است که محمدحسین صفار هرندی، بعدازظهر روز یکشنبه ۱۱ مرداد در مراسم وداع خود با وزارت ارشاد از همکاران خود و مدیران وزارت ارشاد به خاطر «مجاهدت‌های چهار سال گذشته در مسیر اعتلای فرهنگ اسلامی و ایرانی» تقدیر کرد و به خاطر قصورهای خود از آنان حلالیت طلبید. حال باید دید که آیا عملکرد چهار ساله وزارت ارشاد در زمان صدارت آقای وزیر جای دفاع دارد یا خیر و آیا «قصورهایش» قابل بخشش است؟

جهش بزرگ

بیستم جولای امسال، مصادف بود با چهلمین سالگرد گام نهادن انسان بر روی کره ماه. به همین مناسبت برنامه این هفته را به فیلم‌هایی اختصاص داده‌ام که درباره سفر به ماه ساخته شد؛ از «سفر به ماه» ژرژ مه‌لیس گرفته تا فیلم «ماه» ساخته دانکن جونز که به تازگی بر پرده سینماهای بریتانیا آمده است. به همین مناسبت مؤسسه سینمایی بی‌اف‌آی لندن در برنامه‌ای با عنوان «یک جهش بزرگ» این روز تاریخی و آن رویداد بزرگ علمی را گرامی می‌دارد.

ضد قهرمان دوست‌داشتنی

هر قدر سارقان، تبهکاران، آدم‌کش‌ها و گانگسترها در دنیای واقعی، ترسناک و نفرت‌انگیزند، اما در دنیای درام و بر پرده سینما، شأن و منزلت دیگری دارند. «دشمنان مردم» ساخته مایکل مان، شرح دوره بسیار کوتاهی از زندگی جان دیلینجر، گانگستر معروف آمریکایی معروف به رابین‌هود آمریکا و روایت حماسی فیلم‌ساز از روزهای باشکوه گانگسترها در دوران رکود اقتصادی دهه ۳۰ در این کشور است.

ژیژک: باید نوعی سکوت تهدیدکننده باشید

مارکسیسم ۲۰۰۹ نام فستیوالی بود که در لندن برگزار شد و چهره‌های برجسته مارکسیست و جنبش چپ شرکت داشتند. اسلاوی ژیژک، فیلسوف و نظریه‌پرداز مطرح اسلوونیایی که از شرکت‌کنندگان در این فستیوال بود، در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «هر ابلهی می‌تواند پرشور و شوق باشد. مسأله حیاتی پیدا کردن یک فوروم حداقل سازمانی است که تداوم داشته باشد. به نظر من بزرگ‌ترین خطر این شورش‌های پوپولیستی این است که شما این جنبش عظیم را دارید، همه با هم همبستگی دارید و این کار از هر ابلهی برمی‌آید اما هنر واقعی این است که یک فوروم واقعی برای ایستادگی پیدا کنید.»

فوتبال دوستان جهان متحد شوید

در جستجوی اریک، آخرین ساخته کن لوچ که در فستیوال کن امسال نیز به نمایش درآمد، حاصل همکاری کن لوچ، اریک کانتونا و پل لاورتی فیلمنامه نویس همیشگی فیلم‌های کن لوچ است. در جستجوی اریک داستان مرد پستچی ای به نام اریک بیشاپ که همه چیز خود را باخته‌است و در میان سالی احساس پوچی و درماندگی می‌کند و تنها با خاطرات خوب گذشته اش دلخوش است.

«ما را چندپاره نکنید»

در روزهای گذشته خیابان‌های تهران عرصه‌ی زد و خوردهای خونین مردم با نیروهای سرکوب‌گر دولتی بود که با تمام قوا در برابر خواست و اراده‌ی مردم ایستادند و با قساوتی که کمتر تصور می‌شد به ضرب و شتم دختران و پسران جوان پرداختند و عده‌ی زیادی را آماج تیرهای خود ساختند. در این میان هنرمندان و سینماگران ایرانی نیز بی‌تفاوت نماندند و به طور دسته جمعی یا فردی به این خشونت‌ها و بی‌رحمی‌ها و سرکوب بی‌امان مردم بی‌گناه و نادیده‌گرفتن حقوق مسلم آنان از سوی حکومت واکنش نشان دادند. در این برنامه به مرور مهم‌ترین بیانیه‌هایی که در روزهای گذشته از سوی سینماگران ایرانی در واکنش به رویدادهای اخیر صادر شده، می‌پردازم.

"شعر فارسی مناسب موسيقی راک نيست"

گروه فانت يکی از صدها گروه ايندی راک ايرانی است که سال ها در خارج از حوزه رسمی موسيقی ايران فعاليت داشته و قربانی محدوديت های اعمال شده از سوی حکومت در زمينه اجرای موسيقی غربی بوده است. گروه هایی که فشارها و سخت گيری های دولت، آنها را به زيرزمينی شدن مجبور کرده است. اشکان خواننده و نوازنده بيس در گروه فانت میگوید وضعیت از چهار تا پنج سال پیش به اين طرف خيلی بهتر شده و آن هم به خاطر کوشش خود بچه هاست که در زيرزمين خانه هايشان کار می کنند.

هياهويی بسيار برای هيچ

فرشتگان و شياطين بر محور رودرويی و جدال قديمی بين دين و علم ساخته شده است. پدر سيلوانو، روحانی دانشمندی که در مرکز تحقيقات هسته‌ای اروپا در ژنو روی پديده‌ای جديد و ناشناخته به نام آنتی‌متر مطالعه می‌کند، قبل از اين‌که به دست دشمنان علم به قتل برسد، می‌گويد که علم قادر است بين انسان و خداوند پيوند ايجاد کند. فرشتگان و شياطين بخش اول رمان رمز داوينچی نوشته دن براون است اما دنباله فيلمی است که ران هورد در سال ۲۰۰۶ برمبنای رمز داوينچی ساخته است.‌ بعد از ساخته شدن فيلم و قبل از نمايش عمومی آن، جنجال بسياری پيرامون آن از طرف مقامات واتيکان و شخصيت‌‌های مسيحی ايجاد شد.

«فيلمنامه‌نويسی می‌تواند آفت داستان‌نويسی باشد»

حسین آبکنار در کنار داستان‌نویسی و تدریس داستان، فیلمنامه هم می‌نويسد و اخیراً فیلمنامه «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» ساخته بهمن قبادی را نوشته است. آبکنار به همراه قبادی و گروه فیلمسازی‌اش در فستیوال کن امسال شرکت داشت. حسین آبکنار در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «ما با سینماگری روبه‌رو هستیم که کتاب نمی‌خواند و با نویسنده‌ای که فیلم نمی‌بیند و با تصویر بیگانه است. اگر با کارگردانی با ادبیات عجین است‌، روبه‌ور شویم، می‌تواند دستاورد‌های زیادی داشته باشد. می‌دانم فیلمنامه‌نویسی می‌تواند یک جایی برای نویسندگی در ادبیات آفت باشد.»

قبادی: چشم دیدن همدیگر را نداریم

فیلم «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» ساخته‌ی بهمن قبادی که در شصت و دومین جشنواره‌ی بین‌‌المللی فیلم کن شرکت کرده بود، برنده‌ی جایزه‌ی فرانسواشاله، جایزه‌ی منتقدین سینمایی فرانسه و همچنین جایزه‌ی ویژه بخش «نوعی نگاه» شد. قبادی در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «بیشترین دروغ دنیا در ایران گفته می‌شود. وقتی موفق می‌شوی، مجموعه‌ا‌ی آدم حسود می‌آیند و شروع به شایعه‌پراکنی می‌کنند. همین که تو در اینجا حضور پیدا می‌کنی شروع به داستان‌بافی می‌کنند. به جز یک عده آدم خاص، متأسفانه چشم دیدن همدیگر را نداریم. جامعه‌ی ما به سمتی رفته که حاضر نیستیم موفقیت همدیگر را شاهد باشیم.»

قبادی: برای فيلم‌سازی به ايران برنخواهم گشت

بهمن قبادی با فیلم «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» در فستیوال کن امسال شرکت کرده است. فیلمی جسورانه در مورد یک گروه موسیقی زیرزمینی ایرانی و محدودیت‌ها و فشارهایی که با آن مواجه هستند. قبادی در مورد این موضوع که چطور یک دفعه تصمیم گرفته زیر زمینی بشود می‌گوید: «به خاطر این‌که من را به زیر زمین تبعید کردند. به خاطر این‌که من سه‌ سال احساس کردم کاملاً در حبس هستم. شما بروید به وزات ارشاد، بخش اداره سانسور را قسم‌ بدهید که در طول سه سال حد‌اقل سی، چهل بار یا بیشتر من را به ارشاد نکشاندند و جلسه نگذاشتند؟»

کشتی به راهش ادامه می‌دهد

علی‌رغم تمام حرف‌هایی که درباره وضعیت بد اقتصادی جهان و تأثیر منفی آن بر فستیوال کن زده شده و می‌‌شود هیچ تغییر چشم‌گیری در شکل ظاهری این فستیوال دیده نمی‌‌‌شود. برنامه‌ها مطابق معمول هر سال پیش می‌رود، بساط فرش قرمز و مهمانی‌های شبانه همچنان برقرار است و ستاره‌های سینما در خیابان‌های کن سوار بر اتومبیل‌های لیموزین جولان می‌دهند. هوای نسبتاً گرم و آفتابی، مردم زیادی را به ساحل کن کشانده و کار و بار رستوران‌ها و کافه‌های دور و بر کاخ اصلی فستیوال حسابی سکه است. در کن که راه می‌روی ایرانی‌های زیادی را می‌بینی. از کارگردان‌ و بازیگر و خبرنگار و عکاس گرفته تا مسئولین سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

آواز گربه‌های ايرانی در کن

روز گذشته دو فیلم در فستیوال فیلم کن به نمایش درآمد از دو فیلم‌ساز مختلف با دو ملیت مختلف یکی از چین و دیگری از ایران که هر دو با تابوها و خطوط قرمز در محدوده سینمای رسمی کشورشان سرو‌کار داشتند. فیلم «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» ساخته بهمن قبادی به موضوع موسیقی زیر‌زمینی ایران مربوط بود. موسیقی که در ایران ممنوع بوده و از سوی برخی مقامات قضایی و شرعی در ایران به‌ عنوان موسیقی شیطان شناخته شده است. فیلم «تب بهاری» ساخته لویه فیلم‌ساز جوان چینی هم دست روی موضوع حساس هم‌جنس‌گرایی در چین گذاشته است.

گشایش فستیوال کن با یک فیلم انیمیشن

شصت و دومین فستیوال کن که مهم‌ترین رویداد هنری جهان به شمار می‌رود، شب گذشته با نمایش فیلم انیمیشن سه بعدی «آپ» یا «بالا»، گشایش یافت. مراسم افتتاح فستیوال فیلم کن مطابق معمول هر سال در سالن بزرگ لومیر و با حضور هیات داوران بخش مسابقه‌ی کن و تعدادی از چهره‌های فرهنگی و سینمایی سرشناس فرانسه و جهان برگزار شد. بعد از معرفی اعضای هیات داوران، ایزابل هوپر بازیگر مشهور فرانسوی که ریاست هیات داوران کن امسال را به عهده دارد، روی صحنه آمد و گفت: در نمایش زندگی بر روی پرده‌ی سینما، فیلم‌سازان به ما می‌گویند که ما که هستیم و یا که باید باشیم.

انتخاب‌های فستيوال فيلم کن ۲۰۰۹

هفته گذشته فستيوال فيلم کن، ليست فيلم‌های پذيرفته شده در بخش‌های مختلف اين فستيوال را رسماً اعلام کرد‌. امسال فستيوال کن عرصه رقابت سينماگران برجسته‌ای چون کوئنتین تارانتینو، انگ لی، پدرو آلمودوار و کن لوچ است که با تازه‌ترين فيلم خود به ميدان آمده و برای دریافت جایزه نخل طلایی با هم رقابت می‌کنند. در مجموع بیست فیلم در بخش مسابقه و بيست فيلم نيز در بخش نوعی نگاه پذيرفته شده‌اند. «حرامزاده‌های بی‌آبرو» ساخته کوئنتين تارانتينو، «در جست‌وجوی اريک» ساخته کن لوچ، «آغوش های گسسته» ساخته پدرو آلمادوار و «ضد مسيح» ساخته لارس فون تريه از مهم‌ترين آثار بخش رسمی‌اند.

تند و بی‌امان بتاز

فیلم «تند و بی‌امان» ساخته جاستین لین، چهارمین قسمت از مجموعه فیلم‌هایی است با همین عنوان که در ژانر فیلم‌های مسابقه اتومبیل‌رانی ساخته شده و از خیلی جهت‌ها برتر از قسمت‌های دیگر از کار درآمده است. فیلم اکشن «‌تند وبی‌امان» نیز از این قاعده پیروی می‌کند. کارگردان، همه شخصیت‌های اصلی قسمت اول این مجموعه را با استفاده از بازی همان بازیگران یعنی وین دیزل، پل واکر، میشل رودریگز و جوردانوبروستر، به خدمت گرفته است. اما ماجرا این بار به جای خیابان‌های لوس آنجلس یا توکیو بیشتر در صحراهای مرزی بین مکزیک و آمریکا می‌گذرد.

جن‌زدگان

در فيلم «جن‌زدگی در کنتیکت» ساخته پيتر کورن ول، مت، پسر جوانی است که سرطان دارد و تحت درمان ويژه‌ای است. مادرش سارا برای اين‌که به بيمارستان نزديک‌تر باشند، خانه بزرگ اما ارزانی را در ايالت کنتیکت اجاره می‌کند. خانه‌ای که روزگاری نه چندان دور، مرده‌شوی خانه و محل انجام امور کفن و دفن مردگان بوده است. آن‌ها به خانه جديد نقل مکان می‌کنند و ورود آن‌ها به خانه، آغاز گرفتاری‌های تازه‌ای است که با ارواح و مردگان ساکن در اين خانه جن‌زده پيدا می‌کنند.